7.Witaminy.pdf

Witaminy

Należą do podstawowych związków organicznych

wpływających na regulację procesów życiowych

organizmu ludzkiego.

Żyjący w latach 1884–1964 polski biochemik

Kazimierz Funk swoimi pracami przyczynił się do

odkrycia w 1912 r. witaminy B 1 przeciwko chorobie

beri–beri. Witaminę tę ze względu na charakter

zasadowy nazwał aminą , a następnie dodał z łaciny

słowo vita = życie i tak powstała nazwa vita + amina

= witamina .

Większość witamin jest egzogenna, czyli nie są

systezowane przez organizm i muszą być dostarczone z

pokarmem. Tylko niektóre są wytwarzane przez

organizm ludzki, m.in. A, D, K.

Niedobory witamin w pożywieniu mogą spowodować

wiele zmian chorobowych nazywanych awitaminozami

(np. gnilec (czyli szkorbut), krzywica, beri–beri,

pelagra). Schorzenia lub objawy niedoboru witamin w

mniejszym stopniu noszą nazwę hipowitaminozy ,

natomiast przedawkowanie witamin w organizmie to –

hiperwitaminoza . Hiperwitaminoza występuje częściej

w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, bo

te nie są łatwo wydalane z organizmu. Natomiast

witaminy rozpuszczalne w wodzie spożyte w nadmiarze

mogą łatwiej być wydalone z moczem. Witaminy

rozpuszczalne w wodzie muszą być przyjmowane

systematycznie, jako że organizm nie ma możliwości

gromadzenia ich na zapas.

Witaminy nie są materiałem budulcowym ani

energetycznym – spełniają na ogół rolę katalizatorów

biologicznych. Najważniejszą z witamin jest witamina C,

gdyż w organizmie jest najbardziej aktywna, wskazuje

na to też jej największe rozpowszechnienie w

przyrodzie (głównie w roślinach).

Wcześniej do witamin zaliczano – niezbędne

nienasycone kwasy tłuszczowe (w skrocie NNKT) tzw.

witamina F, także flawonoidy, określane mianem

witaminy P. Pamiętajmy, że działaniem fizjologicznym

określonej witaminy odznacza się w wielu przypadkach

kilka związków, np. witaminą PP jest kwas nikotynowy i

amid tego kwasu, witaminą B 6 – pirydoksyna,

pirydoksal i pirydoksamina, witaminą C – kwas

askorbinowy i kwas dehydroaskorbinowy. Nazwy

witamin stosuje się ze względu na ich budowę

chemiczną, a nie na kolejną literę alfabetu. Klasycznego

podziału witamin dokonano ze względu na ich

rozpuszczalność i podzielono je na rozpuszczalne w

wodzie i w tłuszczach.

Podział witamin

Rozpuszczalne

w tłuszczach

A - retinol, akseroftol

D - kalcyferol

E - tokoferol

K - filochinon, witamina koagulacyjna,

alfa i beta karoten - prowitamina witaminy A

F - kwas linolowy lub α - linolenowy

w wodzie

witaminy grupy B

B 1 - timina, aneuryna

B 2 - ryboflawina, laktoflawina

B 3 - PP - niacyna, kwas nikotynowy, nikotynamid

B 4 - kwas foliowy - kwas pteroiloglutaminowy,

(PTG) - zwany witaminą M lub Bc, folacyna,

B 5 - kwas pantotenowy, pantenol, pantotentan

B 6 - pirydoksyna, adermina, pirydoksal, pirydoksamina

B 7 - H - biotyna

B 8 - cholina

B 9 - inozytol

B 10 - kwas p-aminobenzoesowy - (PABA)

B 12 - kobalamina, cyjanokobalamina

B 15 - kwas pangamowy

inne

C - kwas askorbinowy, kwas dehydroaskorbinowy

P - (biflawonoidy) citrin, hesperydyna, rutyna

Dzienne zapotrzebowanie człowieka

na witaminy (w przybliżeniu)

Symbo

Nazwa

Prawdopodobne

zapotrzebowanie dzienne

w mg

A akseroftol

5000 j.m. (jednostek

mysich)

0,7 - 1,2

B 1 tiamina

1,5 - 2,0

sportowcy 6 - 8

B 2 ryboflawina

2,0 - 3,0

B 6 pirydoksyna

1.5 - 2,5

B 12 cyjanokobalamina

0,001 - 0,002

C kwas

askorbinowy

70 - 100

D kalcyferol

400 - 600 j.m.

młodzież do 2000 j.m.

E tokoferole

10 - 30

H biotyna

0,3 - 0,5

PP(B 3 ) niacyna

15 - 25

B 4 kwas foliowy

0,1 - 0,2

kwas

pantotenowy

1 - 2

cholina

ok. 2

Witamina A – odpowiada za widzenie i wzrost

organizmu, czynność wydzielniczą gruczołów łojowych i

potowych. Warunkuje prawidłowy stan nabłonków skóry

i śluzówek dróg oddechowych, pokarmowych,

moczowych oraz gruczołów wewnętrznego wydzielania.

Jest ważna dla syntezy wielu hormonów. Występuje w

produktach pochodzenia zwierzęcego, najwięcej jest jej

w wątrobie, maśle, serach, mleku, jajach. W roślinach

występuje tylko tzw. prowitamina A – karoten, która w

przewodzie pokarmowym przetwarzana jest na

witaminę właściwą. Najwięcej jest jej w warzywach

(marchew, pomidory, szpinak, sałata, nać pietruszki

itp.). Jest mało wrażliwa na gotowanie, zamrażanie i

pasteryzowanie. Bardzo wrażliwa na utlenianie –

zawierające ją produkty nie powinny być wystawiane na

działanie powietrza, światła oraz nie powinny być silnie

przysmażane. Jej niedobór prowadzi do zmniejszenia

odporności na infekcje nosa i gardła, oskrzeli, powoduje

choroby oczu (kurza ślepota, kseroftalmia,

hemerolopia), zaburzenia działania wątroby i przemiany

cholesterolu.

Witamina B 1 – niezbędna w procesie przemiany

węglowodanów (im więcej się ich spożywa, tym więcej

trzeba tej witaminy), konieczna do prawidłowego

funkcjonowania układu nerwowego. Większych ilości

potrzebują dzieci w okresie wzrostu, zwłaszcza te, które

jedzą dużo węglowodanów, szczególnie ważna dla ludzi

pracujących umysłowo. Łatwo ulega rozkładowi przy

gotowaniu i przechowywaniu. W razie jej niedoboru

następuje upośledzenie pracy układu nerwowego oraz

zaburzenia przemian tłuszczów i cholesterolu. Znaczny

niedobór u dzieci powoduje wymioty, apatię, brak

łaknienia i bladość. Jej brak lub niedobór powoduje

rozdrażnienie, bezsenność, porażenie mięśni

szkieletowych, bolesne zapalenie nerwów, obrzęki,

niewydolność krążenia i chorobę beri-beri.

Witamina B 2 – jest niezbędna do prawidłowego

funkcjonowania narządu wzroku. Bierze udział w

procesach utleniania i redukcji, poprawia przemianę

materii, reguluje czynności układu nerwowego i

gruczołów wydzielniczych żołądka. Katalizuje reakcje

oddychania komórkowego i jest regulatorem poziomu

cukru i azotu. Odpowiada za stan skóry i błon

śluzowych. Jest odporna na utlenianie i działanie

wysokiej temperatury. Wrażliwa na działanie słońca

(światła w ogóle). Bogate w nią produkty powinny być

przechowywane w nieprzeźroczystych pojemnikach i

gotowane pod przykryciem. Niedobór powoduje pękanie

kącików ust (zajady), zaczerwienienie, obrzmienie i

łuszczenie warg, przekrwienie oczu, ostry ból oczu,

osłabienie wzroku, światłowstręt, nadmiene łzawienie,

zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Witamina B 6 – bierze udział w przemianie

węglowodanów, białka, tłuszczów i w procesach

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: