naratunek_artykul_2007_03_6517.pdf

Organizacja i zarządzanie

Zespół ratownictwa medycznego

w akcji chemicznej

Zespoły ratownictwa medycznego doskonale współpracują ze strażakami w pożarach,

ratownictwie drogowym, wodnym, budowlanym, wysokościowym i komunalnym

– a zasługą tego są liczne ćwiczenia i wspólnie prowadzone akcje. Gorzej jest z ra-

townictwem chemicznym, stąd ten sygnalny artykuł.

nadbryg. w st. sp.

Maciej Schroeder

przeciwpożarowej Krajowy Sys-

tem Ratowniczo-Gaśniczy ma na

celu ochronę życia, zdrowia, mie-

nia lub środowiska poprzez walkę

z pożarami lub innymi klęskami ży-

wiołowymi prowadzoną przez: ra-

townictwo techniczne, ratownictwo

chemiczne, ratownictwo ekologicz-

ne oraz ratownictwo medyczne. Roz-

ważania dotyczyć będą ratownictwa

chemicznego, bowiem w moim od-

czuciu temat ten wśród zespołów

ratownictwa medycznego (ZRM) jest

nie do końca rozpoznany, a z racji

swej odmienności, może stwarzać

dodatkowe zagrożenia.

Zacznijmy od definicji: „Orga-

nizacja ratownictwa chemicznego

obejmuje zespół działań planistycz-

no-organizacyjnych i stosowanie

technik ratowniczych niezbęd-

nych do ratowania środowiska oraz

wszelkich innych czynności podej-

mowanych w celu ratowania życia

i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji

bezpośrednich zagrożeń stwarza-

nych przez toksyczne środki prze-

mysłowe lub inne niebezpieczne

materiały chemiczne. Organizacja

ratownictwa chemicznego i eko-

logicznego obejmuje w szczegól-

ności:

– rozpoznawanie zagrożeń oraz

ocenę i prognozowanie ich roz-

woju oraz skutków dla ludzi i śro-

dowiska,

– analizowanie powstałych awarii

oraz katastrof chemicznych i eko-

logicznych,

– ratowanie życia ludzi i zwierząt

zagrożonych skażeniem substan-

cją niebezpieczną,

– identyfikację substancji stwarza-

jącej zagrożenie w czasie powsta-

łego zdarzenia,

– prognozowanie rozwoju skażenia

środowiska i ocenę rozmiarów

zagrożenia oraz zmian wielkości

strefy zagrożenia dla ludności,

– dostosowanie sprzętu oraz tech-

nik ratowniczych do miejsca zda-

rzenia i rodzaju substancji stwa-

rzającej zagrożenie,

– przepompowywanie i przemiesz-

czanie substancji niebezpiecz-

nej do nowych lub zastępczych

zbiorników,

– obwałowywanie lub uszczelnia-

nie miejsc wycieku substancji

niebezpiecznej,

– ograniczanie parowania substan-

cji niebezpiecznej,

Działania w I streﬁe

22 Na ratunek 3/07

Z godnie z ustawą o ochronie

Organizacja i zarządzanie

– zatrzymanie emisji toksycznych

środków przemysłowych,

– stawianie kurtyn wodnych,

– neutralizację substancji niebez-

piecznej substancjami chemicz-

nymi,

– związywanie substancji niebez-

piecznej sorbentami,

– stawianie zapór na ciekach lub

obszarach wodnych zagrożonych

skutkami rozlania substancji tok-

sycznych hydrofobowych,

– zbieranie substancji niebezpiecznej

z powierzchni wody lub gleby.

Poznawszy definicję ratownictwa

chemicznego oraz zakres przedsię-

wzięć realizowanych przez jednost-

ki Krajowego Systemu Ratowniczo-

-Gaśniczego, spróbujmy wymie-

nić kilka zagrożeń czyhających na

ZRM-y już w początkowej fazie re-

alizacji tego ratownictwa.

– rodzaju substancji chemicznej,

np. stan skupienia, kolor, nazwa,

numer rozpoznawczy substancji

chemicznej itp.,

– środka transportu lub rodzaju in-

stalacji albo innych danych doty-

czących infrastruktury.

Dyspozytor nie ustalił warunków ze-

wnętrznych zdarzenia, o których cy-

towane wytyczne mówią: „Ustalenie

warunków zewnętrznych zdarzenia

wymaga określenia sytuacji meteo,

np. kierunek i siła wiatru, temperatu-

ra, opady, położenia i ukształtowania

terenu, innych czynników, np. zabu-

dowa, instalacje, zalesienie itp., infor-

macji własnych i zewnętrznych zwią-

zanych z rodzajem zagrożenia oraz

skalą i miejscem zdarzenia, w tym da-

nych wynikających z planów ratowni-

czych”. Niewykonanie tych czynności

na etapie przyjmowania zgłoszenia

o zdarzeniu z udziałem substancji

chemicznej będzie negatywnie skut-

kować na dalszy przebieg akcji.

Kolejnym etapem jest dojazd

ZRM-u pod wskazany adres. Wy-

tyczne problem ten kwitują jednym

zdaniem: „Dojazd – przestrzeganie

zasad bezpiecznego dojazdu i usta-

wienia pojazdów na miejscu zda-

rzenia z uwzględnieniem odległo-

ści od miejsca zdarzenia oraz siły

i kierunku wiatru.” Odległość i kie-

runek wiatru mają w ratownictwie

chemicznym kolosalne znaczenie,

a nieuwzględnianie ich może spo-

wodować wyłączenie ZRM-u z akcji

na zawsze. Wysiadający z ambulan-

su ZRM-u wiedzący, że: „o przeżyciu

pacjentów w stanie zagrożenia życia

w pierwszych minutach po wypad-

ku decydują szybkie dotarcie do po-

szkodowanego, wstępna segregacja

i stabilizacja podstawowych funkcji

życiowych, choćby wykonana w jak

najprostszy sposób”, może pobiec

w stronę cysterny, zapominając, dla-

czego leżący obok niej poszkodowa-

ni stracili zdrowie lub życie. Takie

zachowanie zaprzecza stwierdze-

niu, że każdemu poszkodowanemu

potrzebny jest tylko zdrowy i żywy

ratownik. Zagrożeniem dla ZRM-u

są także niepoddane odpowiedniej

dekontaminacji skóra i odzież na po-

szkodowanym, skażona niebezpiecz-

ną substancją chemiczną.

Czy to wszystkie zagrożenia,

z którymi może spotkać się ZRM?

Zapewne nie, bowiem każda sytu-

acja jest inna; substancje uwolnione

Niebezpieczne

zdarzenie

Meldunek o zdarzeniu z udziałem

toksycznych środków przemysło-

wych lub innych niebezpiecznych

materiałów chemicznych może

wpłynąć do dyspozytora pogotowia

ratunkowego, który od zgłaszające-

go „zapomniał” dowiedzieć się kil-

ku rzeczy. Zgodnie z „Wytycznymi

do organizacji ratownictwa che-

miczno-ekologicznego w Krajowym

Systemie Ratowniczo-Gaśniczym”

przyjęcie zgłoszenia o zaistniałym

zdarzeniu wymaga ustalenia:

– danych osoby zgłaszającej (imię

i nazwisko, numer telefonu),

– rodzaju zdarzenia, np. wypadek,

awaria, katastrofa,

– liczby osób poszkodowanych i za-

grożonych,

– miejsca zdarzenia, np. miejsco-

wość, gmina, ulica, szlak komu-

nikacyjny itp.,

– widocznych skutków zdarzenia,

np. zniszczenia, wyciek itp.,

Dekontaminacja strażaków

www.naratunek.elamed.pl 23

Organizacja i zarządzanie

ze zbiorników, butli, rurociągów

oraz cystern mogą charaktery-

zować się diametralnie różnymi

właściwościami, które wywoływać

będą inne zagrożenia. Do akcji ra-

townictwa chemicznego jako pierw-

sza przybędzie jedna z niżej wymie-

nionych jednostek.

Ochotnicza Straż Pożarna nie-

będąca w Krajowym Systemie Ra-

towniczo-Gaśniczym, czyli niepo-

siadająca na wyposażeniu sprzętu

określonego w wytycznych jako

„podstawowy”. Jednostka taka reali-

zuje następujące zadania: weryfikuje

warunki zewnętrzne zdarzenia zgod-

nie z tym, co powiedziano powyżej;

ustala liczbę ofiar, osób poszkodo-

wanych i zagrożonych; określa zja-

wiska towarzyszące zdarzeniu, np.

pożar, wybuch, opary, efekty dźwię-

kowe itp.; podejmuje próby identyfi-

kacji substancji chemicznej – źródło

informacji; określa stan nasycenia in-

frastrukturą techniczną; przekazuje

informacje do właściwego stanowi-

ska kierowania; zabezpiecza miejsca

zdarzenia, prewencyjnie ewakuuje

ludzi, zwierzęta i mienie poza stre-

fę obszaru objętego ryzykiem emi-

sji substancji chemicznych; udziela

kwalifikowanej pierwszej pomocy

medycznej poza strefą zagrożenia;

ostrzega ludność o zagrożeniu.

Jednostka ochrony przeciwpo-

żarowej należąca do KSRG wypo-

sażona w sprzęt podstawowy, czyli

zgodnie z wytycznymi. Do sprzę-

tu podstawowego zaliczamy: 4 szt.

lekkich ubrań ochrony przeciw-

chemicznej, 4 szt. aparatów izolu-

jących drogi oddechowe, kurtynę

wodną oraz inny standardowy sprzęt

i pojazdy ratownicze do realizowania

podstawowych czynności ratowni-

czych, eksplozymetr, przyrząd pomia-

rowy umożliwiający pomiar stężenia

tlenu oraz dwóch gazów toksycznych

wg potrzeb wynikających z analizy za-

bezpieczenia operacyjnego i obsza-

ru chronionego. Dla takiej jednostki

określono minimalny zakres zadań

obejmujący: rozpoznanie i zabezpie-

czenie miejsca zdarzenia, ewakuację

poszkodowanych i zagrożonych ludzi

oraz zwierząt poza strefę zagrożenia,

ostrzeganie i alarmowanie o zagroże-

niu oraz informowanie o zasadach

zachowania się, ograniczanie skut-

ków wycieku substancji ropopochod-

nych, stawianie kurtyn wodnych,

spłukiwanie osób poszkodowanych

wodą, kwalifikowaną pierwszą po-

moc medyczną poza strefą zagroże-

nia, wsparcie logistyczne akcji ratow-

niczych według możliwości sprzęto-

wych i lokalowych, realizowane poza

strefą zagrożenia.

Trzeci wariant to przyjazd do

akcji specjalistycznej grupy ratow-

nictwa chemiczno-ekologicznego

– najczęściej wezwanej przez jed-

nostki wymienione powyżej lub dys-

ponowanej od razu po otrzymaniu

odpowiedniego zgłoszenia. Grupa

taka to pododdział liczący minimum

12 ratowników posiadających prze-

szkolenie specjalistyczne w zakresie

ratownictwa chemicznego i ekolo-

gicznego oraz samochody ratow-

nictwa chemicznego, technicznego

i gaśniczego, a także sprzęt i upraw-

nienia dostosowane do samodzielne-

go wykonywania specjalistycznych

czynności ratowniczych. Dla grupy

tej w „Wytycznych” określono mi-

nimalny zakres zadań obejmujący:

rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę

i prognozowanie ich rozwoju, w tym

próbę identyfikacji lub pobieranie

do dalszej analizy próbek substancji

chemicznej stwarzającej zagrożenie,

ewakuację poszkodowanych i zagro-

żonych ludzi oraz zwierząt poza strefę

zagrożenia, ostrzeganie i alarmowa-

nie o zagrożeniu oraz informowanie

o zasadach zachowania się, stawia-

nie zapór na ciekach lub obszarach

wodnych zagrożonych skutkami

wycieków substancji chemicznych,

neutralizację i związywanie substan-

cji chemicznych sorbentami, stawia-

nie kurtyn wodnych, prowadzenie

dekontaminacji ludzi, prowadzenie

dekontaminacji sprzętu, przepom-

powywanie i przemieszczanie sub-

stancji chemicznych do zastępczych

zbiorników, ograniczanie i zatrzymy-

wanie emisji substancji chemicznych,

zbieranie substancji chemicznych.

Dokładny zakres zadań w stopniu

specjalistycznym jest ustalany przez

dowódcę grupy na podstawie moż-

liwości sprzętowych.

Myślę, że w tym miejscu nie-

odzowne będzie zaprezentowanie

ZRM-owi taktyki działań ratowni-

czych realizowanej przez specjali-

styczne grupy ratownictwa chemicz-

nego. Zaprezentowane rozwinięcie

takiej grupy jest oczywiście szablo-

Rys. 1. Schemat akcji ratownictwa chemicznego

24 Na ratunek 3/07

Organizacja i zarządzanie

nowe, można powiedzieć szkolne

lub ćwiczebne, bowiem każda akcja

jest inna i wymaga od dowódcy in-

dywidualnego rozwiązania.

Po zrealizowaniu przedsięwzięć

związanych z przyjęciem meldunku

od zgłaszającego, analizie warun-

ków zewnętrznych zdarzenia, z wła-

ściwym dojazdem i ustawieniem

pojazdów ratowniczych, dowódca

wyznacza pierwszą parę ratowników

do wykonania pomiarów.

Patrol pomiarowy stanowi zespół

ratowników, odpowiednio zabezpie-

czony (najczęściej w ubraniach ga-

zoszczelnych i aparatach izolujących

drogi oddechowe, przez co są całko-

wicie odizolowani od atmosfery ze-

wnętrznej), realizujący następujące za-

dania: prowadzenie pomiarów i prze-

kazywanie wyników pomiaru drogą ra-

diową do „meldunkowego”, wstępne

rozpoznanie strefy I, ustalenie liczby

poszkodowanych w I strefie, ustalenie

miejsca i wielkości wycieku – emisji,

rozpoznanie podłoża, zebranie nie-

zbędnych informacji pozwalających

wyznaczyć granice strefy I.

Analiza wyników pomiarów po-

zwala określić i oznakować dwie

strefy. Strefę I zagrożenia (strefa

bezpośrednich działań ratowni-

czych), czyli obszar, w którym wy-

stępuje zagrożenie dla życia i zdro-

wia; w obszarze I strefy mają prawo

przebywać wyłącznie ratownicy

wyposażeni w odpowiedni sprzęt

ochrony osobistej; a także strefę II,

czyli obszar pracy służb ratowni-

czych (poza I strefą) i zabezpiecze-

nia logistycznego.

Do strefy I wchodzą ratownicy

przez bramkę wejścia w ogrodzeniu

(najczęściej jest to taśma), przy której

urzęduje tzw. meldunkowy ewiden-

cjonujący cały przebieg akcji. Ratow-

nicy w tej strefie dokonywać mogą

ewakuacji, uszczelniania, przepom-

powywania i innych czynności gwa-

rantujących powodzenie akcji. Przy

bramce wejścia dyżurują ratownicy

asekurujący, gotowi w każdej chwili

na wejście do strefy. Ze strefy I wy-

chodzi się wyłącznie przez bramkę

wyjścia, przy której funkcjonuje punkt

dekontaminacji ludzi i sprzętu. Tam

też przygotowane jest do natychmia-

stowego użycia zabezpieczenie prze-

ciwpożarowe. Na granicy stref doko-

nuje się pomiarów, a w strefie II wy-

znacza się miejsce na odpady i rze-

czy wyewakuowane.

Zważywszy, że czas pracy ratownika

w pełnej ochronie w strefie I jest ogra-

niczony (zależy on od szeregu czyn-

ników) obowiązuje w specjalistycznej

grupie wymienialność funkcji. Pracu-

jąc zawsze w dwuosobowych zespo-

łach, dwunastoosobowa grupa może

sześć razy dokonać wymiany ratow-

ników pracujących w I strefie. Zakła-

dając, że praca jednej pary trwa np.

20 minut, grupa może realizować ak-

cję przez 120 minut. Będący na miej-

scu akcji ZRM będzie „otrzymywał”

poszkodowanych z I strefy przy punk-

cie dekontaminacji po jej wykonaniu

przez dyżurujących tam ratowników

w odpowiednich strojach. Przez punkt

dekontaminacji muszą przejść wszy-

scy i wszystko – zwłoki także.

Podsumowanie

Kończąc, ujawnię jedną z 10 zasad

ratownictwa chemicznego, która

brzmi: „Przewiduj, co będzie za

10 minut”. Jeżeli niedokładnie za-

piąłeś zamek ubrania gazoszczel-

nego, to za 10 minut śmierciono-

śny gaz wejdzie do ubrania, jeżeli

jedziesz pod wiatr, to za 10 minut

toksyczna chmura znajdzie cię za

kierownicą, jeżeli dotychczasowe

przyzwyczajenia podpowiadają

ci, by karetkę zatrzymać przy le-

żącym na chodniku kierowcy cy-

sterny, to za 10 minut możesz być

kolejną ofiarą tego wypadku itd.

Starzy ratownicy z tej branży ma-

wiają, że w ratownictwie chemicz-

nym pośpiech jest złym doradcą.

Inni złośliwcy dodają, że „to nie

straż pożarna”.

Proponuję treści zawarte w tym

artykule skonfrontować podczas

ćiwczeń i przy dobrej strażackiej ka-

wie pogadać, co trzeba zrobić, by

do bazy wrócić zdrowym i żywym

z poczuciem dobrze spełnionego

obowiązku ratowniczego.

Piśmiennictwo dostępne na stro-

nie internetowej www.naratunek.

elamed.pl.

Dekontaminacja poszkodowanego – ćwiczenia

www.naratunek.elamed.pl 25

Piśmiennictwo:

1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Dz. U. 02. 147. 1229

2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia

1999 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-

gaśniczego. Dz.U.99.111.1311 zm. Dz.U.01.81.877

3. KG PSP Warszawa 23.04.2007r. www.straz.gov.pl

4. Trzos A., Lipska E. Zarządzanie ratownictwem medycznym… , Na Ratunek nr 2 /

2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: