Praca z uczniem mającym trudności z matematyką.doc

Praca z uczniem mającym trudności z matematyką

Scenariusz warsztatów dla nauczycieli, na których omówione zostaną sposoby pracy z uczniem mającym trudności z matematyką. Poruszone w nim zostają cztery kluczowe zagadnienia:
jak rozpoznać ucznia mającego trudności z nauką,
jak pracować z uczniem mającym trudności w czasie lekcji,
jak pracować z uczniem mającym trudności z nauką w systemie pozalekcyjnym,
jak przeprowadzić ocenę i analizę wyników pracy uczniów mających trudności z uczeniem się.
Poza przebiegiem warsztatów scenariusz zawiera także materiały teoretyczne, wyczerpująco omawiające zagadnienia poruszane w czasie kursu.

Scenariusz warsztatów dla nauczycieli

Praca z uczniem mającym trudności z matematyką

Cele do realizacji:

1. Niepowodzenia szkolne - przyczyny i zapobieganie:

a) wstęp teoretyczny,
b) praca w grupach nad ww. zagadnieniami,
c) podsumowanie.

2. Formy i metody pracy z uczniem mającym trudności w uczeniu się matematyki - doświadczenia praktyczne i wnioski.

1. Faza przygotowawcza (15 minut)

Prowadzący podaje temat zajęć oraz cele, które chciałby zrealizować w trakcie ich trwania

·         podanie tematu spotkania

·         kilka słów o rodzajach trudności w uczeniu się (załącznik 1):

o        przyczyny tych trudności (załącznik 2);

o        sposoby radzenia sobie z trudnościami z podkreśleniem doświadczeń własnych prowadzącego (załącznik 3).

2. Faza realizacyjna (15 minut)

1.     Nauczyciele starają się wejść w problematykę, pracując w czterech grupach nad problemami, z którymi na pewno spotykają się w swojej pracy (polecenia na kartkach dla każdej grupy).
I grupa: Jak rozpoznać ucznia mającego trudności z nauką? (rozpoznanie i diagnoza jego potrzeb)
II grupa: Jak pracować z uczniem mającym trudności w czasie lekcji?
III grupa: Jak pracować z uczniem mającym trudności z nauką w systemie pozalekcyjnym? (na zespole wyrównawczym, prace domowe)
IV grupa:  Ocena i analiza wyników pracy uczniów mających trudności z uczeniem się.

2.     Prezentacja wyników pracy grupowej (10-15 minut). Nauczyciele pracują na dużych arkuszach papieru lub kartkach, uzgodnione wyniki zapisują na folii i potem jedna osoba prezentuje wynik pracy grupy.

3.     Prowadzący przedstawia na foliogramach wyniki pracy innych grup nauczycieli na ten sam temat, uzyskując w ten sposób poszerzenie zagadnienia (10-15 minut) (załączniki 4 i 5).

4.     Przedstawienie problemów - doświadczeń własnych prowadzącego opisanych w książkach1 i uczestników, dyskusja (w której staramy się podkreślić problemy) (30 minut):

a) diagnoza wstępna i utworzenie zespołu wyrównawczego (załącznik 6 i 7);

b) ocenianie uczniów mających problemy z uczeniem się matematyki (załącznik 8);

o        system motywacyjny,

o        ocena punktowa,

o        karty pracy i ich stosowanie - rozdanie nauczycielom po jednej karcie pustej i jednej wypełnionej przez ucznia, omówienie sposobu stosowania tych kart w nauczaniu i uwzględniania ich w ocenie ucznia,

o        sprawdziany kontrolne dla zespołu wyrównawczego i ich stosowanie,

o        zaliczanie semestru przez uczniów, którzy uzyskali oceny niedostateczne na koniec I semestru;

c) ewaluacja i analiza wyników pracy uczniów mających trudności z matematyką (załącznik 9).

Formy i metody pracy

1.     Podczas zajęć z nauczycielami wykorzystujemy podane załączniki na foliogramach lub przygotowane jako prezentacja komputerowa.

2.     Nauczyciele pracują w grupach - może być na plakatach lub na foliogramach, które lepiej będzie widać, zwłaszcza przy dużej grupie osób.

3.     materiały praktyczne - wypracowane przez prowadzącego można pokazać jako wydruki lub na stanowiskach komputerowych - np. analizy wykonane w programie EXCEL i inne.

Podczas zajęć z nauczycielami wykorzystujemy podane załączniki na foliogramach lub przygotowane jako prezentacja komputerowa.

Podczas zajęć z nauczycielami wykorzystujemy podane załączniki na foliogramach lub przygotowane jako prezentacja komputerowa.

·         Nauczyciele pracują w grupach - może być na plakatach lub na foliogramach, które lepiej będzie widać, zwłaszcza przy dużej grupie osób.

·         materiały praktyczne - wypracowane przez prowadzącego można pokazać jako wydruki lub na stanowiskach komputerowych - np. analizy wykonane w programie EXCEL i inne.

Literatura:

Scenariusz zajęć został opracowany na podstawie książek:

1.     B. Stryczniewicz, Praca z uczniem mającym trudności z matematyką, wyd. NOWIK, Opole 2004.

2.     B. Stryczniewicz, Oswoić matmę - praca z uczniem mającym trudności z matematyką w szkole podstawowej, wyd. NOWIK, Opole 2005.

3.     Inne pozycje rozszerzające omawiane problemy podane są w wymienionych książkach.

Załącznik 1

Czynniki mogące mieć wpływ na efekty uczenia się i nauczania

·         Płeć. Badania pokazują, że dziewczynki są zwykle pilniejsze. Chłopcy bardziej aktywni, dziewczynki bardziej ostrożne. Dziewczęta to bardziej humanistki, chłopcy wolą przedmioty ścisłe. Nie płeć jednak, lecz tradycje warunkują nauczenie i podejście do różnych czynności.

·         Inteligencja. Inteligentne dzieci poświęcają mniej czasu na naukę niż mniej inteligentne.

·         Każdy z nas ma zdolności, trzeba je tylko rozbudzić i odkryć. Dorosły powinien odkryć je sam, a dziecku powinni pomóc w tym najpierw rodzice, potem nauczyciel.

·         Zainteresowania. Najgorsze co może się przytrafić uczniowi to brak zainteresowań, dziecko przez zainteresowania poszerza swoje perspektywy.

·         Nastawienie może aktywizować lub zniechęcać do pracy. Jeśli dziecko przejmie od rodziny nastawienie negatywne, to nic z jego nauki nie będzie. Gdy dorośnie może zmienić swoje negatywne nastawienie na pozytywne.

·         Poziom aspiracji. Gdy uczeń wie, czego chce, to ma duże szanse to osiągnąć.

·         Każda motywacja jest dobra, jeżeli zmusza dziecko do nauki, działania, pracy. Nawet jeśli dziecko na początku ma motywację negatywną (obawa przed oceną, rodzicami lub chęć uzyskania nagrody, np. obiecane pieniądze od rodziców), to jeśli zacznie pracować i przekona się, że może uzyskać zadawalające go wyniki w nauce, zachęci go to do dalszej pracy i zmiany motywacji na bardziej pozytywną.

·         Osoba nauczyciela - ma ogromny wpływ na efekty nauki. Jeśli w nauczycielu jest coś, czego uczeń nie akceptuje, zaburza to proces pracy.

Załącznik 2

Przyczyny niepowodzeń szkolnych

Przyczyny ekonomiczno-społeczne:

·         złe warunki materialne i ekonomiczne rodziny,

·         niesprzyjająca atmosfera w rodzinie,

·         niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców,

·         niewłaściwe metody wychowawcze,

·         brak zainteresowania rodziców nauką dziecka.

Przyczyny dydaktyczne:

·         wynikające często z niedostatecznego przygotowania zawodowego nauczycieli, co może doprowadzać do popełniania przez nich błędów dydaktycznych i wychowawczych,

·         wady systemu klasowo-lekcyjnego,

·         brak indywidualizacji nauczania.

Przyczyny biopsychiczne:

·         są to przyczyny leżące w zaburzeniach rozwoju dziecka, np. słaby rozwój umysłowy dziecka, wady słuchu, wzroku, wymowy,

·         zły stan zdrowia fizycznego,

·         nadpobudliwość psychoruchowa,

·         zaburzona lateralizacja - przewaga jednej ze stron w czynnościach ciała,

·         dysfunkcje analizatora słuchowego, wzrokowego i ruchowego,

·         obniżenie sprawności manualnych - dzieci niezręczne,

·         niska inteligencja.

Załącznik 3 

Możliwości przezwyciężania niepowodzeń dydaktycznych i wychowawczych (ogólne)

Jest wiele metod zapobiegania niepowodzeniom szkolnym. Ich dobór uzależniony jest od bezpośrednich przyczyn powstawania niepowodzeń. Są to przede wszystkim:

·         Systematyczne badania lekarskie uczniów (np. badania bilansowe), działalność pedagogiczna, społeczna oraz współpraca z rodziną i psychologiem. Szczególnie ważnym zadaniem jest leczenie wad słuchu, wzroku, wymowy, gdyż wady te w znacznym stopniu utrudniają naukę.

·         Znaczącą rolę w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych odgrywa nauczyciel. Od jego pracy i zaangażowania zależą w dużej mierze wyniki, jakie osiągają uczniowie. Stosując takie formy i metody nauczania, które zaciekawią uczniów nauką, ułatwia im przyswojenie wiadomości i umiejętności. Nauczyciel powinien:

o        zapewnić uczniom napotykającym trudności pomoc w likwidowaniu zaległości w wiadomościach i umiejętnościach;

o        nawiązać ścisłą współpracę z rodzicami ucznia w celu uzgodnienia sposobu postępowania z dzieckiem oraz zapewnienia mu warunków do nauki i wypoczynku;

o        w przypadku stwierdzenia niesystematyczności uczniów w nauce, zwiększyć częstość kontroli wiadomości, co może pobudzić ich do wysiłku umysłowego i przyczynić się do usunięcia zaległości;

o        indywidualizować wymagania w ramach normalnych klas, od zdolnych uczniów wymagać więcej, od mniej zdolnych - mniej; oczywiście, trzeba zachować pewne określone granice, w przeciwnym razie uczniowie mogą uznać nauczyciela za niesprawiedliwego;

o        prowadzić samemu lub skierować uczniów na zajęcia kompensacyjne i wyrównawcze, praca z dzieckiem o nieharmonijnym rozwoju wymaga przede wszystkim zindywidualizowanych metod wychowawczych, dobrej znajomości sytuacji ucznia przez nauczyciela.

Załącznik 4

Jak rozpoznać ucznia mającego trudności? I grupa (przykładowe wyniki pracy grupowej)

1.     Zapoznanie się z orzeczeniami z poradni.

2.     Przeprowadzenie diagnozy wstępnej przez:
- analizę wyników sprawdzianu końcowego w klasie np. czwartej,
- przeprowadzenie testu diagnostycznego,
- analiza wyników uzyskanych przez ucznia na świadectwie,
- rozpoznanie środowiska ucznia przez ankietę,
- rozmowa z rodzicami.

3.     Analiza danych informacji (z pkt. 1 i 2) i dobór odpowiednich metod pracy.

4.     Obserwacja ucznia na lekcji.

Jak pracować z uczniem mającym trudności w czasie lekcji? II grupa (przykładowe wyniki pracy grupowej)

Przygotować zadania dla ucznia mającego trudności tak, aby zająć mu chociaż 5 minut, w czasie których będzie aktywny.

1.     Nagradzać ucznia za każde, choćby niewielkie, osiągnięcie, by wzmocnić jego motywację.

2.     Stosować prosty, jasny, niekoniecznie całkiem formalny język matematyczny - przy wprowadzaniu nowych zagadnień, odwoływać się do praktyki życiowej wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

3.     Indywidualizować pracę (o ile jest to możliwe).

4.     Systematycznie sprawdzać prace domowe.

5.     Motywować uczniów na wszelkie możliwe sposoby, stworzyć przyjazną atmosferę.

6.     Przygotowywać zróżnicowane karty pracy dla uczniów, różnicować zadania domowe pod względem ich trudności.

7.     Odpytywać z zadań o niewielkim stopniu trudności, aby ucznia dowartościować.

8.     Umożliwić współpracę w czasie ćwiczeń ucznia zdolnego i tego mniej zdolnego.

9.     Stosować w czasie lekcji metody aktywizujące i pomoce dydaktyczne - plansze, modele itp.

10. Różnicować zadania na pracach pisemnych (różne poziomy trudności), stosować częstsze kartkówki z małej partii materiału zamiast prac klasowych z całego działu.

11. Stosować pracę w grupie, jako umożliwienie współpracy i wzajemnej pomocy.

12. Często wracać do podstawowych pojęć i działań matematycznych (wstęp do każdego działu i w ramach ćwiczeń utrwalających)

13. Zwracać większą uwagę na pracę uczniów mających trudności w czasie lekcji matematyki.

Załącznik 5

Jak pracować z uczniem w czasie pozalekcyjnym? III grupa (przykładowe wyniki pracy grupowej)

·         pomoc koleżeńska organizowana przez SU,

·         indywidualizacja prac domowych,

·         zajęcia rewalidacyjne prowadzone przez pedagoga,

·         specjalne karty pracy,

·         gry i zabawy dydaktyczne,

·         edukacyjne programy komputerowe,

·         częste pochwały,

·         stosowanie zasady małych kroków,

·         wykorzystywanie przydatności zagadnień.

Ocena i analiza wyników. IV grupa (przykładowe wyniki pracy grupowej)

·         wykorzystanie różnorodnych form sprawdzania osiągnięć uczniów,

·         stosowanie innych sposobów oceniania niż stopień,

·         harmonia życzliwości i prawdy,

·         współudział ucznia w analizie i ocenie wyników,

·         opracować karty pracy dla tych uczniów zawierające przykłady rozwiązane i omówione oraz przykłady do rozwiązania,

·         konstruowanie testów sprawdzających umiejętności z uwzględnieniem różnych stopni trudności (uczeń może dokonać wyboru stopnia trudności zadań - dwupoziomowy sprawdzian).

Załącznik 6

Diagnoza wstępna i utworzenie zespołu wyrównawczego

Obserwacja ucznia - pierwsze objawy

Podejmując się uczenia matematyki w klasie czwartej szkoły podstawowej lub pierwszej gimnazjum, już po kilkunastu lekcjach zauważymy uczniów, którzy zachowują się nietypowo, co może wskazywać na ich trudności związane z rozumieniem lekcji. Podczas wielu warsztatów, jakie przeprowadziłam w grupach nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów, wymieniano następujące sytuacje, po których poznajemy ucznia mającego trudności w uczeniu się matematyki:

·         Nudzi się, często jest niezorganizowany, apatyczny, zamknięty w sobie.

·         Jest bardzo cichy lub przeciwnie - jest nadp...