Samodzielnosc.doc

226. JEDZENIE PALCAMI

Cel:         Rozwój umiejętności samodzielnego jedzenia.

Zadanie:     Samodzielne podnoszenie palcami i zjadanie pożywienia.

Pomoce:    Pokarmy dające się uchwycić palcami, takie jak: hot-dog, chleb, ugotowana marchew - pocięte na kawałki na tyle duże, by dawały się uchwycić.

Procedura:   Posadź dziecko na krześle i połóż przed nim cząstkę lubianej przez nie potra­wy. Upewnij się, że patrzy ono na ciebie i powoli podnieś tę cząstkę i po­prowadź ją do swoich ust. Przesadnymi gestami i mimiką pokaż dziecku, że jest to smaczne. Wskaż mu, aby zrobiło to samo. Jeśli dziecko nie naśladuje cię, lub bawi się jedzeniem, naprowadź jego rękę swoją ręką we właściwy sposób, a drugą przez cały czas trzymaj przy ustach, aby dziecko miało wzór do naśladowania. Pamiętaj, aby wszystkie ruchy wykonywać rozmyślnie i próbuj utrzymywać uwagę dziecka na twojej ręce. Chwal je za każdym razem, gdy je, nawet jeśli robi to z twoją pomocą. Spróbuj określić, jaki rodzaj dań dziecko lubi, a jakich zwykle odmawia. Zadanie będzie łatwiejsze, jeśli przygotujesz potrawy przez nie lubiane. W miarę wzrostu umiejętności dziecka w zakresie motoryki małej, stopniowo zmniejszaj cząstki pokarmu.

227. PICIE Z KUBKA

Cel: Trzymanie kubka obiema rękami i podnoszenie go do ust.

Pomoce: Duży (lekki) kubek plastikowy, ulubiony sok.

Procedura: Dziecko pije, jeśli trzymasz kubek, ale nie podnosi go samodzielnie. Nie lubi także żadnych zmian. Dlatego musisz wprowadzać je stopniowo, aby dziecko całkowicie ich nie odrzuciło. Zastosuj następujące kroki, przechodząc do kolej­nych po zaakceptowaniu przez dziecko poprzednich:

1. Stan za dzieckiem, podnieś ręką kubek i unieś go do jego ust.

2. Stan za dzieckiem, umieść jego ręce na kubku, obejmij je swoimi i podnieś kubek.

3. To samo co w kroku 2, ale trzymaj dziecko za nadgarstki, aby wzmocniło swój uchwyt.

4. Zmniejsz siłę swojego uchwytu na nadgarstkach dziecka na tyle jednak, by nie utraciło ono pewności i pozwól jego mięśniom wykonać wysiłek.

5. Ogranicz swoją pomoc tylko do lekkich ruchów ramieniem dziecka, wskazu­jąc mu, jaką czynność ma wykonać.

228. JEDZENIE ŁYŻKĄ

Rozwijanie umiejętności samodzielnego jedzenia.

Jedzenie łyżką bez nadmiernego rozlewania. Łyżka.

Gdy dziecko nauczy się nabierać i utrzymywać sypką substancję na łyżce (ćwiczenie 98), będzie już gotowe do używania łyżki w celu samodzielnego jedzenia. Podczas nauki stosuj potrawy lubiane przez dziecko i łatwe do utrzymania na łyżce. Mogą to być płatki owsiane, tłuczone ziemniaki, budyń, sałatka jarzynowa, galaretka, lub ryż. Daj dziecku łyżkę do ręki i obejmij ją swoją ręką. Pomóż dziecku nabrać pokarm i delikatnie pokieruj w kierunku jego ust. Po każdej łyżce chwal je za „dobre jedzenie". Redukuj kontrolę ręki dziecka, najpierw przez zmniejszenie siły swego uchwytu, następnie przez przeniesienie go na nadgarstek, potem na przedramię, aż do całkowitego

wycofania się z pomocy. Powtarzaj tok ćwiczenia z różnymi potrawami, zanim pozwolisz dziecku na jedzenie bez pomocy.

229. WŁAŚCIWE UŻYWANIE ŁYŻKI

Cel:         Wzrost umiejętności jedzenia i poprawa zachowania się przy stole.

Zadanie:     Samodzielne i poprawne jedzenie łyżką.

Pomoce:    Łyżka.

Procedura:   Do każdego posiłku przygotuj tylko takie potrawy, których nie da się jeść palcami. Gdy dziecko usiądzie przy stole, nie stawiaj od razu przed nim talerza. Usiądź sam, zwróć na siebie jego uwagę i powiedz „Będziemy jedli łyżką". Weź swoją łyżkę i wyraźnie podkreślając ruchy, nabierz potrawę i skie­ruj ją do swych ust, mówiąc „Jemy łyżką". Następnie umieść talerz przed dzieckiem, włóż mu łyżkę do ręki i poprowadź ją kilka razy. Stopniowo zmniej­szaj swoją kontrolę nad ręką dziecka. Jeżeli próbuje ono jeść palcami, odsuń jego talerz na środek stołu i powiedz „Nie, jemy łyżką". Ponownie zademon­struj użycie łyżki powolnymi i wyraźnymi ruchami. Ponownie przysuń dziecku talerz i wręcz mu łyżkę. Jeśli użyje jej, uśmiechnij się i powiedz „Dobrze jesz". Jeżeli jednak dziecko nadal próbuje jeść palcami, odstaw na minutę jego talerz, zademonstruj właściwe użycie łyżki i ponownie przysuń mu talerz, oraz daj łyżkę. Procedura ta pokaże dziecku, że jeśli chce jeść, musi to robić przy pomocy łyżki. Istotne jest tu, by używać potraw lubianych przez dziecko, i nie pozwalać mu na jedzenie kanapek pomiędzy posiłkami. Musi to być przestrze­gane przez cały czas. Jeśli raz będziemy pozwalać na jedzenie palcami, a raz nie, dziecko będzie zdezorientowane. Na początku posiłki muszą składać się z potraw, które dziecko potrafi już jeść łyżką.

230. PICIE Z KUBKA

Cel:   Rozwój umiejętności samodzielnego jedzenia.

Zadanie:   Picie z kubka bez rozlewania, przy użyciu obu rąk.

Pomoce:   Kubek z nietłukącego tworzywa.

Procedura:   Posadź dziecko przy stole naprzeciwko siebie. Podaj mu kubek i pozwól się nim przez chwilę pobawić, W ten sposób dziecko przyzwyczai się do trzyma­nia go. Następnie weź kubek i pokaż dziecku, jak go trzymać oburącz. Umieść we właściwej pozycji ręce dziecka na kubku i pochwal je. Powoli unieś ręce dziecka z kubkiem do jego ust i z powrotem na stół. Gdy dziecko nabierze wprawy w trzymaniu kubka, nalej do niego niewielką ilość płynu. Wzmocnij uchwyt dziecka na kubku i powoli skieruj go do swoich ust. Powiedz „Pić", przechyl lekko kubek i wypij mały łyk. Odstaw kubek na stół. Następnie unieś ręce dziecka do jego ust i powiedz „Pić". Przechyl kubek na tyle, aby dziecko mogło nabrać do ust tylko niewiele napoju. Jeśli dziecko go lubi, otworzy usta. Powoli odstaw kubek, zdejmij z niego ręce dziecka i powiedz „sądnie pijesz". Gdy dziecko nabierze wprawy w piciu z twoją pomocą, opuszczaj etap, w któ­rym podnosisz ręce dziecka do swoich ust. Stopniowo zmniejszaj kontrolę nad rękami dziecka, początkowo przez pozwalanie mu na samodzielne opuszcza­nie kubka na stół, następnie na samodzielne picie i w końcu na podnoszenie kubka i samodzielne wykonanie wszystkich czynności. Na początku nie obej­dzie się bez rozlewania. Postaraj się to ignorować. W trakcie ćwiczenia nie rób przerw, żeby wycierać rozlany napój. Powinno ono mieć ciągły i pełny prze­bieg.

231. ROZBIERANIE SIĘ - SKARPETKI

Cel:   Samodzielne rozbieranie się.

Zadanie:   Samodzielne zdjęcie skarpetek.

Pomoce:   Duże skarpetki, zamykana butelka lub dzbanek.

Procedura:   Zacznij od użycia dużych męskich skarpetek i zamykanego dzbanka lub butel­ki (plastykowej, jeśli to możliwe). Upewnij się, że dziecko obserwuje ciebie, włóż do dzbanka jadalną nagrodę (orzech, cukierek) i lekko przykryj go wiecz­kiem. Następnie lekko naciągnij skarpetkę na dzbanek (jak w ćwiczeniu 103). Weź rękę dziecka i pomóż mu ściągnąć skarpetkę i wydobyć nagrodę. Powta­rzaj ćwiczenie wielokrotnie, dopóki dziecko nie będzie w stanie samodzielnie ściągnąć skarpetki. Gdy nie będzie już miało z tym problemów, tę samą skarpetkę naciągnij na nogę dziecka. Upewnij się, czy dziecko siedzi i zacho­wuje równowagę. Nie naciągaj skarpetki do końca, tak, aby dziecko mogło swobodnie ją uchwycić i ściągnąć. Zanim przejdziesz do skarpetek dziecię­cych, wielokrotnie przeprowadź ćwiczenie z za luźną skarpetką. Dopiero po opanowaniu ruchu ściągania, przejdź do skarpetek dziecka. Rozpocznij także od ściągania ich z butelki. Następnie naciągaj je lekko na nogi dziecka i ćwicz z nim ściąganie. Stopniowo naciągaj skarpety coraz mocniej i wyżej. Pomagaj dziecku tylko w razie potrzeby, ale nie dopuszczaj do jego zdenerwowania.

232. JEDZENIE WIDELCEM

Cel:         Poprawa umiejętności samodzielnego jedzenia.

Zadanie:     Jedzenie widelcem.

Pomoce:     Plastykowy widelec.

Procedura:   Gdy dziecko opanuje jedzenie łyżką, stopniowo ucz je używania widelca. Przygo­tuj lekki plastikowy widelec o lekko stępionych zębach. Używaj potraw lubianych przez dziecko i wygodnych do nabijania na widelec, na przykład kawałków hot-do-ga, gotowanej marchwi, lub fasoli szparagowej. Pokaż mu, jak trzymać widelec i jak podnosić go do ust. Następnie włóż go dziecku do ręki i obejmij jego dłoń. Powoli poprowadź ją do ust i z powrotem na stół. Powtórz tę czynność kilka razy, na zmianę podnosząc rękę dziecka, raz do swoich, a raz do jego ust. Gdy dziecko przyzwyczai się do ruchów ręki z widelcem, połóż kilka kawałków odpowiedniej potrawy na talerzu dziecka. Wzmocnij uchwyt dziecka i poprowadź jego rękę tak, aby nabiło na widelec kawałek dania. Powoli unieś ją do swoich ust. Upewnij się, czy dziecko patrzy, gdy wkładasz widelec do ust i wyjmujesz go. Powtórz czyn­ność, tym razem prowadząc rękę dziecka do jego ust. Powiedz „Jedz" i delikatnie włóż mu widelec do ust. Lekko zaciśnij zęby dziecka i wyciągnij widelec. Odłóż widelec na stół i pochwal dziecko za to, że ładnie je. Powtarzaj ćwiczenie, reduku­jąc stopniowo kontrolę ręki dziecka. Zauważ, które potrawy dziecko lubi tak bar­dzo, aby mogło je traktować jako nagrodę za jedzenie widelcem.

233. ODRÓŻNIANIE RZECZY JADALNYCH OD NIEJADALNYCH

Cel: Rozwijanie umiejętności samodzielnego jedzenia,

Zadanie: Samodzielne odróżnianie rzeczy jadalnych od niejadalnych.

Pomoce: Pokarmy, przedmioty niejadalne (ale nieszkodliwe), np. klocki, koraliki, kamyki.

Procedura: Usiądź z dzieckiem przy stole. Umieść przed nim kawałek potrawy i jeden niejadalny przedmiot, na przykład cukierek i kamyk. Powiedz „Jedz" i gestem wskaż mu, by wybrało jedną z rzeczy. Jeśli wybierze kamyk, powstrzymaj jego rękę, skieruj uwagę na kamyk, pokręć głową i powiedz „Nie do jedzenia". Poprowadź teraz jego rękę do cukierka i powiedz „Do jedzenia". Powiedz dziecku, że „dobre jedzenie". Szybko usuń niejadalną rzecz ze stołu i połóż kolejną parę. Powtarzaj ćwiczenie, za każdym razem zmieniając przedmioty. Próbuj wprowadzać coraz więcej rodzajów pokarmów i przedmiotów domowe­go użytku (np. mydło, ołówki) w miarę, jak dziecko zaczyna je chwytać. Pamię­taj o chwaleniu dziecka po każdym prawidłowym wyborze i usuwaniu ze stołu niejadalnego przedmiotu.

234. UBIERANIE SWETRA

Cel:         Samodzielne ubieranie się.

Zadanie:     Samodzielne zakładanie rozpinanego swetra, lub koszulki.

Pomoce:    Rozpinany sweter lub koszulka.

Procedura:   Powtarzaj opisaną procedurę za każdym razem, gdy pomagasz dziecku zało­żyć koszulkę, lub sweter. Włóż lewą rękę dziecka w lewy rękaw, a prawy przytrzymaj koło jego prawego ramienia. Powiedz „Załóż sweter". Poprowadź prawą rękę dziecka do rękawa i natychmiast je pochwal. Powtarzaj ten krok wiele razy, stopniowo ograniczając swoją pomoc, dopóki dziecko nie opanuje wkładania ręki do rękawa, podczas gdy drugą rękę ma już właściwie włożoną. Dopiero po całkowitym opanowaniu przez dziecko tego kroku, możesz przejść do kolejnego. Pokaż dziecku, jak trzymać rozpięty sweter i włóż rękę do rękawa. Pamiętaj, aby za każdym razem tak samo pokazywać sposób trzyma­nia swetra. Następnie przełóż drugi rękaw przez ramię i postępuj, jak w pierw­szej fazie ćwiczeń. Gdy dziecko opanuje oba kroki z obu rękawami, przestań zakładać mu drugi rękaw na ramię, aby sprawdzić, czy dziecko potrafi samo znaleźć rękaw. Pamiętaj, aby za każdym razem mówić „Załóż sweter". Sto­pniowo ograniczaj swoją pomoc, aż będziesz po prostu podawać sweter mó­wiąc „Załóż sweter" i ewentualnie pomagać dziecku w rozpoczęciu. Prawdo­podobnie upłynie wiele czasu, nim dziecko nauczy się prawidłowego wkłada­nia swetra.

235. UBIERANIE SPODNI

Cel: Samodzielne ubieranie się. Samodzielne zakładanie spodni.

Pomoce: Spodnie.

Procedura: Gdy ubierasz dziecko, wciągnij mu spodnie do potowy ud i umieść jego ręce na pasku. Połóż swoje ręce na jego i powiedz „Naciągnij spodnie". Pomóż mu naciągnąć spodnie ponad biodra. Pochwal je za to, że ładnie się ubiera. Powtarzaj ten krok, aż poczujesz, że dziecko zaczyna ci pomagać. Wtedy zacznij ograniczać pomoc, aż dziecko będzie wykonywało tę część ćwiczenia samodzielnie. Gdy opanuje już naciąganie spodni z ud, powtórz całą proce­durę ze spodniami naciągniętymi do kolan. Gdy opanuje i to ćwicz z nim wciąganie spodni z wysokości kostek. Teraz dziecko będzie musiało schylać się, ćwicz zatem nieco wolniej. Przed przechodzeniem do kolejnych kroków upewniaj się, że dziecko dobrze opanowało poprzednie. Pamiętaj także, aby zawsze powtarzać „Naciągnij spodnie". Gdy dziecko będzie już umiało samo­dzielnie naciągać spodnie z wysokości kostek, rozpocznij naukę wkładania stóp przez nogawki. Posadź dziecko na krześle i połóż przed nim spodnie z prosto wyciągniętymi nogawkami. Powiedz „Załóż spodnie". Poprowadź rę­ce dziecka do paska spodni, a następnie pokaż mu, jak kolejno przekładać stopy przez nogawki. Potem postaw dziecko i powtórz czynności. Na początku będziesz musiał pomagać mu w znajdywaniu przodu spodni. Upewniaj się cały czas, czy stopy znajdują się we właściwych nogawkach. Nie oczekuj, że dziecko nauczy się tych czynności od razu. Chwal dziecko po każdym kroku i stopniowo wydłużaj czas ćwiczenia. Zawsze w ten sam sposób trzymaj spodnie, aby zaczęło się orientować, gdzie jest ich przód.

237. OPŁUKIWANIE SIĘ

Cel:

Zadanie:

Pomoce:

Procedura:

Samodzielne mycie się.

Spłukanie piany mydlanej wilgotną myjką.

Myjka, mydło.

Podczas kąpieli dziecka, namydlij jego ramiona, tak aby widziało ono duży fragment namydlonej skóry. Skieruj uwagę dziecka na pianę mydlaną. Włóż myjkę w jego rękę i poprowadź do zamoczenia myjki. Powiedz „Opłucz rękę" i pomóż dziecku usunąć pianę. Powtarzaj to samo z różnymi częściami ciała przy każdej kąpieli. Gdy poczujesz, że dziecko zaczyna chwytać ruchy, sto­pniowo ograniczaj swoją pomoc. Gdy cała piana zostanie spłukana, powiedz „Wszystko zrobione". Następnie pokaż dziecku, jak wycisnąć i powiesić myjkę. Prawidłowo umieść rękę dziecka na myjce i pomóż mu wycisnąć wodę. Jest to ważna część ćwiczenia, ponieważ wzmacnia rękę i zamyka ciąg czynności.

238. ZAPINANIE GUZIKÓW - l

Cel;         Samodzielność ubierania się i poprawa koordynacji motoryki małej.

Zadanie:     Zapięcie pojedynczego dużego guzika na tabliczce.

Pomoce:     Karton, szmatka, duży guzik.

Procedura:   Wykonaj prostą tabliczkę do zapinania, przez przyklejenie środka szmatki do kawałka grubego kartonu. Wytnij dziurkę do guzika po jednej stronie szmatki i przyszyj guzik na drugiej (rys. 8.1). Upewnij się, czy pasują do siebie po owinięciu kartonu. Możesz być zmuszony do obrębienia dziurki w celu jej usztywnienia. Stań za siedzącym dzieckiem i połóż przed nim tabliczkę do zapinania. Weź jego ręce i poprowadź je do zawinięcia szmatki i zapięcia guzika. Zwróć jego uwagę na guzik, a następnie na dziurkę. Poruszaj palcami dziecka wokół całego guzika i dziurki. Pomóż mu uchwycić guzik kciukiem i palcem wskazującym. Powiedz „Pchaj" i poprowadź jego palce tak, by prze­pchnęło guzik przez dziurkę. Natychmiast pochwal dziecko. Powtarzaj ćwicze­nie wiele razy, aż dziecko będzie umiało samodzielnie zapinać guzik. Pamiętaj o każdorazowej instrukcji „Pchaj". Na początku dziecko będzie prawdopodob­nie wymagało pomocy w zrozumieniu, że guzik należy przepchnąć od dołu. Naprowadzaj jego ręce tak długo, aż zacznie to rozumieć. Gdy dziecko opa­nuje już samodzielne zapinanie, użyj większej szmatki, z większą ilością guzi­ków.

Rys. 8.1.

239. ZAPINANIE GUZIKÓW - II

Samodzielne ubieranie się i rozwijanie motoryki małej. Samodzielne zapięcie i rozpięcie swetra. Sweter z dużymi guzikami.

Na początku nauki zmień guziki na większe i poszerz dziurki jednego ze sweterków dziecka. Guziki przyszyj luźno, gdyż ułatwia to dziecku zadanie. Gdy potrafi już ono zapinać guzik na tabliczce (ćwiczenie 238), pokaż mu, jak rozpiąć sweterek. Gdy ma go na sobie, poprowadź jego rękę do rozpięcia kolejnych guzików. Kaź mu przytrzymywać jedną stronę swetra podczas chwytania guzika kciukiem i palcem wskazującym drugiej ręki. Powiedz „Pchaj" i poprowadź rękę dziecka do przepchnięcia guzika na drugą stronę. Pochwal je natychmiast i powtórz procedurę ze wszystkimi guzikami. Po wie­lokrotnym powtórzeniu ćwiczenia, stopniowo ograniczaj kontrolę nad ręką dziecka. Gdy dziecko dobrze opanuje rozpinanie, powtarzaj procedurę poka­zując mu zapinanie sweterka. Pomagaj dziecku w dopasowywaniu guzików

do dziurek. Ćwiczenie będzie łatwiejsze dla niego, jeśli zapinanie i rozpinanie będziesz zawsze rozpoczynać od dołu.

240. NALEWANIE

Cel:    Poprawa umiejętności samodzielnego jedzenia i rozwijanie motoryki małej.

Zadanie:    Samodzielne nalewanie z dzbanka do mniejszych naczyń (bez rozlewania na stół).

Pomoce:     Maty plastykowy dzbanek, przezroczyste plastikowe szklaneczki, puszki po soku, barwniki żywności.

Procedura:   Nalej trochę wody do dzbanka i dodaj kilka kropli barwnika. Upewnij się, czy w dzbanku nie ma zbyt dużo płynu i czy nie jest zbyt ciężki dla dziecka. Umieść dwie przezroczyste plastikowe szklanki na tacy. Użycie tacek ułatwi wycieranie po ćwiczeniu. Zamiast szklanek możesz użyć innych przezroczys­tych naczyń, na przykład plastikowych menzurek. Ważne jest, aby dziecko przez cały czas widziało poziom płynu w pojemniku. Jeśli używasz szklanek, narysuj wyraźną linię mniej więcej w połowie ich wysokości, aby wiedziało, kiedy zakończyć nalewanie. Pokaż mu, jak podnieś dzbanek i nalej trochę wody do jednej ze szklanek. Umieść rękę dziecka na uchu dzbanka i pomóż mu go podnieść. Powiedz „Nalej" i pomóż mu przechylić go, aż do nalania kolorowej wody do szklanki. Gdy poziom płynu zbliży się do linii, powiedz „Stój" i delikatnie odciągnij rękę dziecka. Natychmiast je pochwal. Powtarzaj ćwiczenie kilka razy w jednej sesji. Gdy dziecko opanuje nalewanie do prze­zroczystych naczyń bez przypadkowego rozlewania, powtórz to samo z uży­ciem nieprzezroczystych puszek. Ponieważ są one małe i dziecko nie będzie pewne, ile jest w nich płynu, musisz skierować jego uwagę na górę puszki. Kontynuuj używanie komendy „Stój", aż będzie umiało samodzielnie przery­wać nalewanie. Wtedy pomijaj polecenie ustne i sprawdzaj, czy dziecko sobie radzi z zadaniem. Gdy opanuje całe zadanie, przy każdej okazji pozwól mu nalewać napoje dla siebie i innych członków rodziny.

241. CZYSZCZENIE ZĘBÓW

Cel:   Rozwijanie higieny osobistej.

Zadanie:   Samodzielne umycie zębów.

Pomoce:   Szczoteczka do zębów z miękkim włosiem, pasta do zębów.

Procedura:...