Złoto - mt_7_07_4.pdf - Złoto - Seaside_Galeria

parada pierwiastków

Z³oto

3 4 5 6789011 12

13 14 15 16 17

Złoto to metal, który obok żelaza odegrał naj-

większą rolę w rozwoju ludzkości. Nie może się

wprawdzie równać z żelazem pod względem zna-

czenia i zastosowań, ale jego wpływ na mental-

ność ludzi jest ogromny. Jeśli coś porównujemy

do złota, to musi być najlepsze – autor życzy każ-

demu, aby spotykał na swojej drodze wyłącznie

ludzi o złotym sercu i fachowców złote rączki, nie

wspominając już o zdobywaniu wyłącznie złotych

medali. Tęsknimy zapewne do złotego wieku

ludzkości, ale pozostaje nam tylko lektura

„Przemian” Owidiusza. Znając jednak mit o królu

Midasie, pamiętajmy, że nadmiar, nawet złota,

bywa kłopotliwy...

MiedŸ

Cyna

O³ów

Lantanowce

Aktynowce

Jednakże na przestrzeni wieków znaleziono wiele

substancji reagujących ze złotem. Najważniejsze

z nich to tzw. woda królewska (mieszanina stężonych

kwasów: solnego i azotowego), cyjanki sodu lub pota-

su (silne trucizny, negatywni bohaterowie wielu kry-

minałów) i rtęć tworząca ze złotem ciekły stop (amal-

gamat), z którego po odparowaniu rtęci otrzymuje się

metaliczne złoto. Ta ostatnia metoda poczyniła wiele

spustoszeń w środowisku, jako że powszechnie sto-

sowano ją do wymywania złota ze skał. Obecnie naj-

popularniejsza jest metoda cyjankowa – cyjanki, choć

trujące, jednak szybko się rozkładają. Autor zdecydo-

wanie nie poleca komukolwiek eksperymentów z roz-

puszczaniem złota!

Pierwszym zastosowaniem złota, zapewne zna-

lezionego na brzegu samorodka, było przerobienie go

na ozdobę. Złoto jest dość miękkie i plastyczne (z jed-

nego jego grama możemy wyciągnąć kilkukilometro-

wy drucik i zrobić blaszkę tak cienką, że będzie

przeświecać), co spowodowało, że nawet w zamierz-

ki, szlachetny metal (mówiąc szlachetny, mamy

na myśli to, że nie reaguje z innymi odczynnikami

– nie jest to do końca prawdą, o czym przeczytamy

poniżej) o żółtej barwie. Mało jednak kto zdaje sobie

sprawę z tego, że podziwiając kolor złotej biżuterii,

dotykamy wręcz teorii względności! To właśnie rela-

tywistyczne efekty dochodzą do głosu w tym rejonie

układu okresowego pierwiastków, w którym leży zło-

to, i są odpowiedzialne za jego niezwykłą barwę

(również za stan ciekły rtęci, sąsiadującej ze złotem).

Przedstawmy jednak bohatera niniejszego artykułu.

Złoto

Krzysztof Orliński

Złoto w tablicy Mendelejewa leży w grupie 11.

i 6. okresie. Mimo konfiguracji elektronowej sugerują-

cej jego jednowartościowość, co być może niektórzy

Czytelnicy pamiętają z lekcji chemii, złoto najchętniej

występuje w związkach jako trójwartościowe. Cóż,

„królowi metali” wiele wolno. Cała zresztą grupa jest

oryginalna: różowa miedź, prawie białe srebro i nasz

żółty bohater – najstarsze znane człowiekowi metale.

Złoto jest najszlachetniejszym z metali, nierea-

gującym prawie z żadnym innym odczynnikiem. Już

starożytni zauważyli bezskuteczne próby rozpuszcze-

nia złota (a raczej roztworzenia, ponieważ chodzi tu

o proces chemiczny, a nie fizyczny, jak rozpuszczanie

cukru w herbacie) i nadali mu tytuł „króla metali”.

Większość produkowanego złota trafia do skarbców

Z łoto widział zapewne każdy z Czytelników – cięż-

Także w Polsce wytwarzamy złoto przy okazji produkcji

miedzi (Archiwum KGHM Polska Miedź S.A.)

indiańskich dzieł sztuki załadowano na statki i wy-

wieziono do Europy. Historie pirackich napadów na

Złotą Flotę to znane nam wszystkim z literatury i fil-

mu opowieści. Do dziś bezcenne skarby spoczywają-

ce na dnie mórz kuszą licznych poszukiwaczy.

I ostatni, magiczny sposób to alchemia. Z czego

to nie próbowano otrzymać złota! W ciągu wieków

najczęstszymi jednak surowcami były ołów i rtęć (jak

się okaże, alchemicy mieli jednak rację!). Mimo bez-

skutecznych prób protoplaści współczesnych chemi-

ków uczynili wiele: odkryli kilka pierwiastków i mnós-

two nowych związków i tworzyw (najbardziej znane

to porcelana) oraz

doprowadzili do per-

fekcji techniki pracy

laboratoryjnej – to

dzięki nim XVIII-

i XIX-wieczna chemia

mogła święcić trium-

fy. Niektórym udawa-

ła się transmutacja

(przemiana) nieszla-

chetnego metalu

w złoto! Były to jed-

nak kuglarskie sztucz-

ki, których wykrycie

zaprowadziło wielu

alchemików na pozła-

caną szubienicę.

Wśród znanych mis-

trzów alchemii mamy

i polski akcent – Mi-

chała Sędziwoja, ce-

nionego w całej XVI-

-wiecznej Europie. Sen

o alchemicznym złocie

spełnił się w wieku

XX. W wyniku odkryć

w dziedzinie budowy

atomu i promieniotwór-

czości oraz skonstruo-

wania reaktorów jądro-

wych w połowie ubiegłego wieku otrzymano złoto

z rtęci. Jednakże nie zachwiało to światowymi finan-

sami, ponieważ cena tak uzyskanego metalu jest wie-

lokrotnie wyższa niż wyprodukowanego z rud.

Czytelnik nie powinien sądzić, że złoto to tylko

wyroby jubilerskie i sztaby spoczywające w pilnie

strzeżonych miejscach. Jest ono metalem o bardzo

dobrych własnościach użytkowych. Stosuje się je

w dentystyce, choć jest wypierane przez tworzywa

sztuczne o wyglądzie nieodbiegającym od koloru zę-

bów. Ponieważ jest świetnym przewodnikiem elek-

tryczności i ciepła, to wszędzie tam, gdzie potrzebny

jest niezawodny przepływ prądu, są używane złote

styki. Znajdziemy je także w naszych komputerach.

Purpura Kasjusza, związek złota, służy do barwienia

szkła, a samo złoto do pokrywania powierzchni meta-

lowych (złocenie) oraz w postaci farby do malowania

szkła i porcelany.

Zadumajmy się więc nad tym metalem, wyzwa-

lającym na przestrzeni dziejów tyle ludzkich namięt-

ności, ale sobie życzmy wyciszenia i rozwagi, wszak

„milczenie jest złotem” i „nie wszystko złoto, co się

świeci”...

chłej starożytności można było wykonywać wspaniałe

dzieła sztuki. Do dzisiaj duża część otrzymywanego

złota przeznaczana jest do wytwarzania biżuterii,

resztą dzielą się dentyści i bankowe skarbce, a tylko

niewielka ilość trafia do wyrobów przemysłowych.

Wysoka cena złota (choć istnieją droższe meta-

le) i jego niewielka podaż (w porównaniu, oczywiście,

z popytem) już od starożytności powodowała poszuki-

wania jego nowych źródeł. Odbywało się to kilkoma

sposobami. Pierwszy z nich, racjonalny, to znalezienie

nowych złóż. Tu drobna uwaga: ponieważ złoto, jako

metal szlachetny, zazwyczaj nie łączy się z innymi

pierwiastkami, ruda złota to po prostu skała z rozpro-

szonymi w niej okruchami naszego bohatera. W wyni-

ku wietrzenia drobiny złota są przenoszone wraz

z wodą i osadzają się, tworząc złoża. Od wieków od-

krycie złotonośnych pól powodowało gorączkę złota,

co stało się kanwą wielu dzieł literackich i filmowych.

Doprowadziło też do wzbogacenia się nielicznych

szczęściarzy i ruiny znacznie liczniejszych pechow-

ców. Wyzwoliło najniższe ludzkie instynkty...

Obecnie większość złota wydobywana jest

w nielicznych krajach świata w sposób przemysłowy,

a także otrzymywana jako produkt uboczny podczas

rafinacji miedzi (np. w Polsce w kopalniach Zagłębia

Lubińsko-Głogowskiego). Jednakże i dzisiaj wielu

amatorów trudni się poszukiwaniem tego metalu na

własną rękę. I my także możemy spróbować – wystar-

czy pojechać na Dolny Śląsk, wypożyczyć sito i zaba-

wić się w alaskańskich poszukiwaczy rodem z ksią-

żek Londona! Znaleziony okruszek będzie dla nas cen-

niejszą pamiątką niż kupiona u jubilera ozdoba.

O ile powyższy sposób zdobycia złota może

stać się wakacyjną przygodą, o tyle autor nie poleca

drugiego – kryminalnego. Złoto było najczęściej fał-

szowaną substancją w dziejach ludzkości. Przypom-

nijmy choćby historię prawa Archimedesa – odkryte-

go przy okazji dociekań, czy aby wykonana przez złot-

nika korona zawierała tyle złota, ile powinna. Już

w starożytności fałszowano złoto, za co, oczywiście,

groziły (i grożą do dzisiaj) surowe kary. Najczęstszym

„zamiennikiem” były stopy miedzi i cynku – mosiądz

i tombak, a i obecnie znajdują się naiwni, kupujący

okazyjnie „złotą biżuterię” mającą ze złotem wspólny

tylko kolor. Fałszerstwa monet – kolejne zastosowa-

nie złota, dzisiaj już tylko do kolekcjonerskich nomina-

łów – to następny temat na długą, kryminalną opo-

wieść.

Samorodek złota

Kolejny, znany Czytelnikom z historii, sposób to

zbrojny zabór zapasów złota innym narodom. Najbar-

dziej spektakularnym tego przykładem była XVI-wie-

czna konkwista w Ameryce Południowej. Tysiące ton

Złoto - mt_7_07_4.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: