Vladimir Nabokov - Król dama walet.pdf - Vladimir Nabokov - morefaya2006

PRZEDMOWA

Ze wszystkich moich utworów powieściowych ten bystry brutal jest

najweselszy. Ekspatriacja, ubóstwo, nostalgia w żaden sposób nie wpłynęły na

staranny i ekstatyczny proces jego tworzenia. Wymyślona na plażach Zatoki

Pomorskiej latem roku, tworzona podczas następnej zimy w Berlinie i dokończona na

wiosnę powieść ukazała się na początku października, nakładem rosyjskiego

wydawnictwa emigracyjnego „Słowo", pod tytułem Korol, dama, walet . Była to moja

druga rosyjska powieść. Miałem dwadzieścia osiem lat. Mieszkałem mniej więcej stale

w Berlinie od lat sześciu. Byłem absolutnie pewien, dzieląc tę pewność ze sporą liczbą

inteligentnych osób, że w ciągu następnego dziesięciolecia wszyscy znajdziemy się z

powrotem w gościnnej, skruszonej, pełnej kiści rozkwitłych kwiatów Rosji. c

Jesienią tego samego roku Ullstein zakupił prawa do wydania niemieckiego.

Przekładu — kompetentnego, jak mnie zapewniano — dokonał Siegfried von

Vegesack; przypominam sobie, że spotkałem go na początku 1929 roku, kiedy w

pośpiechu przejeżdżaliśmy z żoną przez Paryż, chcąc wydać szczodrą zaliczkę

Ullsteina na motylowe safari we wschodnich Pirenejach. Rozmawiałem z nim w

hotelu, gdzie leżał w łóżku silnie przeziębiony, nieszczęśliwy, ale w monoklu; było to

wtedy, gdy słynni pisarze amerykańscy spędzali sporo czasu w barach i tym

podobnych instytucjach, jak to — podobno — mieli w zwyczaju.

Łatwo można przypuścić, że rosyjski autor, wybierając na postaci swojej

powieści wyłącznie Niemców (w ostatnich dwu rozdziałach pojawiamy się ja i moja

żona, ale jedynie dla dokonania inspekcji), przysparza sobie wiele nieprzezwy-

ciężonych trudności. Nie mówiłem po niemiecku, nie miałem żadnych niemieckich

przyjaciół i w życiu nie przeczytałem choćby jednej niemieckiej powieści czy to w

oryginale, czy w przekładzie. Ale w sztuce, tak jak w naturze, rażąca wada może się

okazać subtelnym środkiem ochronnym. Nie miałem nic do zarzucenia „ludzkiej

wilgoci" czełowieczeskaja włażnost ' , którą przesiąknięta była moja pierwsza powieść,

Maszeńka , opublikowana w 1926 przez „Słowo" i w niemieckim przekładzie — przez

Ullsteina, ale książka przestała mi się podobać (teraz podoba mi się znowu, ale już z

innych powodów). Postaci emigrantów, które zgromadziłem w tej gablotce wystawo-

wej, były dla ówczesnego oka tak przejrzyste, że łatwo można im było przyczepić

etykietki. To, co te etykietki mówiły, nie było już na szczęście równie jasne, ale nie

miałem ochoty trwać przy przypisywanej Francuzom technice „ludzkiego doku-

mentu", zakładającej wierny opis jakiejś hermetycznej społeczności, dokonany przez

jednego z jej członków — nie jest to dalekie, na małą skalę, od roznamiętnionej i

nudnej etnopsychologii, którą tak często deprymują nas współczesne powieści. W

fazie stopniowego wewnętrznego rozsupływania się, kiedy nie odkryłem jeszcze lub

może nie miałem odwagi zastosować bardzo specyficznych metod odtwarzania

sytuacji historycznej, które dziesięć lat później wykorzystałem w Darze , brak

jakiegokolwiek zaangażowania emocjonalnego i bajkowa swoboda właściwa nieznane-

mu środowisku pasowały do mojego marzenia o czystym wymyśle. Mógłbym

zainscenizować KDW w scenerii rumuńskiej lub holenderskiej. Znajomość planu i

klimatu Berlina przesądziły o moim wyborze.

Pod koniec 1966 roku mój syn przygotował dosłowny przekład książki na język

angielski i właśnie ten przekład umieściłem na pulpicie obok egzemplarza wydania

rosyjskiego. Przewidywałem, że będę musiał dokonać wielu zmian, kształtując realnie

istniejący tekst powieści-czterdziestolatki, której nie czytałem od czasu, kiedy autor —

dwa razy młodszy od obecnego modyfikatora — zakończył pracę nad korektą. Szybko

stwierdziłem, że oryginał oklapł znacznie bardziej, niż przypuszczałem. Nie mam

zamiaru psuć zabawy przyszłym badaczom porównującym obie wersje, wyliczając

drobne zmiany, których dokonałem. Pozwolę sobie jednak zauważyć, że wprowa-

dzając je nie myślałem o tym, by upiększyć trupa, mój zasadniczy cel był inny: dać

wciąż oddychającej istocie szansę wykorzystania pewnych wrodzonych możliwości,

których wcześniej nie pozwoliły jej wykorzystać brak doświadczenia i pochopność,

pośpiech myśli i lenistwo słowa. Możliwości owe wręcz skowytały w tkankach tej

istoty, błagając, by je rozwinąć lub wyodrębnić. Dokonałem tej operacji z

przyjemnością. „Nieokrzesanie" i „lubieżność" książki, które tak zaniepokoiły najłas-

kawszych mi krytyków w czasopismach emigracyjnych, pozostały oczywiście

nienaruszone, ale przyznaję, że bezlitośnie skreśliłem lub napisałem na nowo wiele

kulejących fragmentów, na przykład zasadniczą zmianę wprowadziłem w ostatnim

rozdziale, gdzie — pragnąc pozbyć się na jakiś czas Franza, który nie powinien

wścibiać nosa w pewne ważne rozgrywające się w Gravitz sceny, całkowicie zajmujące

uwagę autora, ten ostatni uciekł się do godnego pogardy wybiegu i kazał Dreyerowi

wysłać siostrzeńca do Berlina: młody człowiek miał tam oddać papierośnicę w

kształcie muszli, którą za cichym przyzwoleniem autora zgubił pewien kupiec

(podobny przedmiot, jak sobie przypominam, występuje w Pamięci mów , mojej

książce z 1966 roku — i jest tam całkiem na miejscu, jako że jego kształt jest taki sam,

jak kształt słynnej magdalenki z Poszukiwania straconego czasu ). Nie mam

bynajmniej poczucia, że traciłem czas pracując nad trącąca myszką powieścią. Jej

zmieniony tekst może ująć i zabawić nawet tych czytelników, którzy — niewątpliwie z

powodów religijnych — przeciwni są temu, by autor zapobiegliwie i z niewzruszonym

spokojem wskrzeszał jedną po drugiej wszystkie swoje stare książki, pracując

jednocześnie nad nową powieścią, która opętała go już pięć lat temu. Uważam, że

nawet bezwyznaniowy autor zbyt wiele zawdzięcza swoim juweniliom, by nie

wykorzystać sytuacji, która raczej nie ma podobnej sobie w historii literatury

rosyjskiej, i nie uratować przed nakazanym administracyjnie zapomnieniem książek,

z dreszczem zgrozy zabronionych w jego smutnym i odległym kraju.

Nie powiedziałem jeszcze nic o fabule Króla, damy, waleta . Zasadniczo nie jest

ona czymś nieznanym. Prawdę powiedziawszy, obawiam się, że owi dwaj giganci,

Balzac i Dreiser, oskarżą mnie o karygodną parodię, ale przysięgam, że nie czytałem w

tamtych czasach ich niedorzeczności i że nawet teraz nie bardzo wiem, o czym gadają

pod swoimi cyprysami. W końcu mąż Charlotty Humbert też nie był całkiem

niewinny.

Skoro mówimy o literackich prądach powietrznych, muszę przyznać, że byłem

trochę zaskoczony, natknąwszy się w swoim tekście rosyjskim na tyle fragmentów w

formie monologue intérieur . Nie pozostają one w żadnym pokrewieństwie z

Ulissesem , którego wówczas nie znałem, ale oczywiście od wczesnej młodości byłem

wystawiony na działanie Anny Kareniny , w której znajduje się cała scena oparta na

podobnych intonacjach, wówczas, przed stu laty, rajsko nowych, dzisiaj — porządnie

zużytych. Z kolei moje dobroduszne imitacyjki Pani Bovary , których dobry czytelnik

nie omieszka zauważyć, są świadomym hołdem złożonym Flaubertowi. Pamiętam, że

pamiętałem, pisząc pewną scenę, jak Emma skrada się o świcie do château kochanka

zdumiewająco niespostrzegawczymi bocznymi uliczkami — bo nawet Homais czasem

drzemie.

Jak zwykle chciałbym zauważyć, że jak zwykle (i jak zwykle paru wrażliwych

ludzi, których lubię, będzie miało nadąsane miny) wiedeńska delegacja nie otrzymała

zaproszenia. Jeśli jednak jakiemuś zdecydowanemu na wszystko freudyście (lub

zdecydowanej na wszystko freudystce) uda się wśliznąć, to powinien się liczyć z tym,

że w powieści zastawiono tu i tam sporą liczbę okrutnych pułapek.

Vladimir Nabokov - Król dama walet.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: