I.  CZĘŚĆ TEORETYCZNA

Kartografia gleb zajmuje się sporządzaniem map glebowych na podstawie wyników badań terenowych. Mapy przedstawiają zróżnicowanie terenowe gleb na płaszczyźnie wyrażone wydzielonymi jednostkami, opisanymi umownymi znakami.

W zależności od treści zawartej na mapach, dzieli się je na:

·         Mapy gatunkowo-genetyczne (uwzględniają rozmieszczenie typów, rodzajów i gatunków gleb w przestrzeni)

·         Mapy glebowo-bonitacyjne (uwzględniają dane o klasach bonitacyjnych i jednostkach systematycznych gleb)

·         Mapy glebowo-rolnicze (przedstawiają przydatność rolniczą gleb, jak też klasyfikacje i niektóre właściwości przyrodnicze gleb)

·         Mapy glebowo-ogólnoprzyrodnicze (przedstawiają rozmieszczenie gleb na tle stref klimatycznych i roślinnych)

·         Mapy glebowo-melioracyjne (uwzględniają niektóre właściwości gleb potrzebne dla melioracji, a więc stosunki wodne, stratygrafię profili, rozmieszczenie żelaza i węglanów wapnia)

·         Mapy glebowo-leśne (przedstawiają jednostki systematyczne glebw powiązaniu z typami siedliskowymi lasów)

Aby posiąść umiejętność odczytywania  informacji zawartych na mapach należy poznać zapis umowny.

Wśród opisów dotyczących klasyfikacji gleb znajdziemy między innymi informacje na temat kompleksów przydatności rolniczej przydatności gleb.

Wydzielenie kompleksów przydatności rolniczej gleb jest wynikiem zgrupowania gleb różnych typów, podtypów i gatunków o zbliżonych właściwościach rolniczych, przez co mogą one być użytkowane w podobny sposób.

Przy klasyfikowaniu gleb do odpowiednich kompleksów bierze sie pod uwagę:

     - charakter i właściwości gleby,

     - warunki klimatyczne gleby,

     - położenie gleby w rzeźbie terenu,

     - układ stosunków wilgotnościowych,

     - przydatność lub nieprzydatność gleby pod dane użytki rolnicze.

Nazwy kompleksów zostały skonstruowane w oparciu o nazwy roślin uprawnych które w naszych warunkach klimatyczno-glebowych są najlepszymi wskaźnikami, a ponadto mają znaczny udziałw strukturze zasiewów.

Osobno ujęto trwałe użytki zielone, ze względu na wyraźnie odmienny sposób użytkowania.

Kompleksy przydatności rolniczej:

1-       pszenny bardzo dobry

2-       pszenny dobry

3-       pszenny wadliwy

4-       żytni bardzo dobry, albo psenno-żytni

5-       żytni dobry

6-       żytni słaby

7-       żytni najsłabszy

8-       zbożowo-pastewny mocny

9-       zbożowo-pastewny słaby

10-   pszenny górski

11-   zbożowy górski

12-   owsiano-ziemniaczny górski

13-   owsiano-pastewny górski

14-   gleby orne przeznaczone pod użytki zielone

      1z- użytki zielone bardzo dobre i dobre

      2z- użytki zielone średnie

      3z- użytki zielone słabe i bardzo słabe

       RN- gleby rolniczo nieprzydatne

Typy i podtypy gleb:

A-     gleby bielicowe właściwe i pseudobielicowe

B-     gleby brunatne właściwe

      Bw- gleby brunatne wyługowane i brunatne kwaśne

D-     czarne ziemie właściwe

      Dz- czarne ziemie zdegradowane i ziemie szare

F-      mady

FG- mady glejowe

G-     gleby glejowe

T- gleby torfowe i murszowo-torfowe (gleby bagienne)

Emt- gleby mułowo-torfowe

Etm- gleby torfowo-mułowe

M- gleby murszowo-mineralne i murszowate

Gatunki gleb (skład mechaniczny):

pl- piasek luźny

plp- piasek luźny pylasty

ps- piasek słabo gliniasty

psp- piasek słabo gliniasty pylasty

pgl- piasek gliniasty lekki

pglp- piasek gliniasty lekki pylasty

pgm- piasek gliniasty mocny

pgmp- piasek gliniasty mocny pylasty

gl- glina lekka

glp- glina lekka pylasta

gs- glina średnia

gsp- glina średnia pylasta

gc- glina ciężka

gcp- glina ciężka pylasta

ip- ił pylasty

i-ił

plz- pył zwykły

pli- pył ilasty

Na mapach glebowo-rolniczych w prosty sposób określa sie zmiany składu mechanicznego w profilu glebowym:

.  zmiana składu mechanicznego występuje na głebokości do 50 cm

: zmiana składu mechanicznego występuje na głebokości  50-100 cm

.: zmiana składu mechanicznego występuje na głebokości 100-150 cm

Poza oznaczeniami typu gleby i kompleksu rolniczej przydatności, na mapach glebowo-rolniczych znajdujemy informacje dotyczące bonitacyjnej klasyfikacji gleb. Została ona przeprowadzona na podstawie produkcyjności gleb, aktualnej lub potencjalnej. Ocenia się ją na podstawie szeregu badań glebowych, w tym cech morfologicznych, właściwości fizyko-chemicznych, właściwości otoczenia profilu, warunków uprawy.

Tabela ujmuje bonitację gleb:

- gruntów ornych,

- użytków zielonych,

- gruntów pod lasami,

-gruntów pod wodami.

Bonitacyjna klasyfikacja gleb (gleby orne):

I- gleby orne najlepsze

II- gleby orne bardzo dobre

IIIa- gleby orne dobre

IIIb- gleby orne średnio dobre

IVa- gleby orne średniej jakości, lepsze

IVb- gleby orne średniej jakości, gorsze

V- gleby orne słabe

VI- gleby orne najsłabsze

VI Rz- gleby pod zalesienia

Użytki zielone:

I, II, III, IV, V, VI -  trwałe użytki zielone klasyfikowane wg jakości gleb, składu gatunkowego roślin, dostępności terenu dla prac mechanicznych i wydajności w jednostkach siana lub zdolności wyżywienia  sztuk dużych bydła na 1 ha.

Klasyfikacja gleb pod lasami: 8 klas jak dla gruntów ornych + określenie zbiorowiska leśnego; 3 podklasy w każdej klasie:

1.       terenów równinnych

2.       współczesnych terasów rzecznych

3.       terenów górzystych

Klasyfikacja innych terenów: pod wodami zamkniętymi: 8 klas, określonych na podstawie otaczających wodozbiór gleb.

Poza treścią klasyfikacyjną na mapach glebowo-rolniczych znajdujemy szereg innych oznaczeń, świadczących o sposobie użytkowania gruntów, wielkości konturów i ich kolejnych numerach, miejscach wykonanych odkrywek glebowych.

Symbole świadczące o sposobie użytkowania gruntu:

Ls- lasy

W- wody

WN- wody nieużytki

N- nieużytki

Tz- tereny zabudowane

15                       numer konturu glebowego

                      5.3            powierzchnia konturu glebowego

Oznaczenia gleb deluwialnych oraz gatunków gleb mineralnych i organicznych:

d- utwory deluwialne

n- torfy niskie

v- torfy przejściowe i wysokie

ga- gytie

wl- wapno łąkowe

w- skała węglanowa w podłożu gleb niecałkowitych

pl- utwory pyłowe wodnego pochodzenia

żp- żwiry piaszczyste

żg- żwiry gliniaste

II. Wyniki i wnioski

Na danym terenie, którego powierzchnia zajmuje ok. 76 ha możemy wyróżnić kilka gatunków gleb.

W północnej, centralnej i wschodniej części znajdują się gleby, których kompleks przydatności rolniczej określony jest, jako użytki zielone średnie. Stanowią one większość terenu i zajmują powierzchnię 60,5 ha, natomiast 53,8 ha z nich to gleby z gatunku gleb torfowych i murszowo – torfowych (gleby bagienne). Pozostała część to gleby murszowo–mineralne i murszowate. Na północy torfy niskie przechodzą w piasek luźny na głębokości 50 – 100 m, w centralnej części mamy tylko torfy niskie. Na wschodzie gleby murszowe przechodzą w ił na głębokości 0 – 50 m, a iły w glinę średnią na głębokości 50-100 m, oraz torfy niskie przechodzą w gytie na głębokości 50 – 100 m. W zachodniej, południowo – zachodniej i południowej części terenu znajdują się gleby, których kompleks przydatności rolniczej zmienia się między żytnimi bardzo dobrymi, żytnimi dobrymi, a zbożowo – pastewnymi mocnymi. Są to głównie gleby z typu gleb brunatnych wyługowanych i brunatnych kwaśnych, a ich łączna powierzchnia zajmuje15,5 ha. Na stronie zach. piasek gliniasty lekki przechodzi w glinę średnią na głębokości 50 – 100 m oraz glina lekka pylasta przechodzi w glinę średnią pylastą na głębokości 0 – 50 m. Na południu, na małym obszarze ok. 1 ha rośnie las, piasek słabo gliniasty przechodzi tam w piasek luźny na głębokości 0 – 50 m. Na pozostałej części tego trenu piasek gliniasty mocny przechodzi w glinę średnią na głębokości 0–50 m, a glina lekka w glinę średnią podobnie. Mały teraz ok. 0,6 ha zajmują w tej części nieużytki.