Ucze_pod_lup_oceniania_kszta_tuj_cego.pdf

Marta Choroszczyńska, Uczeń pod lupą oceniania kształtującego...

Marta Choroszczyńska

Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie

„ Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia”

(przysłowie łacińskie)

Uczeń pod lupą oceniania kształtującego,

czyli o współpracy ucznia z nauczycielem

I. Teza: Ocenianie kształtujące wspomaga proces nauczania

i uczenia się uczniów.

a. Rola nauczycieli w procesie edukacyjnym systemu oświaty.

b. Program Assesment for learning na ratunek nauczaniu szkolnemu.

c. Wpływ elementów oceniania kształtującego na proces dydaktyczny

i wychowawczy w szkole.

d. Zyski nauczyciela i ucznia w procesie nauczania kształtującego.

III. Wnioski: Ocenianie kształtujące wpływa korzystnie na proces naucza-

nia i uczenia się oraz wspomaga działania wychowawcze w klasie.

Jednym z zadań szkoły zapisanym w Podstawie Programowej Kształcenia

Ogólnego (...) jest stworzenie uczniom jak najlepszych warunków rozwoju

osobistego, intelektualnego i społecznego. Zakłada się przy tym, że uczniowie

powinni mieć wpływ na rozwój własny, rozwijać umiejętność oceny osiągnięć,

co sprawi, że staną się odpowiedzialni za proces dydaktyczny, który współtwo-

rzą i w którym uczestniczą.

Zgodnie z zapisem w ww. podstawie programowej „nauczyciele tworzą ucz-

niom warunki do nabywania m.in. następujących umiejętności (...) planowania,

organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią odpowiedzial-

ności”. To bardzo ważne umiejętności i bardzo trudne zadanie stojące przed

321

wydawnictwo_kor_ok.indd 321

19-09-2006 19:52:13

II. Argumenty:

C. Diagnostyka edukacyjna – ogólne problemy

nauczycielami: nauczyć ucznia dokonywania samooceny, która jest niezbędnym

warunkiem efektywnego kształcenia i osiągnięć w zakresie edukacji szkolnej.

Od dawna twórczy, aktywni nauczyciele zadają sobie pytania: jak zachęcić

uczniów do nauki, jak motywować do pracy własnej, co zrobić, aby uczniowie

traktowali oceny szkolne jako informacje na temat swoich postępów i nie uwa-

żali nauczyciela za przeciwnika w walce o pozytywną ocenę swojej pracy?

Odpowiedź nie jest łatwa, ale z doświadczeń wielu nauczycieli wynika, iż uczeń

musi być świadom tego, że w procesie dydaktycznym to on jest najważniejszy (ma

być podmiotem tego procesu). ma rozumieć czego i po co się uczy, w jaki sposób

jest oceniany, czemu ta ocena ma służyć. Powinien umieć wykorzystywać tę wiedzę

w sposób korzystny dla siebie.

W jaki sposób dokonać tego, aby uczeń poczuł się pełnoprawnym partne-

rem nauczyciela?

Niestety, model istniejącego nauczania i wychowania przestaje powoli być

wystarczający, tak jak niewystarczające są metody i różnorakie techniki stoso-

wane przy „wtłaczaniu” uczniom wiedzy, najczęściej przy pomocy nagród i kar

z przewagą kar, w postaci demotywujących stopni szkolnych, uwag i rozmów

prewencyjnych.

Zatem co robić dalej, gdzie szukać „złotego środka”?

Otóż na ratunek przychodzi program Assesment for learning, przetłuma-

czony na język polski jako Ocenianie Kształtujące.

Czy wnosi rewelacyjne nowości? I tak i nie. Wiele cech jest znanych, ale...

raczej rzadko stosowanych.

Jednakowoż program zwraca uwagę, że o efektywności procesu dydaktyczne-

go nie decyduje tylko nauczyciel, lecz także inni uczestnicy, tj. uczniowie i rodzice.

Zmienia się też sposób patrzenia na rolę nauczyciela w szkole. Nauczyciel nie jest

nadzorcą i sędzią, lecz przewodnikiem, który „idąc (...), wskazuje drogę do jakie-

goś miejsca, kto oprowadza i pokazuje rzeczy godne uwagi”, tyle słownik języka

polskiego. W tym wypadku to osoba, która świetnie organizuje proces nauczania

i uczenia się uczniów, uzupełnia i układa, systematyzuje wiedzę w świadomości

ucznia. Wobec tego ocenianie kształtujące jest próbą zmiany szkolnej rzeczywi-

stości. W centrum uwagi staje uczeń a nie konieczność realizacji programu.

Elementem najważniejszym staje się ocenianie, które zawsze było trudnym

i raczej przykrym obowiązkiem nauczyciela. Teraz ma być integralną częścią

jasnego dla ucznia procesu nauczania i uczenia się.

Ocenianie tradycyjne nastawione jest na „przerobienie programu” obecnie

wzmocnione przez „uwzględnienie standardów wymagań egzaminacyjnych”,

których opanowanie warunkuje pozytywny wynik na egzaminie zewnętrznym.

Ocenianie kształtujące zaś w swoim zamyśle jest nastawione na pomaganie

uczniom w uczeniu się, dlatego spokojnie tę nazwę można zmienić na nauczanie

kształtujące. W procesie tym uczeń staje się pełnoprawnym uczestnikiem, uzna-

jąc w nauczycielu swojego przewodnika i mistrza. Uczy się dla siebie samego

322

wydawnictwo_kor_ok.indd 322

19-09-2006 19:52:14

Marta Choroszczyńska, Uczeń pod lupą oceniania kształtującego...

i bierze odpowiedzialność za to, co robi. Jest zawsze poinformowany, w jakim

punkcie nabywania wiedzy i umiejętności się znajduje, co powinien poprawić,

zmienić i w jakim kierunku zmierzać dalej. Wszystkie uwagi, rady i przemyślenia

nauczyciela otrzymuje „od ręki”, gdyż jednym z elementów nauczania kształtu-

jącego jest informacja zwrotna, która prowadzi ucznia po meandrach nauki

w szkole.

Ocenianie kształtujące zawiera kilka ważnych i logicznie dobranych ele-

mentów, które składają się na efektywny system dydaktyczny i wychowawczy.

Posiada także swoją ideę i teorię, których prawdziwość potwierdza codzienność

szkolna oraz owoce pracy nauczycieli i uczniów, np. wyniki sprawdzianu i egza-

minu zewnętrznego.

Wobec takich doniesień Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli

we współpracy z Centrum Edukacji Obywatelskiej i na zlecenie MENiS prze-

prowadził w kraju Program Pilotażowy Ocenianie Kształtujące.

Celem programu było:

• zwiększenie kompetencji nauczycieli w obszarze oceniania,

• wdrożenie oceniania kształtującego w wybranych szkołach,

• zbadanie wpływu oceniania kształtującego na proces oceniania

wewnętrznego,

• sformułowanie wniosków dla systemu doskonalenia nauczycieli dotyczą-

cych wdrażania oceniania kształtującego.

Program pilotażu oparty jest na dotychczasowych doświadczeniach CEO

z wprowadzania oceniania kształtującego w kraju oraz wnioskach sformuło-

wanych w raporcie „Formative assessment. Improving learning in secondary

classrooms”, OECD 2005. Za jego realizację odpowiada Pracownia Rozwoju

Systemu Doskonalenia Nauczycieli w CODN.

Program polegał na wprowadzeniu w dziesięciu szkołach różnych ty-

pów (po dwie szkoły z pięciu województw: dolnośląskiego, małopolskiego,

podkarpackiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego) całorocznego pilotażu

oceniania kształtującego w jednej wybranej klasie każdej szkoły biorącej udział

w pilotażu.

Program składa się z pięciu elementów:

• 12-godzinne szkolenie początkowe (czerwiec 2004),

• kurs e-learningowy (październik 2005 – maj 2006),

• szkolenie dla osób odpowiedzialnych za wdrażanie OK. (październik

2005),

• szkolenie zespołu nauczycieli realizujących program w wybranej klasie

(wrzesień 2005 – czerwiec 2006),

• całoroczna ewaluacja (wrzesień 2004 – wrzesień 2006).

323

wydawnictwo_kor_ok.indd 323

19-09-2006 19:52:14

C. Diagnostyka edukacyjna – ogólne problemy

Szkoły były wspierane przez nauczycieli konsultantów z wojewódzkich

placówek doskonalenia (1-2 osoby z placówki) – specjalistów ds. oceniania,

którzy otrzymali wsparcie merytoryczne od CODN i CEO w zakresie wdrażania

oceniania kształtującego.

Przewidywane efekty to, przede wszystkim, upowszechnienie oceniania

kształtującego jako elementu procesu oceniania wewnętrznego.

Zatem program pilotażowy i to, co ze sobą zaniósł do szkół, postawił ucznia

pod lupą oceniania kształtującego.

Najważniejsze w procesie nauczania kształtującego okazały się elementy

tegoż a także czynności nauczyciela, który stosując nauczanie kształtujące:

• określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia,

• ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli na co będzie zwracał

uwagę przy ocenie pracy i osiągnięć ucznia,

• buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami,

• formułuje pytania kluczowe,

• zadaje pytania, które mają angażować ucznia w lekcję,

• stosuje efektywną informację zwrotną,

• wprowadza ocenę koleżeńską i samoocenę,

• jest reﬂ eksyjny i twórczy.

Wszystkie te elementy mają na celu wspomagać pracę ucznia i jemu

służyć.

Poddajmy je ogólnej analizie, wprowadzając pytanie kluczowe : co ocenianie

kształtujące daje uczniowi?

Przede wszystkim różni się od najczęściej stosowanego w naszych szkołach

tym, że ma służyć poprawie procesu uczenia się a nie podsumowaniu pracy

ucznia.

Skutecznie przygotowuje młodych ludzi do uczenia się przez całe życie

i przynosi udowodnione pozytywne efekty w pracy z uczniami mającymi

trudności w nauce Ewidentne zyski ucznia przy świadomym działaniu na-

uczyciela to:

• zapewnienie partnerskich relacji między Uczniem a Nauczycielem,

• budowanie poczucia wartości,

• uczenie uczenia się.

324

wydawnictwo_kor_ok.indd 324

19-09-2006 19:52:14

Marta Choroszczyńska, Uczeń pod lupą oceniania kształtującego...

Oto pozytywne cechy stosowania oceniania kształtującego:

Zapewnienie partnerskich

relacji U-N

Budowanie poczucia

wartości

Uczenie uczenia się

/przygotowanie do

uczenie się przez

całe życie

Nauczyciel:

• określa cele lekcji często

przy współudziale

ucznia,

• podaje cele w języku

zrozumiałym dla ucznia,

• ustala z uczniami kry-

teria oceniania, podaje

„nacobezu”,

• formułuje pytania

kluczowe, stymulując

ciekawość i chęć poszu-

kiwania odpowiedzi,

• stosuje informację

zwrotną,

• wprowadza samoocenę

i ocenę koleżeńską,

• słucha informacji od

ucznia.

Nauczyciel:

• poprzez budowanie

atmosfery uczenia

się szanuje swojego

partnera/ucznia,

powierzając mu

odpowiedzialność

za wspólny proces

nauczania i uczenia się,

• przedstawiając cele

w języku ucznia, elimi-

nuje stan zagrożenia,

jakim jest nierozumie-

nie działań,

• formułując informację

zwrotną, zawsze odnosi

się do osiągnięć ucznia,

• wskazuje drogę po-

prawy jako naturalny

proces uczenia się

(błąd służy lepszemu

wyjaśnianiu nieopa-

nowanych wiadomości

i umiejętności),

• zawsze odwołuje się do

ustalonych kryteriów,

„nie zmienia reguł

w trakcie gry”,

• w trakcie oceny

oddziela osobę od jego

działania,

• poważnie traktuje sa-

moocenę pracy ucznia

i uwzględnia ją przy

ocenie nauczycielskiej,

• dzieli się reﬂ eksjami na

temat procesu uczenia

się ucznia.

Nauczyciel:

• formułuje jasne precy-

zyjne cele,

• daje możliwość powrotu

do postawionych celów

i oceny ich osiągnięcia,

• uświadamia, że warto się

uczyć,

• stawia pytania kluczowe,

które są motywacją,

inspiracja do poszuki-

wań, chęcią odkrywania

nieznanego,

• przygotowuje informację

zwrotną do analizy

własnych działań ucznia

i oceny wkładu pracy,

• umożliwia planowanie,

organizowania i ocenia-

nie własnego procesu

uczenia się.

325

wydawnictwo_kor_ok.indd 325

19-09-2006 19:52:14

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: