HIGIENA ŻYWIENIA
Racjonalne żywienie: to dostarczanie organizmowi w określonym czasie odpowiednich ilości pożywienia pokrywającego zapotrzebowanie na energię, składniki budulcowe i regulacyjne.
Źródła energii to: węglowodany, tłuszcze oraz w sytuacjach wyjątkowych białka (głodzenie, nadmierna podaż białka).
Składniki budulcowe: aminokwasy białek, sole mineralne, tłuszcze oraz woda.
Składniki regulacyjne: sole mineralne, witaminy.
Wyżywienie człowieka winno być: pełnokaloryczne, pełnowartościowe, urozmaicone, o odpowiedniej objętości, łatwostrawne i łatwoprzyswajalne, smaczne, wolne od substancji szkodliwych, o odpowiedniej temperaturze, odpowiednio rozdzielone w ciągu dnia.
ŚNIADANIE 25 - 30% dziennej racji energetycznej
OBIAD 40 – 50%
Podczas pracy nocnej:
ŚNIADANIE 25% dziennej racji energetycznej
OBIAD 35%
KOLACJA 40%
1 cal = 4,19J
1 kaloria to ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1g wody o 1oC.
Spalanie w organizmie /wg Atwatera/ - równoważniki fizjologiczne:
BIAŁKA - 4,1 cal z 1g
TŁUSZCZE - 9,3
WĘGLOWODANY - 4,1
Są wykorzystywane jako:
Materiał budulcowy
Składniki enzymów i hormonów
Składniki ciał odpornościowych
Czynniki równowagi kwasowo – zasadowej
Regulatory ciśnienia onkotycznego
O jakości białek decyduje skład aminokwasowy
PEŁNOWARTOŚCIOWE /zwierzęce/: zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne w odpowiedniej ilości.
NIEPEŁNOWARTOŚCIOWE /roślinne/: NIE zawierają wszystkich aminokwasów egzogennych lub zawierają je w niewielkich ilościach.
AMINOKWASY DZIELĄ SIĘ NA:
Względnie endogenne: syntezowane w organizmach zwierząt ale w
małych ilościach np.: Arginina, Histydyna.
Endogenne: syntezowane w organizmie zwierząt w odpowiednich ilościach np.: Alanina, Asparagina, Kwas asparaginowy, Cystyna, Kwas glutaminowy, Seryna .....
Brak jednego z aminokwasów egzogennych uniemożliwia wykorzystanie pozostałych. Białkiem wykorzystywanym w 100% jest białko jaja kurzego.
NORMY PODARZY BIAŁKA:
Energia z białek wynosi: 11 – 13%
Zapotrzebowanie na białko :
Dorośli 1,0g/kg m.c.
Ciężarne 1,5g/kg m.c.
Małe dzieci 3,0 – 3,5g/kg m.c.
W tym na białka zwierzęcego:
Dorośli 1/3
Kobiety karmiące 1/2
Małe dzieci 3/4
Rola tłuszczów w organiźmie:
dostarczają energii
są materiałem podporowym
są nośnikami witamin A, D, E, K
są źródłem kwasów tłuszczowych wielonienasyconych /NNKT/ np.kwas
Równoważnik energetyczny:
Spalanie 1g=9,3kalorii
Tłuszcze powinny pokrywać 30% ogólnego zapotrzebowania energetycznego.
Osoba dorosła powinna otrzymywać 1g tłuszczu na 1kg m.c. /minimum/
Do właściwego wykorzystania tłuszczów niezbędny jest udział węglowodanów. Jeśli warunek ten nie jest spełniany dochodzi do kwasicy metabolicznej /aceton, kwas acetooctowy, kwas betahydroksy masłowy - śpiączka cukrzycowa hyperglikemiczna./
1. Lipidy właściwe.
2. Lipidy złożone.
3. Woski
4. Steroidy
Lipidy właściwe: to estry glicerolu i kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe: to jednokarboksylowe kwasy organiczne różniące się
między sobą liczbą atomów węgla oraz liczbą i
położeniem wiązań podwójnych
Kwasy tłuszczowe nasycone: masłowy, palmitynowy, laurynowy.
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone: kwas oleinowy.
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone: kwas linolowy, linolenowy,
archidonowy. /NNKT/
NNKT - nie mogą być syntetyzowane w organizmie.
ROLA NNKT:
niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmu,
wchodzą w skład błon komórkowych,
są zawarte w lipidach,
zmniejszają agregację płytek,
obniżają poziom cholesterolu,
obniżają ciśnienie tętnicze,
obniżają zapotrzebowanie na insulinę w cukrzycy,
zwiększają syntezę prostoglandyn
OBJAWY NIEDOBORU NNKT
odbarwienie skóry,
zakażenia bakteryjne,
łamliwość naczyń włosowatych,
hematuria,
osłabienie ostrości wzroku,
osłabienie kurczliwości mięśnia sercowego,
obniżenie syntezy prostaglandyn,
rozwój miażdżycy
Stereoidy: to związki „spokrewnione” z lipidami. Należą do nich:
- cholesterol,
- kwasy żółciowe,
- hormony płciowe i kory nadnerczy
CHOLESTEROL – jest zoosterolem
1/3 – dostarczana z pokarmem
2/3 – syntezowana w organizmie
Dzienne spożycie cholesterolu nie powinno przekraczać - 300 mg.
Normy spożycia tłuszczów:
Mężczyźni 75 – 100g/ 24h praca lekka
Mężczyźni 125 – 165g/ 24h praca bardzo ciężka
Kobiety 65 – 90g/ 24h praca lekka
Kobiety 90 – 120g 24h praca ciężka
Oleje bogate w NNKT:
- słonecznikowy
- sojowy
- kukurydziany
H : O = 2 : 1
PODZIAŁ:
1. Monosacharydy - /ryboza, glukoza, fruktoza/
2. Disacharydy – hydrolizują na dwie cząsteczki monoszcharydów /sacharoza, laktoza, maltoza/
3. Oligosacharydy – hydrolizuja na 3 – 6 cząsteczek monosacharydów
4. Polisacharydy – insulina, glikogen, skrobia, błonnik.
Węglowodany są najtańszym źródłem energii. Pokrywają 60% zapotrzebowania energetycznego organizmu. Przyswajane są jedynie monosacharydy.
Spożycie węglowodanów – 6g /kg m.c.
W I T A M. I N Y - BIOKATALIZATORY
Rozpuszczalne w tłuszczach
Witamina A – retinol
Źródła witaminy A :
Roślinne: marchew, szczaw, szpinak, sałata, boćwina, dynia,
szparagi, kukurydza, banany, arbuzy, porzeczki
Zwierzęce: tran, masło, mleko, śmietana, wątroba, ryby.
Rola witaminy A:
...
wierzbno522