Stanisław Ignacy Witkiewicz >>>Witkacy
1885, Warszawa – 1939, Jeziory na Polesiu
Malarz, dramaturg, prozaik, filozof, teoretyk sztuki. W młodości wiódł bujne życie: wraz z etnologiem, Bronisławem Malinowskim popłynął do Australii, wziął udział w I wojnie światowej jako porucznik rosyjskiej armii, na własne oczy obserwował przebieg i konsekwencje rewolucji bolszewickiej, co w znacznym stopniu ukształtowało jego późniejsze katastroficzne poglądy.
Po powrocie do Polski w 1918 r. zamieszkał w Zakopanem, współpracując z awangardowymi grupami malarskimi i poetyckimi. W napisanych wówczas rozprawach („Nowe formy w malarstwie”1919, „Szkice estetyczne”1922, „Teatr. Wstęp do teorii Czystej Formy”1923)
Zaprezentował swoje koncepcje estetyczne i historiozoficzne.
Do 1933 r. napisał przeszło 30 dramatów („Pragmatyści”, „Nowe Wyzwolenie”, „Kurka wodna”, „W małym dworku”, „ Jan Maciej Karol Wścieklica”, „Oni”, „Matka”, „Szewcy”), których nieliczne realizacje teatralne budziły protesty aktorów i oburzenie krytyków, oraz trzy powieści: „Pożegnanie jesieni”1927, „Nienasycenie”1930, „jedyna wyjście”1933. W 1972 r. opublikowano w Polsce młodzieńczą powieść Witkacego „622 przypadki Bunga, czyli demoniczna kobieta”. Pisarz popełnił samobójstwo 18.09.1939r. na wieść o wkroczeniu wojsk radzieckich od wschodniej strony Polski.
Uważany przez współczesnych za ekscentryka i grafomana. Witkacy stworzył oryginalną koncepcję filozoficzno – estetyczną, której centralnym punktem było pojęcie Tajemnicy Istnienia. Jej istotą jest odczucie jedności w wielości, czyli zagadkowej jedności osobowości człowieka przy wielości składających się na nią elementów oraz ograniczoności jednostki przy nieograniczoności wszechświata. Odczuwanie Tajemnicy Istnienia to przejaw uczuć metafizycznych, odróżniających człowieka od zwierzęcia oraz jednostki wybitne od przeciętnych. Uczucia metafizyczne rodzą się dzięki filozofii, religii i sztuce, lecz filozofia i religia już się przeżyły; pozostała jedynie sztuka – ale nie każda, a tylko ta, która operuje Czystą Formą.
CZYSTA FORMA to taki układ elementów dzieła sztuki, który sprawia wrażenie koniecznego i jedynie trafnego; piękne są zatem nie same elementy dzieła, lecz ich konfiguracja, wzajemny stosunek. W sztuce istotna jest więc nie treść, lecz forma, dlatego dzieło artystyczne winno zrezygnować z ambicji naśladowania rzeczywistości, odrzucić życiowe i psychologiczne prawdopodobieństwo, a działać jedynie poprzez niezwykłą formę. Tylko takie dzieło sztuki potrafi zrodzić i ukoić zarazem uczucia metafizyczne, pozwalając tym samym dotknąć Tajemnicy Istnienia.
Przekonania estetyczne S.I. Witkiewicza łączyły się ściśle z jego poglądami filozoficznymi i historiozoficznymi, w których dominowały tendencje katastroficzne. Witkacy dowodził, że świat zmierza ku zagładzie, ponieważ kulturotwórcze możliwości współczesnej cywilizacji wyczerpuję się. W nowoczesnych społeczeństwach zanikają uczucia metafizyczne, coraz mniej jest „prawdziwych ludzi” skłonnych dociekać Tajemnicy Istnienia, zresztą przestaną oni być potrzebni. Dążeniem mas jest osiągnięcie stanu powszechnej szczęśliwości, który masy te mogą osiągnąć przez demokratyzację życia oraz udoskonalenie organizacji społecznej, co zwiastuje zgubę kultury i mechanizację społeczeństwa, w którym ludzie – automaty będą jedynie produkować i konsumować dobra. Taki bieg dziejów jest wg Witkacego przesądzony, a rewolucje społeczne tylko go przyspieszą.
Swoje poglądy wyrażał Witkacy najpierw w dramatach realizujących założenia Czystej Formy, zrywających z życiowym prawdopodobieństwem, dziś uznane za prekursorskie względem teatru absurdu i wystawianych na całym świecie. Z czasem przystąpił do wykładania swych teorii także w powieściach, którym odmawiał jednak miana dzieła sztuki. Witkacy był także uzdolnionym malarzem, zwłaszcza portrecistą, choć założona przez niego „Firma Portretowa” działała wyłącznie w celach zarobkowych.
volvoxglobator