By� Doros�ym Dzieckiem Alkoholika Aneta Koczaska-Siedlecka PARPA Osoby maj�ce w swojej rodzinie osob� nadu�ywaj�c� alkoholu, nara�one s� na silny stres. Stres ten spowodowany jest ci�g�� niepewno�ci�, brakiem poczucia bezpiecze�stwa, nieprzewidywalno�ci� tego co si� zdarzy, brakiem jednoznacznych regu� kieruj�cych �yciem rodzinnym, stosowaniem przez cz�onk�w rodziny wobec siebie nawzajem przemocy psychicznej, a bardzo cz�sto r�wnie� fizycznej. W rodzinie z problemem alkoholowym, zamiast nastawienia na czerpanie rado�ci z �ycia i na rozw�j, panuje nastawienie na obron� (przed przykro�ciami, przed zagro�eniem, przed rozpadem rodziny). Takie pe�ne stresu �ycie, odbija si� negatywnie na wszystkich cz�onkach rodziny (patrz te� rozdzia� zatytu�owany �Wsp�uzale�nienie�), a szczeg�lnie bolesne konsekwencje ponosz� dzieci, kt�re s� istotami zupe�nie bezbronnymi i ca�kowicie zale�nymi od rodzic�w. W odpowiedzi na zagra�aj�ce sytuacje rodzinne w psychice dziecka powstaj� mechanizmy obronne: zamro�enie uczu�, t�umienie uczu�, projekcja, zaprzeczanie; tworz� si� te� schematy funkcjonowania (role) u�atwiaj�ce przetrwanie w trudnych, b�d�cych ponad si�y dziecka warunkach: rola bohatera rodzinnego, koz�a ofiarnego, dziecka niewidzialnego, maskotki. Innymi s�owy, dzieci takie wyrastaj� w przekonaniu, �e s� niepotrzebne, niewa�ne, �e nie zas�uguj� na mi�o��, �e nie maj� prawa realizowa� swoich potrzeb, �e nie mog� nikomu zaufa�, a nawet wierz�, �e to one s� winne temu, i� rodzic pije (patrz te� rozdzia� zatytu�owany �Dzieci z rodzin z problemem alkoholowym�). Trudne do�wiadczenia bycia dzieckiem pij�cego ponad miar� rodzica, pozostawiaj� w psychice dziecka trwa�e �lady, kt�re determinuj� uczucia, my�li i zachowanie nawet w jego doros�ym ju� �yciu, rozszerzaj�c si� tak�e na kontakty pozarodzinne. �lady te tworz� tzw. syndrom DDA - specyficzn� konstrukcj� psychiczn�, powoduj�c� problemy w funkcjonowaniu psychicznym i spo�ecznym doros�ego dziecka alkoholika. Do problem�w tych nale�� m.in.: trudno�ci w kontaktach z innymi lud�mi, szczeg�lnie z autorytetami, trudno�ci w budowaniu g��bokich zwi�zk�w uczuciowych, trudno�ci w kontakcie z samym sob�, niezdolno�� odczuwania w�asnych potrzeb, nieumiej�tno�� radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, potrzeba sta�ego kontrolowania siebie i innych, negatywny obraz w�asnej osoby, poczucie w�asnej nieatrakcyjno�ci, niskie poczucie w�asnej warto�ci z jednoczesnym stawianiem sobie wysokich wymaga�, postrzeganie �wiata jako wrogiego, cierpienie psychiczne, l�k przed odrzuceniem, l�k przed zmian�, ci�g�e napi�cie, poczucie zagro�enia nawet gdy nic z�ego si� nie dzieje, poczucie niedostosowania, negatywnej odmienno�ci, izolacji. Zaobserwowany przez psycholog�w klinicznych fakt niekorzystnego funkcjonowania psychospo�ecznego doros�ych dzieci alkoholik�w, potwierdzaj� badania kliniczne. Wyniki bada� prowadzonych przez Instytut Psychologii Zdrowia PTP pokazuj�, �e doros�e dzieci alkoholik�w charakteryzuj� si� wy�szym nasileniem objaw�w psychopatologicznych (wysokie wska�niki depresji, l�ku i nadwra�liwo�ci interpersonalnej) ni� osoby zdrowe. DDA maj� r�wnie� istotnie ni�sze ni� osoby zdrowe poczucie sensu �ycia, zaradno�ci �yciowej oraz gorsze rozumienie siebie i innych ludzi. Dziedzictwem doros�ych dzieci alkoholik�w s� r�wnie� pozytywne cechy (np. cz�sto osi�gaj� sukcesy, potrafi� z prawdziwym zaanga�owaniem pomaga� innym ludziom, itd.), jednak syndrom DDA w wi�kszo�ci przypadk�w jest �r�d�em cierpie� i ogranicze� rozwoju. Jednak dzi� wiemy ju�, �e doros�ym dzieciom alkoholik�w mo�na udzieli� pomocy (poprzez np. umo�liwienie uzyskania informacji o wp�ywie choroby alkoholowej na poszczeg�lnych cz�onk�w rodziny, udzielenie pomocy psychologicznej), w wyniku kt�rej zaczynaj� wie�� bardziej owocne �ycie. DDA (Doros�e Dzieci Alkoholik�w) - nie DDA Marzenna Kuci�ska Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa art. publikowany w �wiat Problem�w, wrzesie� '99 Bilans emocjonalny Przyst�puj�c do prac badawczych nad osobami wsp�uzale�nionymi zdawali�my sobie spraw� z faktu, �e wiele z os�b wsp�uzale�nionych to osoby, kt�re tak�e dzieci�stwo i okres dojrzewania sp�dzi�y w rodzinie alkoholowej. W istocie okaza�o si�, �e jest to po�owa pacjentek wsp�uzale�nionych (53%, w tym 5% mia�o oboje uzale�nionych rodzic�w). Nie by�o dla nas jednak jasne, w jaki spos�b po��czenie DDA i wsp�uzale�nienia wp�ynie na stan emocjonalny i psychiczny tych os�b. Czy trudne dzieci�stwo uodporni�o ich emocje i psychik� w doros�ym �yciu, czy mo�e do�o�y si� do zaburze� zwi�zanych z funkcjonowaniem w bliskim zwi�zku z alkoholikiem? Por�wnanie dw�ch grup os�b wsp�uzale�nionych rozpoczynaj�cych terapi�, jedn� z nich by�y osoby, kt�re wychowywa�y si� w rodzinie alkoholowej i aktualnie �ony alkoholik�w (w-DDA), drug� stanowi�y �ony alkoholik�w pochodz�ce z rodzin niealkoholowych (w-nDDA), w zasadzie wykaza�o wi�cej podobie�stw ni� r�nic. Prawdopodobnie aktualna adaptacja do sytuacji �ycia i tworzenia rodziny z alkoholikiem dominuje w zachowaniu os�b wsp�uzale�nionych, niezale�nie od zachowa� i nawyk�w wynikaj�cych z wychowywania si� w okre�lonych warunkach. W badaniach nie stwierdzono r�nic w stanie emocjonalnym, psychicznym ani w zachowaniu wsp�uzale�nionych b�d�cych DDA i nie-DDA. Wyra�ne r�nice wida� jednak w historii �ycia, a dotycz� one nasilenia przemocy, z jak� zetkn�y si� w okresie dzieci�stwa osoby badane. �wiadkiem lub ofiar� przemocy by�a �rednio co druga osoba z grupy w-DDA, a jedynie co sz�sta�si�dma osoba z grupy w-nDDA. Szczeg�owe por�wnanie znajduje si� w tabeli nr 1. Czy�by tak drastyczne do�wiadczenia, powszechnie obecne w historii �yciowej wsp�uzale�nionych DDA, nie pozostawi�y �adnych widocznych �lad�w? Tabela nr 1. Wyst�powanie do�wiadcze� przemocy w dzieci�stwie os�b wsp�uzale�nionych. rodzaj przemocy grupa wsp�-uzale�nionych DDA grupa wsp�-uzale�nionych DDA grupa wsp�-uzaleznionych ale nie DDA grupa wsp�-uzale�nionych ale nie DDA istotno�� r�nic n=109 n=90 by�o �wiadkiem: by�o ofiar�: by�o �wiadkiem: by�o ofiar�: ci�ka przemoc fizyczna (np. bicie, kopanie, szarpanie za w�osy, rzucanie przedmiotami w osob�) 40% 45% 13% 12% p<0.0005 l�ejsza przemoc fizyczna (np. popychanie, szarpanie, niszczenie przedmiot�w) 45% 55% 15% 14% p<0.0005 przemoc werbalna (wyklinanie, u�ywanie wulgarnych okre�le�) 57% 68% 20% 25% p<0.0005 straszenie przemoc� (gro�by) 41% 51% 13% 12% p<0.0005 seksualna (pr�by odbycia stosunku przy u�yciu si�y wbrew woli partnerki) 7% 5% 4% 4% nie istotna Opisane wyniki s� cz�ci� programu badawczego APETOW, prowadzonego przez Dzia� Bada� IPZ. Je�li nie podano inaczej podane zwi�zki i r�nice s� istotne na poziomie p<0,05. Drug� r�nic� jak� stwierdzono por�wnuj�c wsp�uzale�nione DDA i nie-DDA by� poziom nadwra�liwo�ci interpersonalnej (jeden z wymiar�w SCL-901). W obu grupach stwierdzono nieco podwy�szony - w stosunku do populacji normalnej - poziom poczucia nieadekwatno�ci interpersonalnej i ni�szo�ci przy por�wnywaniu si� z innymi osobami. Wsp�uzale�nione DDA maj� jednak wy�sz� sk�onno�� w sytuacjach interpersonalnych do samodeprecjacji, odczuwania niepokoju i dyskomfortu, zwi�zanego z wyczulon� samo�wiadomo�ci� i oczekiwaniem raczej negatywnych komunikat�w od innych. Wynik ten mo�e by� t�umaczony m.in. silnymi, wczesnymi do�wiadczeniami zwi�zanymi z przemoc� interpersonaln�. Mo�na by przypuszcza�, �e osoby z tak� histori�, czyli do�wiadczaj�ce w dzieci�stwie drastycznych prze�y� i uraz�w, w dodatku maj�ce stosunkowo ma�e wsparcie spo�eczne w doros�ym �yciu (pij�cy m��, obci��enie kontaktami z innymi uzale�nionymi cz�onkami rodziny, trudno�� w kontaktach interpersonalnych wynikaj�ca z pojawiaj�cych si� w nich nadwra�liwo�ci i niepokoj�w), powinny czu� si� emocjonalnie gorzej ni� inne osoby wsp�uzale�nione, nie posiadaj�ce takich obci��e� z przesz�o�ci. Przyjrzeli�my si� zatem og�lnemu poczuciu zadowolenia, jakiego do�wiadczaj� te dwie grupy os�b badanych. Chodzi�o nam o stosunek pomi�dzy prze�ywaniem codziennych drobnych przyjemno�ci i przykro�ci. W badaniu zastosowano Skal� Bilansu Afektywnego Bradburna i Caplovitza (1965) w polskiej adaptacji J.Czapi�skiego i M.Lewickiej. Z dotychczasowych bada� wynika�o, �e w normalnej populacji polskiej ludzie nieco cz�ciej do�wiadczaj� stan�w przyjemnych ni� przykrych, tak �e ich stosunek wynosi 1,35, co oznacza dodatni bilans emocjonalny2. W grupie os�b wsp�uzale�nionych bior�cych udzia� w naszych badaniach �redni bilans emocjonalny jest ujemny i wynosi ok. - 1,0, czyli �ony alkoholik�w nieco cz�ciej lub w wi�kszym nasileniu do�wiadczaj� przykrych stan�w emocjonalnych ni� przyjemnych. Zastanowi� nas bark r�nic w bilansie emocjonalnym DDA i nie-DDA. Przy szczeg�owych analizach okaza�o si�, �e cho� �redni bilans emocjonalny jest taki sam, to inne s� jego korelaty. Wsp�uzale�nione nie-DDA odczuwaj� tym wi�ksze og�lne zadowolenie, im maj� lepsze samopoczucie psychiczne (tj. im wyst�puje u nich mniej objaw�w psychopatologicznych, zw�aszcza dotyczy to objaw�w takich jak depresyjno��, nadwra�liwo�� interpersonalna, psychotyczno�� czy zaburzenia somatyczne). Brak objaw�w psychopatologicznych wp�ywa g��wnie na zmniejszenie ilo�ci i nat�enia prze�ywanych przykrych emocji. Podobnie jak zaburzenia psychiczne na emocje oddzia�uj� destrukcyjne przekonania i zachowania charakterystyczne dla os�b wsp�uzale�nionych - zwi�kszaj�c nasilenie stan�w przykrych. Natomiast na intensyfikacj� przyjemnych stan�w emocjonalnych wp�yw maj� raczej zachowania (im mniej destrukcyjne tym wi�cej przyjemnych emocji) a nie przekonania. Z przekona� charakterystycznych dla wsp�uzale�nionych (zwi�zanych z negatywnymi stanami emocjonalnymi) szczeg�lnie wa�ne wydaj� si� dotycz�ce relacji �ony z pij�cym m�em, typu "on mi nigdy nie wybaczy skierowania na leczenie" czy "gdy s...
malagota