Budowa kości
Funkcje szkieletu
* rusztowanie całego ciała
* przyczep dla mięśni
* wzrost organizmu
* ochrona dla narządów wewnętrznych
* rola krwiotwórcza
* magazynowanie soli mineralnych
Układ ruchu człowieka
Narząd ruchu:
* szkielet
* stawy i wiązadła
* mięśnie
Bierny układ ruchu składa się z kości, stawów i wiązadeł. Nie uczestniczy on aktywnie w wykonywaniu ruchów.
Czynny układ ruchu stanowią mięśnie przyczepione do szkieletu, których skurcze powodują przemieszczanie kości.
Tkanka kostna
Szkielet człowieka zbudowany jest z tkanki chrzęstnej i kostnej.
Tkanka kostna to jeden z wielu szczególnych rodzajów tkanki łącznej. Charakteryzuje się tym, że substancja międzykomórkowa jest przesycona solami wapnia (fosforan, węglan) i tworzy wokół kanałów naczyniowych koncentrycznie ułożone blaszki tworzące większe, walcowate jednostki strukturalne. Miedzy blaszkami, w jamkach kostnych, rozlokowane są komórki tworzące tkankę kostną: osteocyty, osteoblasty, osteoklasty, komórki osteogenne.
a. kanały Haversa
b. osteocyty
Podstawowymi typami komórek kostnych są:
* osteocyt - są to dojrzałe komórki
* osteoblasty - komórki kościotwórcze odpowiedzialne za rozrost kości i jej przebudowę. W przypadkach złamań kości zapewniają naprawę uszkodzonej kości
* osteoklasty - komórki kościogubne - uczestniczą w procesach przebudowy tkanki kostnej. Ich rola jest niezbędna przy prawidłowym modelowaniu miejsca złamania
a. naczynie krwionośne
b. kanał Haversa
c. jamki kostne z osteocytami
d. okostna
e. jama szpikowa
Tkanka chrzęstna
Tkanka łączna chrzęstna należy do najgęstszych tkanek łącznych i występuje przede wszystkim u kręgowców. W substancji międzykomórkowej znajdują się zaokrąglone zwykle komórki chrzęstne; czasem też występują włókna sprężyste lub klejorodne.
Budowa kości długiej
a. nasada kości
b. trzon kości
c. okostna
d. jama szpikowa
e. istota zbita
f. istota gąbczasta
Nasada kości górna i dolna – są to zakończenia kości długich.
Trzon kości – środkowa część kości długiej.
Okostna – włóknista błona ochraniająca kość. Jest ona ukrwiona i unerwiona. Znajdują się tu osteoblasty – komórki kościotwórcze. Dlatego też okostna odgrywa ważną rolę w procesie wzrostu kości i jej odbudowy po złamaniach. Jama szpikowa – jest to przestrzeń wewnątrz trzonu kości wypełniona szpikiem kostnym. Czerwony szpik kostny jest odpowiedzialny za produkcję wszystkich rodzajów komórek krwi. U niemowląt cały szpik kostny jest czerwony. Wraz z wiekiem szpik w trzonie kości zmienia się w żółty (gromadzi tłuszcze) i przestaje pełnić funkcje krwiotwórcze. Szpik czerwony znajduje się w nasadzie kości długich i kościach płaskich.
Istota zbita – jest to rodzaj tkanki kostnej. Jest ona twarda i bardzo wytrzymała. Buduje trzon kości.
Istota gąbczasta – tkanka kostna bardziej miękka i elastyczna. Występuje w nasadach kości długich.
Budowa wewnętrzna kości
* a. okostna
* b. kanały Haversa
* c. tkanka kostna zbita
* d. tkanka kostna gąbczasta
* e. osteocyty
* f. szpik kostny
Budowa chemiczna kości
Kości zbudowane są z dwóch rodzajów substancji:
* osseina – jest to substancja organiczna - białko nadające kości elastyczność
*sole wapnia (głównie węglany i fosforany) – substancja nieorganiczna, dzięki której kość jest twarda i wytrzymała
O ich obecności można przekonać się wykonując proste doświadczenia:
* jeżeli spalimy kość, pozbawimy ja białka. Otrzymana substancja będzie krucha
* mocząc kość przez kilkanaście godzin w roztworze kwasu (np. w occie) wypłukamy z niej sole mineralne. Kość straci twardość, będzie giętka
Proces kostnienia
Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej, następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta, szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej odporne, w starości zaś łamliwe.
Podział kości ze względu na kształt
* Kości płaskie np.: żebra, łopatka, kości czaszki, miednica.
* Kości krótkie np.: kości nadgarstka, stępu.
* Kości długie np.: kość udowa, ramienna, kości podudzia, przedramienia.
* Kości różnokształtne np.: kręgi, kosteczki słuchowe.
Choroby kości
Krzywica kości – jest to choroba objawiająca się skrzywieniem kości długich (kończyn). Pierwsze objawy to utrata apetytu, pocenie się, niepokój. Przyczyną tej choroby jest niedobór w pokarmie witaminy D3 jak również zbyt mała ilość promieni słonecznych wpływająca na metabolizm tej witaminy. Występuje u dzieci w okresie intensywnego wzrostu. Kiedyś popularna wśród biedoty miejskiej; dzisiaj raczej rzadka.
Osteoporoza (zrzeszotowienie kości) – objawia się zmniejszoną wytrzymałością kości, zwiększoną podatnością na złamania. Choroba ta dotyka ludzi starszych. Jej przyczyną jest odwapnienie kości i zanik masy kostnej – rozrzedzenie kości.
Higiena układu kostnego
Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest:
* Stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D3.
* Uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu.
* Unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji.
* Zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia.
* Odpowiednio długi sen – od 9 do 11godzin.
domminiika