1. Rywalizacja wielkich centrów religijnych!
A.) Heliopolis
a) Główne bóstwo: Atum (słońce zachodzące, postać człowieka, ichneumona, czarnego byka Mnewisa lub stonogi Sepa)- Re- Chepri (słońce wschodzące, skarabeusz).
b) „Mit o stworzeniu świata” w tekstach piramid i papirusie Bremner- Rhind:
· Re- Atum- Chepri tworzy się sam z Chaosu- praoceanu Nun.
· Tworzy prawzgórze Benben
· Na skutek współżycia z własnym cieniem lub przez masturbacje „wypluwa Szu” (powietrze, przedstawiany w formie jednego z dwóch lwów) i „wyrzyguje Tefnut” (wilgoć, druga w parze lwów)
· Ze związku Szu i Tefnut powstają Geb (ziemia) i Nut (niebo).
· Ze związku Geba i Nut rodzą się Ozyrys, Izyda, Neftyda i Set.
· Dzieckiem Ozyrysa i Izydy jest Horus (w najpopularniejszej wersji)
· Z łez Re- Atum- Chepriego powstają ludzie.
B.) Memfis
a) ze „steli Szabaki” z 710 r. p.n.e
b) Główne bóstwo: Ptah (postać pawiana lub ibisa)
· Ptah daje cząstkę siebie wszystkim innym bóstwom, więc w pewnym sensie w nich „uczestniczy”.
· Ptah- Nun (ojciec) i Ptah- Nunet (matka) tworzą Atuma i przez to stają na czele generacji bóstw heliopolitańskich.
· Ptah jest „sercem i językiem wszystkich”
· Ptah powołuje do życia nie tylko wszystkich bogów, ale także ludzi, miasta, nomy etc.
· Wszechobecność Ptaha we wszystkim- uniwersalizm i pewna forma panteizmu.
C.) Hermopolis
a) zachowane teksty są „skażone” koncepcjami heliopolitańskimi i memfickimi.
b) Dawna nazwa Hermopolis to Szmunu- „Miasto ośmiu” od pierwotnej ósemki bóstw.
· z chaosu (nazywanego Szu lub Nun) wyłania się Wyspa Płomieni i pary bóstw: Nun i Naunet, Heh i Hauhet, Kuk i Kauket oraz Amon i Amaunet.
· Bóstwa te miały postać żab lub węży i uosabiały siły twórcze mułu rzecznego.
c) jest też druga wersja:
· Wielki Pierwotny Duch- ptak, czasem nazywany Wielkim Gęgaczem, którego krzyk rozdziera ciszę chaosu znosi jajo.
· W jaju jest ptak światłości lub powietrze.
A) Heliopolis:
a) Na podstawie „Mitu o skrzydlatym dysku słonecznym” zapisanym na ptolemejskiej świątyni Horusa w Edfu.
1) Nad światem panuje Re.
2) Mit zaczyna się w roku 363 panowania króla Górnego i Dolnego Egiptu Re- Hor- Achte. Kiedy jest na wyprawie wojennej w Nubii w Egipcie zawiązuje się spisek przeciw niemu (prawdopodobnie sprowokowany przez pomniejsze bóstwa i demony)
3) Re- Hor- Achte (R-H-A.- dla skrótu) wraca Nilem do Egiptu, po drodze zatrzymuje się w Edfu (dawna nazwa miasta to Behedet) i karze swojemu synowi Horusowi walczyć z buntownikami.
4) Horus zmienia się w uskrzydlony dysk słoneczny i spada z nieba na nieprzyjaciół.
5) Zwycięża i otrzymuje od Thota przydomek Horus- Behedeta.
6) Resztki wrogów zmieniają się w krokodyle i hipopotamy i atakują barkę R-H-A, znowu nieskutecznie.
7) Horus pod postacią dysku słonecznego sadowi się na dziobie statku Re między boginiami- wężami: Nechbet i Wadżet. W tej postaci wygrywa wiele bitew z buntownikami.
8) Z bliżej nie wyjaśnionych w micie przyczyn okazuje się, że Horus jest synem Ozyrysa i Izydy, ale „narratorowi” w niczym to nie przeszkadza. Zauważa natomiast, że przeciwnikiem R-H-A jest w takim wypadku bez wątpienia Set.
9) Ten ostatni zmienia się w węża i znika pod ziemią.
10) Walki w Dolnym Egipcie.
11) Po zwycięstwach R-H-A wraca do Nubii, bo tam też pojawiają się ogniska buntu.
12) R-H-A po zwycięskim powrocie z Nubii do Egiptu w nagrodę za zasługi Horusa każe umieszczać jego podobiznę (skrzydlate Słońce) jako znak ochronny przed nieprzyjaciółmi na świątyniach i kaplicach.
b) Mit o wygubieniu ludzkości z Księgi Krowy (prawdopodobnie czasy XVIII- XX dynastii).
1) Ludzie buntują się przeciwko Re.
2) Narada bogów i werdykt „Wyślij Oko twoje (w domyśle: córkę Re- boginię Hathor) niech pokona tych, którzy zamyślają zło przeciwko Tobie”
3) Hathor pod postacią lwicy Sachmet zabija ludzi a im więcej ich zabija tym bardziej jej się to podoba!
4) Re złość na ludzi przechodzi, wzywa do siebie Sachmet i każe jej przestać mordować, ale ona się buntuje i zabija dalej.
5) Re łączy owoce didi (z nich robi się ochrę) zebrane na Elefantynie z piwem i wylewa na pole.
6) Sachmet myśląc, że to krew ludzi, których tam wcześniej zabiła, wypija ją, zalana w pestkę łagodnieje i wraca do swojej dawnej postaci bogini miłości- Hathor (w innych mitach jest także boginią śmierci!).
7) Re jest stary i zmęczony. Ma dość- demony i pomniejsi bogowie się buntują, córka mu się buntuje, ludzie się buntują. Rozczarowany postanawia wycofać się z władzy i odjeżdża do nieba na Niebiańskiej Krowie (bogini Nut).
8) Schedę po Re obejmują kolejno 1. Szu 2. Geb 3. Ozyrys.
9) Po śmierci Ozyrysa pojawia się problem: kto powinien być następcą: jego syn- Horus, czy brat- Set?
B.) Memficka Stela Szabaki o sporze Horusa z Setem.
1) Geb ich rozsądza: Set ma panować nad Górnym Egiptem a Horus nad Dolnym.
2) Po pewnym czasie Geb dochodzi jednak do wniosku, że pełnia władzy należy się Horusowi (to jego „pierworodny syn syna”)
3) Horus jednoczy kraj. Na jego głowie pojawia się podwójna korona..
4) Na wrotach domu Ptaha zostają umieszczone lotus i papirus, jako „uspokojeni i zjednoczeni Set i Horus”.
5) Takie pokojowe rozwiązanie sporu jest ewenementem w mitologii Egiptu!
· Symbolika Oka: Pierwotnie Horus był panem nieba i ziemi a Słońce i Księżyc jego oczami. To stało w sprzeczności z doktryną heliopolitańską- Słońce nie mogło być „częścią ciała” jednego z bogów, gdyż samo było najwyższym z nich! Skojarzono więc Horusa z Re i przez to słońce stało się okiem słonecznego boga. Powstała synkretyczna forma boga Re- Hor- Achte- „mieszkaniec horyzontu” lub „będący w horyzoncie”. Oko pojawia się również przy sporze z Setem, gdzie zostaje ono wyłupione Horusowi. W wierzeniach stało się ono symbolem synowskiej ofiary, w mitologii często występowało jako niezależna istota.
C.) Papirus Chester Beatty (No 1) z okresu Nowego Państwa.
1) Set i Horus przedstawiają swoją sprawę na sądzie bogów.
2) Szu rozsądza na korzyść Horusa.
3) Set żąda próby siły.
4) Re- Hor- Achte w tym micie staje po stronie Seta.
5) „Wielki żyjący bóg” Ba- neb- dżed mówi, żeby wysłać list do bogini Neith- niech ona rozsądzi.
6) Neith mówi: 1. urząd Horusowi, 2. Setowi majętności, Anat i Starte (córki R-H-A) za żony.
7) R-H-A nie zgadza się z Neith i upiera się, żeby posadę dać Setowi.
8) Bogowie się kłócą, obrażają jedni drugich, obrażają się i idą spać.
9) R-H-A jest smutny, że ze spotkania bogów nic nie wynikło. Hathor go rozwesela. Sąd znowu się zbiera.
10) Izyda proponuje, żeby Seta i Horusa rozsądzili Atum i Chepri.
11) Set się zgadza, ale pod warunkiem, że przy sądzie nie będzie Izydy. Nie ufa jej.
12) Płyną wszyscy (oprócz Izydy) na Wyspę Środka. Przewoźnik Nemta ma zakaz przewożenia Izydy.
13) Izyda zmienia się w staruszkę i prosi Nemtę o przewiezienie na Wyspę, bo chce zawieźć synowi mąkę.
14) Nemta daje się przekupić złotym pierścieniem.
15) Izyda zamienia się w piękną dziewczynę i flirtuje z Setem.
16) Przez podstęp wyciąga od niego wyznanie, że syn jest zawsze prawowitym następcą ojca. Tym samym przyznaje, że Horus powinien zająć miejsce Ozyrysa.
17) Gdy Set zauważa, że podrywana przez niego dziewczyna to Izyda, leci na skargę do R-H-A.
18) Wynika z tego tylko tyle, że Nemcie ucinają stopy za karę.
19) Sąd Atuma- Horus otrzymuje Białą Koronę.
20) Set jest niepocieszony- chce próby: kto wytrzyma dłużej pod wodą pod postacią hipopotama.
21) Izyda chce pomóc synowi. Robi harpun i rzuca go w wodę z zamiarem trafienia Seta, ale rani Horusa. Próbuje jeszcze raz. Harpun wbija się w Seta, ale ten prosi siostrę, żeby go oszczędziła. Powołuje się na braterstwo. Izyda mięknie i wyjmuje harpun.
22) Horus wkurza się na matkę, za to, że pomogła Setowi- wynurza się i tym samym przegrywa zakład z Setem. Ze złości ucina matce głowę.
23) Bogowie wkurzają się na Horusa. Ten ucieka w góry.
24) Set go znajduje, wyłupia mu oczy, z których wyrastają lotosy.
25) Hathor wlewa mleko w oczodoły Horusa i przywraca mu wzrok.
26) Bogowie każą pogodzić się Setowi i Horusowi.
27) Set zaprasza Horusa do swojego pałacu. Gdy śpią razem Set zapładnia Horusa.
28)...
atlantka1