skrypt mega.doc

WYKŁAD 1

Malarstwo niderlandzkie

Obrazy miały funkcje społeczne, do kościoła, zaręczynowe, etc. Artyści nie tylko malowali, lecz byli również rzemieślnikami (np. ozdoby mebli).

Melchior Broederlam (XIV/XV w.) pracował dla dworu burgundzkiego, wykonywał także mechaniczne zabawki

-kwatera z dyptyku ze scanami z zycia św. Rodziny: Ofiarowanie w świątyni i ucieczka do Egiptu. To, co nie pasuje w tym przedstawieniu to wizerunek świątynii (budzi skojarzenie z twórczością Lorenzettich). Śrwdniowieczna głębia chaotyczna, na złotym tle krajobraz leśny i górski. Św. Józef ukazany jako postać komiczna (inspiracja misteriami).

Mistrz Niderlandzki, „Święta Rodzina”, ok. 1410, ikonowe przedstawienie Marii odpoczywającej + opiekunka Salome- apokryficzna postać (krąg bizantyjski), Maria odpoczywa na skale, św. Józef robi pieluszkę ze swoich pończoch (relikwia w Akwizgranie), cherubiny, próba pejzażu, Bóg Ojciec na niebie, płaskie malowanie, różne przedmioty np. dzbanek (martwa natura).

Robert Campin (Mistrz z Flemalle), lata 70. XIV w.-1445

-Boże Narodzenie z Dijon, 1420-1425, scena formalnie rozbita na dwie sfery, ludzie vs. Anioły; banderole, łamane szaty, płaskie malowanie, mocny obrys. Nawiązanie do wizji św. Brygidy (Dzieciątko na ziemi), rozpadająca się stajenka. Widoczne bolesny poród, Dzieciątko nagie, Józef przynosi świecę, która gaśnie. Pejzaż zimowy, surowy, nowożytny, pewna trójwymiarowość, postulat Albertiego- obraz oknem na świat, wijaca się droga łączy części obrazu. Elementy ikonograficzne zaczerpnięte ze Złotej Legendy (Jezus przychodzi na świat w szopie, którą Józef postawił dla osa i wołu) oraz Objawień św. Brygidy (Józef miał szukać świecy, bo oświetlić pogrązoną w ciemnościach grotę, w której powiła Maria. Po prawej widoczne dwie akuszerki- Salome i Zebel. Które według Złotej Legendy sprowadzić miał Józef. Dzięki temu scena bliska codzienności, bardziej ludzka. Pasterze adorujący Dzieciątko poza szopą, nie przekraczają granicy sacrum.

-Ołtarz Zawiastowania (Ołtarz Merode) z 1425 r., tryptyk: scena centralna ukazuje Zwiastowanie, lewe skrzydło- przygladający się temu przez uchylone drzwi fundatorzy-Jan i Elżbieta Ingelbrechts z Mechelen, prawe skrzydło- Józef w warsztacie. Fundatorzy dostępują wizji, ale nie są z tą sceną zespoleni, przedstawieni b. realistycznie. Zwiastowanie odbywa się w izbie mieszczańskiej zmienionej w izbę godową, o czym świadczą 2 Księgi (Stare i Nowe Przymierze), lilie, naczynie na wodę, tkaniny, ręczniki (czystość), drewniany strop symbolizuje dom wina, lwy mówią o królewskim rodzie Marii, Maria jako Oblubienica, świece świadczą o obecności Boga. Mariasiedzi na podłodze- pokora. Scena ukazana nieco z góry. W swoim wrsztacie Józef robi pułapki na myszy symbolizujące zło (muscipula diaboli), narzędzia w jego pracowni to arma christi. Prosty człowiek, rzemieślnik. Brak jedności kompozycyjnej z główną częścią ołtarza. Miejski, realistyczny pejzaż.

Ołtarz Werla z 1438 r., zachowały się tylko skrzydła, fundatorem Heinrich von Werl- profesor na uniwersytecie w Kolonii i prowincjał zakonu Braci Mniejszych. Lewe skrzydło ukazuje donatora z Janem Chrzcicielem (jego patronem). W lustrze w formie wolego oka odbijają się postaci malarza z jego pomocnikiem- zabawa z widzem. Lustro znakiem rozpoznawczym sztuki północnej (Leonardo porównywał umysł człowieka do lustra). Prawe skrzydło ukazuje kobietę przedstawioną niczym Maria w Zwiastowaniu. Dzięki wieży za oknem można zidentyfikować ją jako św. Barbarę. Atrybuty jak Zwiastowaniu, zamiast lilii irys- kwiat pasyjny. Delikatniejsze światło i modelunek oraz lustro mogą być zainspirowane twórczością Jana van Eycka.

Petrus Christus, najbardziej prawdziwy, ale nie bezpośredni uczeń van Eycka (głownie jeżeli chodzi o kompozycję). Wiadomo, że dokończył kika prac van Eycka. Pomiędzy surowością mistrza a słodyczą Memlinga.

-Madonna z Dzieciątkiem z 1445 r., w komnacie w portyku zdobionym rzeźbami Adama i Ewy.

-2 portrey z 1446- kupca Edwarda Grimstona i mnicha Kartuza. Poszukiwanie typu, portrety surowe, chłodne. W przeciwieństwie do van Eycka nie unika prezentowania dłoni

-św. Eligiusz w pracowni z 1449, św. Eligiusz był złotnikiem, biskupem, kowalem. Ukazany w swoim warsztacie, w trakcie pracy. Za świętym portret pary fundatorów, święty waży ich ślubne pierścienie. W tle przemioty symboliczne: gałązki korali, pierścienie, szklane paciorki. W lustrze odbijają się dwie postaci (ważne osoby dla pary małżonków). Jedna z postaci ukazana z sokołem.

Szkicowy portet sokolnika z 1445-450 r. Postać również znajduje się w pracowni, sokół może świadczyc o pozycji społecznej

Portret młodego mężczyzny z 1460, prawdopodobnie skrzydło dyptyku. Na drugim obrazie być może św. Weronika (nad postacią druk z Veraikonem- łączność sfery profanum i sacrum), mężczyzna trzyma książeczkę do nabożeństwa

Roger van der Weyden (Tournai, Bruksela, Brugia, dwór burgundzki, 1400-1464). Widoczne wpływy Campina I van Eycka. W 1450 odbywa pielgrzymkę artstyczną do Włoch.

-Madonna z Dzieciątkiem, lata 30., podobnie jak u Petrusa Christusa w portyku z wyobrażeniami Adama i Ewy, tronująca, Maria Lactans, lwy na oparciu tronu, abstrakcyjne tło. U van der Weydena postaci dominują w obrazie, są mocno, rzeźbiarsko modelowane. Widoczne insipracje Madoną z Dzieciątkiem Campina

-Zdjęcie z krzyża z 1436/37, scena środkowa ołtarza, nieznane boczne skrzydła. Bardzo rzeźbiarskie ujęcie, przestrzeń spłycona. Fascynacja misteriami (poziomy format), szczelne wypełnienie obrazu postaciami, św. Jan Ewangelista i Maria Magdalena ramami kompozycyjnymi, podobne ułożenie ciała Marii i Chrystusa obrazuje współcierpienie. Ciało podtrzymuje Józef z Arymatei, Nikodem nogi.

-Poliptyk Sądu Ostatecznego, 1443-1450, zamówił kanclerz Nicolas Rolin dla hospicjum w Beaune do Sali chorych. Na program ikonograficzny składają się przedstawienia Sądu oraz świętych leczących. Ołtarz zamkniety przypomina swoim rozwiązaniem Ołtarz Gandawski- w górnej części ukazane jest Zwiastowanie, poniżej święci patroni szpiatal św. Sebastian i św. Antoni Pustelnik (wszystko to en grisaille), po bokach fundator z małżonką. Skrzydła poliptyku po otwarciu kontrastują kolorystycznie z zamkniętymi skrzydłami. Odwrócone szale wagi Archanioła Michała, odejście od wątku diabelskiego. Dramat w mimice, ruchach postaci, indywidualizacja.

-Złożenie do grobu z 1450 r., wzorowane na Opłakiwaniu Fra Angelico z 1442 r., teatralne gesty, pionowa postawa Chrystusa, drzewko wyrastające na skale- Drzewo Życia, brak jednak włoskiej idealizacji w ujęciu postaci. Obraz zapoczątkowuje liryczny okres w twórczości van der Weydena.

-Matka Boska ze świętymi- św. Janem Chrzcicielem, św. Piotrem, św. Kosmą i Damianem, 1450. Namiot nad postaciami- tkanina wydziela sferę sacrum, wspólne milczenie (świętych obcowanie)- sacra conversazione, moda na tego typu przedstawienia głównie wśród zakonów żebraczych. Temat rozwija się od połowy XIV w., zbliżenie się do Boga poprzez świętych, motyw intercessio (wstawiennictwo). W kompozycji widoczne wpływy włoskie.

Dieric Bouts (1415-1475) autor głównie religijnych obrazów, działał w Lowanium

-Ołtarz Eucharystii z lat 1460-1468 na zamówienie Bractwa Najświętszego Sakramentu przy kosciele św. Piotra w Lowanium. O treści programu ikonograficznego decydują dwaj teologowie z uniwersytetu (kanonicy związani z kościołem św. Piotra). W części centralnej Ostatnia Wieczerza, moment poświęcenia chleba. Mieszczańskie wnętrze, zasady perspektywy, postaci członków Bractwa obserwujący święta scenę. Zamiast korony nad Chrystusem żyrandol, zamiast tronu- palenisko. Indywidualizacja twarzy.W kwaterach bocznych- Baranek Paschalny, Spotkanie Abrahama z Melchizedekiem, Eliasz i anioł, Zbieranie Manny.

-Sprawiedliwość cesarza Ottona ok. 1480. Kaźń oraz Próba ognia to dwie z czterech scen sądowych zamówionych u Boutsa przez władze miejskie Lowanium (Brukseli?) do Sali sądowej ratusza. Legenda o małzonce cesarza, która oskarżyła fałszywie jednego z rycerzy o nastawanie na jej cześć. Cesarz kazał go ściąć. Kaźń prezentuje jednocześnie dwa wydarzenia- prowadzenie na egzekucję i samą egzekucję obserwowaną przez cesarza i jego żonę. Próba ognia ukazuje wdowę, która przed obliczem władcy udowadnia niewinność męża ściskając w ręcę rozżarzoną sztabę żelaza. W tle na stosie płonie nieuczciwa żona cesarza, którą ten skazał na śmierć. Symultaniczność, wydłużone postaci

Hugo van der Goes (1440-1482), związany z Gandawą. Przez jakis czas pracuje dla dworu burgundzkiego, krótko przebywa w Brugii, gdzie poznaje Tommasa Portinariego. W 1478 udaje się do klasztoru nieopodal Brukseli, gdzie przebywał jego brat. Artysta uduchowiony, jako pierwszy wprowadza tak drapieżny, niezłagodzony realizm.

-Ołtarz z jezuickiego kolegium Monforte, Pokłon Trzech Króli, 1471-1473. trójwymiarowość, plastycznośc, realizm, głębia. Cześć środkowa tryptyku

-Ołtarz Wiedeński, 1470-1479. Lewe skrzydło ukazuje Grzech pierworodny (zielony pejzaż), prawe- Opłakiwanie (jałowa ziemia). Kusiciel o twarzy kobiety. Śmierć Chrystusa zapowiada przywrócenie Raju.

-Tryptyk Portinarich z 1478 na zamówienie bankiera Tommaso Portinariego reprezentujacego w Gandawie bank Medyceuszy do kościoła św. Egidiusza we Florencji. Był też fundatorem Sądu Ostatecznego Memlinga.  Zamkniety ołtarz ukazuje Zwiastowanie en grissaile. W części centralnej przedstawiona jest Adoracja Pasterzy. Podobieństwo do dzieła Campina, gotyckość w wizerunku Marii. Symbolika kwiatów- lilia, irys i orlik- zapowiadają Mękę Pańską. Snopek- ziarno, które mieli się na chleb. Nagie Dzieciątko na ziemi, stajenka to ruiny gotyckiego budynku. W przedstawienu pasterzy naturalizm, spracowane dłonie Józefa. Liczne anioły- różnorodność strojów. Lewe skrzydło ukazuje Tommasa Portinariego, jego synów Antonio i Piagello oraz dwu patronów św. Tomasza i Antoniego Pustelnika. W tle scena Ucieczki do Egiptu. Prawe skrzydło- żona donatora Madeleine Baroncelli i córka Marguerite oraz ich patronki św. Małgorzata i Magdalena. Modlitewna poza, święci znacznie więksi.

-Ołtarz Bonkila, lewe skrzyło ukazuje Trójcę Świętą na boskim tronie (Pietas Domini), Bóg przedstawiony nie jako starzec lecz meżczyzna w sile wieku, uczucie, niezwykłe kolory. nieco tej aury przenika do drugiego skrzydła, które ukazuje fundatora Edwarda Bonkila- dostojnika w Trinity College w Edynburgu. W pozycji klęczącej patrzy na sąsiednie skrzydło. Muzykujące anioły wykonuja hymn do Trójcy Świetej, przenikanie się sfer.

W obrazach van der Goesa widoczny prąd devotio moderna- nowa koncepcja powrotu do moralności poprzez ubóstwo, cięzką pracę. Wielu ludzi traciło zmysły, podobnie jak sam artysta.

Hans Memling (1430-1494), związany z Brugią, a pochodził z Niemiec. Być może związał się z pracownią van der Weydena w Brukseli, mógł mieć styczność z twórczością Stefana Lochnera podczas pobytu w Kolonii. Około 1465 przybywa do Brugii, gdzie rodowici Brugijczycy wraz z bogatymi kupcami tworzą silny mecenat artystyczny- miasto od około poł. XV w. ze względów gospodarczych umiera jako centrum handlu. Twórczość Memlinga porównuje się do twórczości Botticellego, który tworzył w umierajacej Florencji. Zleceniodawcami Memlinga są własciciele statków, cechów, itd. sztuka prosta, niezbyt wysmakowana, doceniona dopiero ok.  połowy XX w. Szczerość, słodycz.

-Zwiastowanie z 1482, izba godowa, naczynia, nastrój, zażyłość miedzy Maria a aniołami

-środkowa scena Tryptyku Floreinsa z 1479, fundator zagląda, dostepuje wizji, liryczny nastrój, Maria w otoczeniu świetych.

-środkowa scena Tryptyku Johna Donne, pośrodku Matka Boska w altanie/namiocie? W otoczenie świętych z atrybutami i muzykujących aniołów. Zabieg charakterystyczny dla Mamlinga

-relikwiarz św. Urszuli z 1489, drewniana skrzynia zdobiona scenami z życia św. Urszuli. Na zamówienie szpitala św. Jana w Brugii, w którym złożone miały być relikwie Jedenastu tysięcy dziewic oraz kilka innych przedmiotów z Ziemi Świętej. Sześć scen z życia świętej oraz męczeństwo Dziewic w Kolonii według Złotej Legendy. Ren i krajobraz Kolonii. Twórczość Memlinga nobilituje kobietę, która jest postacia godną i pełną cnót

-dyptyk Martena van Nieuwenhove z 1487 r. typ dewocyjny- fundator i MB, 1 miejsce

-portret nieznanego Włocha, po 1480. Mężczyzna trzyma monetę rzymską z wizerunkiem Nerona I, może to być aluzją do imienia lub zainteresowań

-środkowa część ołtarza świętych Janów z 1479 na zamówienie Szpitala św. Jana w Brugii. Matka Boska pośrodku w altanie. Otaczają ją św. Jan Chrzciciel, Katarzyna Sieneńska (choć atrybutem jest koło, gest dłoni świetej i Chrystusa to mistyczne zaślubiny), Jan Ewangelista błogosławiący kielich oraz Barbara. Ukłon w stronę religijności ludowej.

Jan van Eyck (1390-1441), związany z dworem burgundzkim (doradca polityczny, uczestniczy w misjach m.in. na Płw. Iberyjski), Brugią. Porównywany do Masaccia- wiedza, kultura estetyczna, oczytanie. Jako pierwszy tworzy nowozytny akt, pejzaż i realistyczny portret. Nadal drobiazgowo ukazuje świat. Dewiza: „als ich kan” w sensie „ponieważ umię”.

-przed 1432 Ołtarz Gandawski do kaplicy św. Jana. Zamknięty: en grissaile św. Jan Chrzciciel i Ewangelista, fundatorzy- Jodokus Vyd z żoną, Zwiastowanie w luogo alto, prorocy ogłaszający nadejście Chrystusa- Zachariasz i Micheasz, sybille- Erytrejska i Kumeńska. Otwarty, część środkowa: Deesis- Matka Boska, Chrystus, św. Jan Chrzciciel- bizantyjski obraz Chrystusa; Adoracja Baranka- daleki pejzaż, roślinnośc inspirowana roślinnością Płw. Iberyjskiego, Baranek na ołtarzu- ofiara, fons vitae. Orszaki tworzą sędziowie, mędrcy, sprawiedliwi- postaci z dworu burgundzkiego; rycerze Chrystusa- Sebastian i Jerzy, pustelnicy, pielgrzymi ze św. Krzysztofem, biskupi, uczniowie, święte niewiasty, patriarchowie. Po bokach muzykujące anioły, Adam i Ewa (akt, rozmiary naturalne), powiekszony brzuch- płodność, nad nimi Kain i Abel.

-Madonna kanclerza Rolin, 1435. Rolin- prawa ręka Filipa Dobrego, osoba ambitna, wpływowa, lecz uważany za chciwca. W tle miasto i hortus conclusus. Jedna przestrzeń, także kompozycyjna, brak świętych pośredników. Na płaszczu Marii psalmy z Mądrości Syracha.

-Madonna kanonika van der Paele z 1436 r. Matka Boska ze św. Jerzym i Donacjanem- patronem kościoła w Brugii, gdzie van der Paele był kanonikiem. Bliskość, większa pokora niż u Rolina. Na tronie Marii Kain i Abel (ofiara, po stronie św. Donacjana), Adam i Ewa oraz Samson z lwem (od strony św. Jerzego, który pokonał smoka). Ozdobne dywany, realistyczny portret.

-Madonna w kościele z 1425, gloryfikacja także jako rzeźba

-Tryptyk drezdeński z 1437 r., Madonna z Dzieciątkiem we wnętrzu romańskiej bazyliki. Lewe skrzydło ukazuje donatora, prawdopodobnie włoskiego kupca Michaela Raponki z Lukki z polecającym go Archaniołem Michałem. Po prawej Katarzyna Aleksandryjska pogrązona w lekturze. Tron Marii z baldachimem, podłokietniki zdobione pelikanami.

-Madonna z Lukki z 1436 r., Maria Lactans, należał do Carla Luigi, księcia Lukki. Tron Marii z motywami lwów to tron Salomona, Dzieciątko trzyma jabłko.

-portret Kardynała Niccolo Albergati, 1431-1432. ciemne neutralne tło, nie ukazuje dłoni, twarz oddana realistycznie

-Mężczyzna w czerwonym turbanie z 1433 r., być może autoportret, patrzy na widza

-Małżeństwo Arnolfinich z 1434 r. Kupiec z Lukki- Giovanni Arnolfini wraz z żoną Giovanną Cenami z okazji ich małżeństwa. Sfera sacrum- zdjęte buty, zapalona świeca, łóżko z baldachimem, zmiotka. Małżeńska czystość- pater noster, lustro z miniaturowymi scenami z Męki Pańskiej, pies- wierność, owoce na parapecie. Odbicie w lustrze postaci.

WYKŁAD 2

Kolonia

Mistrz Bertram- poł XIV w., Westfalia

-jego styl nawiązuje do sztuki czeskiej i stylu miękkiego, złote tło, naiwność, baśniowość

-ołtarz dla kościoła św. Piotra w Hamburgu (przeniesiony do Grabowa), kwatery z ołtarza przedstawiają m.in. stworzenie zwierząt, życie ludzkie po wygnaniu z Raju

-postać analogiczna do Broederlama w Niderlandach

Stefan Lochner z Kolonii, przybywa z Nadrenii, zmarł w czasdie epidemii dżumy w poł XV w., Kolonia wówczas największym miastem kupieckim. Durer wspomina o nim w dzienniku z podróży

-świąteczny nastrój, dużo złota, bogactwo kolorów, szat- klimat Kolonii: bogactwo, przepych, procesje, obrzędowość

-Sąd Ostateczny z 1435, piekło jako zamek zniszczenia, wzorował się na nim Memling

-Adoracja Dzieciątka z 1445- bardzo prosta kompozycja, płaski  modelunak, baśniowość, niebieskie cherubiny, nawiązanie do wizji św. Brygidy (Dzieciątko na ziemi)

-Madonna w altanie różanej- motyw nadreński

Mistrz Życia Marii, Ołtarz ze scenami z życia Marii 1470 dla kościoła św. Urszuli w Kolonii

-kwatera: „Narodziny Marii”- postaci podobne do tych u Boutsa

Po 1480 r. zaczynaja powstawać obrazy zapoczątkowujące nurt zwany manieryzmem niemieckim. Miasto traci klimat wystawności, narasta niepokój

Mistrz Ołtarza św. Bartłomieja

-pozostaje klimat przepychu, pojawiaja się dziwne pozy i proporcje postaci oraz niezwykła kolorystyka, dziwne karjobrazy

-Ołtarz dla kościoła św. Kolumby w Kolonii -św. Bartłomiej, Agnieszka, Cecylia (ucięta), donator

Norymberga

Bamberg-zakładane drukarnie, wielu artystów przybywało z Bambergu do Norymbergii, gdzie nie było przymusu cechowego.

Hans Pleydenwurf- przeniósł się do Norymbergii

-rozbudowana przestrzeń, kompozycje wielofigurowe, inspiracje van der Weydenem

-„Ukrzyżowanie”, „Koronowanie cierniem”, „Pokłon Trzech Króli”

-charakterystyczne sylwetki, precyzyjne opracowanie detalu, wysoki horyzont

Michael Wolgemut

-rozpoczyna karierę w Norymberdze, mistrz Durera

-św. Anna Samotrzeć- bardzo gotycka maniera, cięzkie sylwetki, przedstawienie całej rodziny Marii wraz siostrami

Martin Schongauer działał w Augsburgu

-jego ojciec był złotnikiem, on grafikiem i rysownikiem

-jego twórczość graficzna często przewyższa malarską

-„Kuszenie św. Antoniego”, „Gryf i słoń”, „Noli me tangere” (także malarska wersja)

-cykl Panien Mądrych i Głupich (1483), koncentruje się raczej na prezentowaniu mody

-“Św. Rodzina”, 1485-typ ciepły, intymny, rodzinny, który będzie się cieszył popularnością w Hiszpanii w XVII w.,

-“Madonna w krzewie różanym”, 1473

Michael Pacher- hrabstwo Tyrolu, podrózował do Włoch

-wzorem Mantegni tworzył typ postaci ludzkiej

-ołtarz Ojców Kościoła z 1483 r.-  Hieronim, Ambroży, Grzegorz, Augustyn- postaci uczonych poświęconych pracy, nowożytnych myślicieli odseparowanych od społeczności

Konrad Witz

-pejzaż Jez. Genewskiego w „Połowie na Jez. Genezaret” (I poł. XV w.); nienajlepsze proporcje, brzydkie postaci

-„Św. Krzysztof”, 1435- próby oddania trójwymiarowej przestrzeni 

-malował także inne postaci świętych, m.in. „Śś. Katarzynę i Magdalenę”

-Spotkanie przy Złotej Bramie

WYKŁAD 3

Piero Della Francesca (1411-1492) Urodzony w Borgo San Sepolcro, bardzo związany z rodzinnym miastem, w którym wykonuje wiele swych dzieł, nie wszystkie przetrwały do czasów dziesiejszych. Pejzaż Borgo San Sepolcro obecny w obrazach. Pracował także w Rzymie, Arezzo, Rimini (dla Sigismonda Malatesty), Urbino na dworze Montefeltrów. Współcześnie mało znany, nikt przed Vasarim za bardzo nie interesował się nim. Fascynacja przestrzenią, perspektywą, światłem, kolorem, naturą. Napisał O perspektywie malarskiej i O pięciu ciałach regularnych

Nauki pobierał u sieneńskiego mistrza, we Florencji współpracował z Domenico Veneziano, którego twórczość bardzo zainspirowała della Francesca.

Około 1445 powrócił do Borgo San Sepolcro, gdzie dostał zamówienie na poliptyk do kościoła bractwa Miłosierdzia Bożego (pogrzeby, opieka nad chorymi, itd…). Ukończył go dopiero ok. 1469 r. skomplikowany program ikonograficzny:

-w części centralnej Mater Misericordiae otaczająca klęczących u jej stóp płaszczem opiekuńczym, kobiety i mężczyźni osobno. Po bokach Madonny stoją św. Sebastian, św. Jan Chrzciciel, św. Jan Ewangelista (tu jako starzec, mędrzec) i św. Bernard ze Sieny.

-nad częścią centralną- Ukrzyżowanie, po bokach- św. Romuald, Zwiastowanie (Archanioł Gabriel i Maryja po dwu stronach Ukrzyżowania), św. Franciszek

-w predelli sceny: Modlitwa w Ogrójcu, Biczowanie, Złożenie do grobu, Noli Me Tangere, Trzy Marie u grobu

-święci na skrzydłach bocznych, po lewej stronie: św. Hieronim, św. Antoni Padewski, św. Arkadiusz; po prawej stronie: św. Augustyn, św. Dominik, św. Idzi.

Postaci podobne do postaci Masaccia- krępe, przysadziste. Porównanie Ukrzyżowania do kwatery z Ołtarza z Pizy, np. złote tło, surowość, oszczędność. Postać zakapturzona- strój członków bractwa.

Mater Misericordiae -.motyw zaczerpnięty z dzieł Cezarego z Heisberbach (XIII w.), wizji św. Gertrudy (XIII w.), wizji św. Brygidy (XIV w.) oraz Speculum Humanae Salvationis (XIV w.).

1450, św. Hieronim Pokutujący. Pejzaż z Borgo, św. klęczy przed otwartą księgą, ale spoglada w niebo. W ręce trzyma kamień, obok leżą kardynalskie szaty i kapelusz. W skale wydrążona półeczka na książki. W tle rzeka, w której odbijają się drzewa- pejzaż drugim bohaterem. Jasna gama kolorystyczna.

1450, św. Hieronim z donatorem- Girolamo Amadi, który ikazany jest w podobnej pozycji jak Sigismondo Malatesta.  Pejzaż miasteczka. Obraz przedstawia donatora, który doznaje wizji świętego. Św. Hieronim ukazany jednoczesnie jako pokutnik-asceta i uczony. Po stronie świetego krucyfiks i raczej jałowa ziemia, po stronie mężczyzny drzewo- strefa życia.

1451, fresk w Tempio Malatestiano w Rimini,  Sigismondo Malatesta klęczący przed swoim patronem św. Zygmuntem. Inny jego portret wykonał Paolo Uccello. Kościół miał być mauzoleum dla trzeciej ukochanej żony- Isotty. Malatesta ukazany jako nawrócony grzesznik. Malatesta zamordował swoje dwie pierwsze żony, oskarżony o gwałt na własnym synu, ale człowiek inteligentny, dobry mecenas. Medalion obok to okno z widokiem na fortecę w Rimini. 2 charty mogą mieć związek ze znakiem zodiakalnym księcia (Bliźnięta). Symbolizują dwoistość każdego człowieka, czarny chart zwrócony w kierunku nagrobka, biały- w stronę świętego.

W latach 1452-1466 powstały na zamówienie rodziny Baccich freski w Capella Maggiore w kościele San Francesco w Arezzo. Cykl malowideł opowiada epizody z legendy o Świętym Krzyżu zaczerpnięte ze Złotej Legendy. Zespół składa się z 6 dużych fresków (po 3 z każdej strony kaplicy) i dodatkowych mnejszych.

·         Śmierć Adama- stary Adam wysyła syna Seta, aby zabrał z Raju uleczającą oliwę. Spotkanie Seta z aniołem ukazane w tle. Ten nakaże mu wrócić do ojca z ziarnami z drzewa poznania i włożyć do ust zmarłego. Z ziarna miało wyrosnąc potężna drzewo, które widnieje pośrodku fresku i z którego drewno posłuży do konstrukcji krzyża Pańskiego. Aky, znajomośc rzeźby antycznej.

·         Scena Adoracji Drzewa i odwiedziny królowej Saby u Salomona. Salomon chciał użyć drewna z drzewa na budowę świątyni, jednak ostatecznie wykorzystał je do położenia mostu na rzece. W drodze do Jerozolimy królowa doznaje wizji i klęka przed drzewem. Wizja- na drzewie zawiśnie ktoś, czyja smierć spowoduje zgubę Królestwa żydowskiego. Następnie odwiedza Salomona, któremu opowiada wizję. Orszak, liczni służący, scenki rodzajowe i dworska forma- dostojność, wdzięk, skromność. Charakterystyczny typ postaci. Wiosenne barwy, architektura według wzorów Albertiego- przetrzennośc, marmurowe okładziny.

·         Sen cesarza Konstantyna- przed bitwą z Maksencjuszem anioł przynosi mu wiadomość, że pod znakiem krzyża zwicięży. NOTTURNO- jedna z pierwszych scen nocnych, ciekawe efekty świetlne.

·         Zwiastowanie- bardzo surowe, brak intymności

·         Scena bitwy Konstantyna z Herakliuszem, pod wpływem Uccella. Konstantyn rusza z krzyżem, podkopany most, przez który upadaja rycerze Maksencjusza. Rzędy końskich kopyt, lanc. Pejzaż z rzeka prowadzi w głąb kompozycji.

·         Św. Helena odnajduje 3 krzyże i wskazuje ten prawdziwy, który wskrzesi młodzieńca- scena po prawej stronie. Architektura Albertiego- marmurowe okładziny. Fantazyjne fryzury i stroje, inspiracją mógł być zjazd w Ferrarze i Florencji w 1439, który della Francesco mógł być świadkiem.

·         Tortura Judasza/ Żyda, który poczatkowo nie chciał powiedzieć, gdzie ukryte było drzewo krzyża. Jego meczeństwo odpowiada męce Chrystusa. Mężczyzna wyłania się ze studni tak jak Chrystus wyłania się ze swego grobu.

·         Bitwa Herakliusza z Chosroesem, perskim królem, który ukradł krzyż i ozdobił nim swój tron. Po prawej pusty tron obok krzyż i pokonany Chosroes zmuszony do ukleknięcia.

·         Scena z podniesieniem krzyża lub oddanie krzyża w Jerozolimie. Herakliusz musiał się ukorzyć, bosy niesie krzyż, wierni klękają, za nimi mury Jerozolimy.

·         ...