Herezje Kulty Sekty

Ruch New Age

Ruch New Age jest głęboko zakorzeniony w religiach Wschodu, które istnieją od tysięcy lat. Jed­nakże w latach 60-ych XX-go stulecia wyłonił się jako nowa duchowa siła w krajach Zachodu i wkrótce zaczął poważnie oddziaływać na kulturę krajów i narodów świata zachodniego.

Definicja

a) Ruch New Age oznacza w skrócie transformację:

- jednostki - polegającą na głębokich doświadczeniach (szczególnie duchowych i psychologicznych);

- kultury;

- całej ludzkości.

Transformacja ta obejmuje szerokie spektrum możliwości, od cudownego uzdrawiania po ochronę środowiska i pokój dla całego świata. Wiele z jej płaszczyzn przemawia do opinii publicznej, gdyż nikt przecież nie będzie występował przeciw zdrowiu ciała, wspieraniu ruchów ekologicznych lub przeciw pokojowi. Problemy zaczynają się wówczas, gdy zaczynamy uświadamiać sobie metodologię tego ruchu. Tu właśnie rysuje się wyraźne podobień­stwo pomiędzy kulturą New Age a kulturą chrześcijaństwa.

Ogólnie mówiąc, jest to duchowy, społeczny i polityczny ruch, zmierzający do przemiany jednostek i społeczeństw poprzez mistyczne oświecenie, mający nadzieję przynieść światu utopijną erę, „Nowy Wiek” (New Age) harmonii i rozwoju. Nie ma on żadnej kwatery głównej lub agend, łączy w sobie rozmaite luźno związane ze sobą jednostki, grupy działaczy, biznesmenów, grupy profesjonalne, duchowych przywódców i ich uczniów lub wyznawców. Wydają ogromne ilości czasopism, książek i taśm audio i video, promujących ich światopoglądy i wizje.

b) Guru New Age są nauczycielami, szczególnie uzdolnionymi w zaspokajaniu ciekawości no­wych zainteresowanych zdobywaniem wiedzy i doświadczeń z kręgu New Age. Tacy guru mogą dla owych poszukujących przyjąć następujące role:

- mogą służyć im jako prowadzący ich przez jakiś czas mistrz-nauczyciel;

- mogą być dla nich mędrcami i nauczycielami dojrzałości;

- mogą służyć jako początkowi instruktorzy, przekazujący energię nowym adeptom.

Niezależnie jednak od tego, którą z tych ról przyjmą, guru zawsze uzyskują wysoką, znaczącą pozycję w kręgach ruchu, przypisuje im się autorytet  i obdarza szacunkiem.

Dlaczego ludzie przyjmują wiarę new age?

Jedno z najbardziej złożonych pytań, jakie można w tej kwestii postawić, to właśnie pytanie -"dlaczego?" Jeśliby ludzie rozumieli implikacje przyjęcia systemu wiary i praktykowania technik New Age, większość z nich prawdopodobnie nigdy nie postawiłaby na tych ścieżkach nawet pierwszego kroku. Zatem kluczową sprawą jest zrozumienie psychologicznych, emocjonalnych i osobistych powodów, dla których ludzie przyłączają się do tego ruchu.

Poniższa lista przedstawia podstawowe założenia filozofii New Age.

a)  Wielu ludzi doświadcza dokuczliwych, negatywnych nacisków w swoim życiu. Poszukują

więc możliwości ucieczki od poczucia "bycia przygnębionym przez życie". Legalne narko­tyki służą wielu milionom ludzi jako lekarstwa na ich wszelkie dolegliwości - od depresji po manię. Jednakże zazwyczaj nie niosą one świadomości zwycięstwa nad problemami, dlatego dotknięci trudnościami życia ludzie wciąż szukają jakiejś alternatywy, która podniosłaby ich z poczucia życiowej klęski.

b) Inni zarabiają duże pieniądze, mają piękne domy, wszystkie dostępne wygody życia i cieszą się dużym szacunkiem jako wybitni fachowcy w swojej dziedzinie. Jednakże nie widzą sen­su ani korzyści z celów, które realizują i do których dążą. Mają poczucie beznadziejności swojego miejsca w świecie i poszukują czegoś, co mogłoby ich życiu nadać głębsze znaczenie, a zwłaszcza zanegować "kompleks grzesznika", który wielu z nich wynosi z tradycji swoich kościołów i denominacyjnych teologii.

c) Wielu ludzi poszukuje "natychmiastowej" zmiany. Niektórzy mieszkańcy zachodniego świata pragną być pacjentami, poddanymi takiej terapii, która da błyskawiczne, oczekiwane przez nich rezultaty. New Age oferuje takie możliwości poprzez zastosowanie szczególnych technik.

d)  Promotorzy New Age malują skrajnie obiecujący obraz ich własnej, osobistej przemiany, zdobywając szeroki publiczny posłuch. „Witaminy" New Age są popularnym narzędziem, urzekającym ludzi, będących w psychicznych "dołkach": „Medytacja New Age będzie odświeżać, ożywiać   odnawiać całe twoje życie, musisz jedynie spróbować!". Ich reklamy i osobiste wystąpienia wydają się wielu bardzo pociągające; większość ludzi pragnie uzdrowienia, radości, nowej świadomości, nowych związków z ludźmi i nowego początku w swoim życiu. Jednakże liderzy New Age bardzo rzadko wypowiadają się na temat religij­nego charakteru ruchu. Polecając na przykład lepsze sposoby leczenia specjalnymi mieszan­kami ziół, zwracają się do chorych i do tych, którzy potrzebują poprawy swego stanu zdrowia. Zdolni są zachwycić szerokie audytorium bez jakiejkolwiek wzmianki o ducho­wych konsekwencjach ich działalności.

e) Mówią też o nowych mistycznych przeżyciach, co bez wątpienia ma związek z religią, jednakże przedstawiają to bez religijnego bagażu nazywania kogokolwiek grzesznikiem, nie wspominają też o potrzebie upamiętania się ani też o zrezygnowaniu z pewnych rzeczy w swoim dotychczasowym życiu, a więc ani słowa o uświęceniu, i tak dalej. Hasła New Age odwołują się do ludzkiego ego, zarazem bez wspominania o jakiejkolwiek odpowiedzialności człowieka za jego poprzednie zachowania.

f) Początkowo doświadczenie transformacji prowadzi do wiary w możliwości dalszego rozwijania obszaru przemian. Jest to jak dziecko i cukierek: pierwszy smak jest zachwycający i motywuje dziecko do dalszego poszukiwania doświadczeń w tej sferze. Dla zwolenników New Age to pierwsze doświadczenie ulgi, odświeżenia lub uzdrowienia zachęca ich do eskalacji wrażeń. Rozpoczynają więc długi pościg innych technik New Age, mając nadzieję znaleźć jeszcze więcej tego, co dane im było doświadczyć na początku.

g) I wreszcie, praktykujący New Age nie musza przyłączać się do żadnej grupy ani organizacji aby brać czynny udział w ruchu. Jest to ruch, którego działania toczą się w całkowitej swobodzie. Ci, którzy są jego uczestnikami, mają nawet wyraźne skłonności do indywidualizo­wania raczej, niż kolektywizacji, swych poczynań, co ludziom Zachodu wydaje się ideali­zowaniem osobistej wolności człowieka.

Łatwo zrozumieć, dlaczego tak wielu ludzi fascynuje się ruchem New Age, szczególnie spośród tych, znajdujących się w głównym nurcie naszej cywilizacji. Wraz z pojawieniem się trzydzieści lat temu kultury narkotyków, schyłkiem popularności głównych, tradycyjnych chrześcijańskich ko­ściołów i denominacji, z czym zbiegł się wzrost ilości czasu wolnego od pracy, trudno się dziwić, że naturalną konsekwencją tego wszystkiego jest wciąż rosnąca otwartość wielu ludzi na możliwo­ści, proponowane przez wiarę i techniki z kręgu New Age.

System wiary

System wiary w ruchu New Age jest jasno zdefiniowany i wspólny dla znakomitej większości lide­rów ruchu. Jednakże prawda jest w kręgu New Age generalnie pojmowana niekognitywnie (pozapoznawczo) i przede wszystkim eksperymentalnie. A zatem odkrycie prawdy jest obszarem doświadczeń, a zasady i wyznania wiary mają wartość drugorzędną.

Odrzucają oni ortodoksyjne poglądy chrześcijańskie oraz zorganizowane społeczności biblijne. Przedstawiciele ruchu New Age mają wspólny system wiary, choć rzadko systematyzowany jako system teologiczny czy filozoficzny; i raczej nie służy to jednoczeniu się ruchu - przeciwnie, panuje w nim generalna tendencja indywidualistyczna. Wszyscy jednak zgodnie podkreślają ważność za­stąpienia norm o typie uniwersalnym - podkreślaniem doświadczenia i transformacji. Ruch New Age stoi zatem w ostrej opozycji wobec chrześcijaństwa.

Zwróć uwagę, że poniższa lista wierzeń całkowicie podporządkowana jest osobistym, subiektyw­nym doświadczeniom. Tak długo, dopóki to stałe doświadczenia wykreślają linię wiary, jest ona stabilna. Jeśli jednak sfera doświadczeń ulega zmianie, wraz z nią przemianie ulega system wiary. Jest to spowodowane tym, że: "wciąż wzrastamy w naszych doświadczeniach; wiara nasza może być zatem definiowalna jedynie odnośnie danej chwili, w świetle naszych aktualnych przeżyć. Prawdziwym nauczycielem jest doświadczenie. Jesteśmy więc w stanie wierzyć jedynie na takim poziomie, jakiego sami doświadczyliśmy; im bardziej zatem wzrastamy w naszych doświadcze­niach, tym bardziej wzrastamy w naszej wierze." Człowiek taki może na przykład wierzyć, że me­dytacja jest kluczem do osobistej transformacji. Medytując, może napotkać "duchowy byt", "duchowego przewodnika", który poprowadzi go ku "głębszemu poznaniu". W konsekwencji człowiek taki będzie coraz głębiej staczał się w duchową niewolę.

a) Bóg

Jest bezosobową, niezróżnicowaną Jednością, nierozdzielną od stworzenia. Jest "to" nieustannie rozszerzająca się moc, prowadząca do wyższej świadomości, tak, iż możemy stać się świadomi owej energetycznej siły, wypełniającej nas samych, "to" ma moc, jest całym wszechświatem, i jeśli każdy akceptuje fakt, iż Bóg jest wszystkim, ponieważ wszystko jest Bogiem, wówczas wszyscy staniemy się jednym z każdym na świecie. Pogląd taki to panteizm. Słowo "panteizm" wywodzi się z greki i stanowi zlepek dwóch słów: "pan", co znaczy "wszystko" oraz "teizm" - oznaczającego "boskość". A zatem dla nich wszystko jest boskie. Każdy może więc twierdzić, że jest Bogiem: Hitler, Stalin, itd. Zło jest dobre i dobro też jest dobre. Nic nie może być złe, ponieważ wszystko jest bogiem, który jest dobry.

Odpowiedź:

Bóg jest osobowym, transcendentnym Stwórcą, zasadniczo różnym od stwo­rzenia.

2 Moj. 3:14-15

A Bóg rzekł do Mojżesza: Jestem, który jestem. I dodał: Tak powiesz do synów izraelskich: "Jestem" posłał mnie do was! I mówił dalej Bóg do Mojżesza: Tak powiesz synom izraelskim: Pan, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał mnie do was. To jest imię moje na wieki i tak mnie nazywać będą po wszystkie pokolenia.

Jer. 29:11

Albowiem Ja wiem, jakie myśli mam o was - mówi Pan - myśli o pokoju, a nie o niedoli, aby zgotować wam przyszłość i natchnąć nadzieją.

Izaj. 42:8

Ja, Pan, a takie jest moje imię, nie oddam mojej czci nikomu ani mojej chwały bałwanom.

1 Jan. 3:20

Że, jeśliby oskarżało nas serce nasze, Bóg jest większy niż serce nasze i wie wszystko.

Doświadczenie, na którym tak bardzo po­legają wyznawcy New Age, zaprzecza ich podstawowemu twierdzeniu, że człowiek jest dobry. Człowiek jest ze swej natury zły, jak czytamy w Rz 3:11-23. A Izaj. 43:10 „Wy jesteście moimi świadkami mówi Pan - i moimi sługami, których wybrałem, abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem, że przede mną Boga nie stworzono i po mnie się go nie stworzy” mówi nam, że jest tylko jeden Bóg i że nie ma innego. Jednakże Rz 1:21-32 wyjaśnia skierowaną w dół spiralę "prawd" New Age: po pierwsze, odrzucają oni Boga jako swój autorytet, następnie Jego objawienie, a także Jego moralne zasady. W konsekwencji stają się otwarci na wszelką wiarę i na każdego ducha. Są zatem prawdziwie zwiedzeni przez własne grzechy.

b) Trójjedyność Boga lub trójca

Trójca jest wieczna, równa się jedności. Ściślej, chodzi o dwa pierwiastki - inteligencję i moc. Kiedy obie tchną, rodzi się dziecko; to dziecko jest miłością. A zatem trójca - to oj­ciec, matka i dziecko.

Odpowiedź:

Izaj. 44:6

Tak mówi Pan, Król Izraelski i jego Odkupiciel, Pan Zastępów: Ja jestem pierwszy i Ja jestem ostatni, a oprócz mnie nie ma Boga.

Ezech. 34:20

Dlatego tak mówi do nich Wszechmocny Pan: Oto Ja sam rozsądzę między owcami tłustymi a owcami chudymi.

Dz.Ap. 17:31

Gdyż wyznaczył dzień, w którym będzie sądził świat sprawiedliwie przez męża, którego ustanowił, potwierdzając to wszystkim przez wskrzeszenie go z martwych.

1 Tym. 4:10

Gdyż trudzimy się i walczymy dlatego, że położyliśmy nadzieję w Bogu żywym, który jest Zbawicielem wszystkich ludzi, zwłaszcza wierzących.

c) Jezus Chrystus

Większość z osób, zaangażowanych w New Age, nie może zaakceptować Chrystusa jako jedynego Syna Bożego, poświęconego przez miłość Ojca dla ratowania ludzkości z grze­chu. Nie mogą też uznać krwi Jego ofiary ani uwierzyć, że jest On ostatecznym objawie­niem i Objawicielem Boga, zwłaszcza, według nich, dziś, gdy zarówno ludzka świadomość, jak i możliwości otrzymywania nowych objawień szybko się rozwijają. Czym jest Chrystus? Charakterystyczna jest tu następująca wypowiedź: "W jakiejkolwiek postaci jestem zamknięty, nie jestem jej więźniem, ponieważ mogę ją zmienić"; jest to także myśl, dająca podstawy dla uzasadnienia siły ewolucji w obszarze stworzenia. Jezus był tylko jedną z wielu manife­stacji bardziej rozwiniętej świadomości, podobnie, jak Budda. Zbliżył się do wzoru i stał się Chrystusem. W swoim poprzednim życiu przezwyciężył cielesne pożądliwości i wskazał drogę do wyższego duchowego życia. Był wszakże tylko człowiekiem: "Chrystus" jest w nas. Jezus pokazał nam tkwiące w nas możliwości; jesteśmy mu równi.

Odpowiedź:

J 1:1,14,18; 3:16 - "monogeneza". 1P 2:24 - Jezus z nikim nie dzieli swego tronu. J 10:38; Mt 11:4-5; J 20:28; Tt 2:13; Mt 28:1; Hbr 1:1-3; J 14:6.

d) Odkupienie

Jezus nie poniósł kary za nasze zło ani też nie będzie nikogo sądził. Służył On jedynie jako przykład - my również możemy dojrzeć do boskości. Uświęcenie jest obce Bogu, a idea ta wywodzi się jedynie z lęku niewiedzy. New Age odrzuca ideę Bożego, miłosierdzia. Krzyż jest jedynie przykładem i rodzajem pouczającego doświadczenia: mówi nam on, że potę­pienie i kara nie są konieczne (skąd wzięła się tak oczywista sprzeczność?). Krzyż był przej­ściem Jezusa w fizyczny, umysłowy i emocjonalny świat poprzez Jego ciało.

Odpowiedź:

Jezus jest prawdziwym Bogiem w ciele, jak jednoznacznie stwierdza to Paweł w Flp 2:5. Ponadto apostoł Paweł posługuje się terminem "przebłaganie" (Rz 3:25), co w całym Nowym Testamencie oznacza jasno satysfakcję, daną wymaganiom większego autorytetu w sferze sprawiedliwości. W istocie pojęcie to przetłumaczyć można w tym kontekście jako "ofiarę przebłagalną". Wskazuje to na Boży gniew wobec ludzi z powodu naszych grzechów; Jezus jednakże spełnił poprzez swą ofiarę wszystkie wymogi sprawie­dliwości Bożej. Nie musimy już dłużej cierpieć z powodu naszych grzechów, jeśli tylko upamiętamy się i zwrócimy się do Niego w wierze.

e) Zbawienie

Jesteśmy wszyscy Bożymi dziećmi i zasługujemy na przebaczenie. Nieusprawiedliwione przebaczenie wskazuje, że nadal jesteś grzesznikiem, co jest nie do przyjęcia dla wyznaw­ców New Age. Idea grzechu ożywia w nas potrzebę przebaczenia, budząc w nas zarazem bojaźń Bożą; według zwolenników myśli New Age jest to pogląd antyhumanistyczny, nie­ludzki. Zbawienie jest dla nich koncepcją dwuskładową:

- należy być dobrym w tym życiu, a wówczas w kolejnym wcieleniu życie będzie łatwiejsze

i o krok bliższe boskości;

- jest działaniem z mocą i zrozumieniem w celu budowania prawidłowych międzyludzkich

relacji. Pewien lider ruchu powiedział kiedyś: "Człowiek jest swoim własnym zbawicie­lem".

Odpowiedź:

Bóg nie musi nikomu przebaczyć; jednakże może On z własnego, suwerenne­go wyboru, w akcie łaski i miłosierdzia, przebaczyć. Nowy Testament konsekwentnie i spójnie naucza, że jesteśmy grzesznikami, całkowicie zdeprawowanymi, bez nadziei na zbawienie samych siebie lub kogokolwiek innego. Spójrzmy po prostu na historię - na jej przykładach każdy może łatwo ujrzeć destruktywną naturę naszych grzechów na prze­strzeni pokoleń.

Zobacz też: Mt 9:13; 1P 3:18; Rz 3:23, 10; 1J 5:17; Kzn 12:13; 1J 1:9.

f) Ludzkość

Ludzkość, tak jak całe stworzenie, jest wyrazem boskiej Jedności i ma udział w doskonałym bycie. Ludzkość jest zatem boska i jest najwyższą miarą wszystkich rzeczy.

Odpowiedź:

Choć Bóg stworzył ludzi (nie zwierzęta) na swój obraz i podobieństwo, ludz­kość nie jest rozwinięciem się Boga i nie dzieli z Nim Jego bytu, choć zarazem jesteśmy uczestnikami Jego natury (2P 1:4). Boskość, z samej swej definicji, wymaga bytu wieczne­go; a wszak jest faktem jak najbardziej sprawdzalnym, że wszystko i wszyscy mają początek i koniec. A zatem, otwórzcie oczy, głosiciele prawd New Age! Ludzkość nie jest Bogiem. Jeśliby tak było, Bóg musiałby być zły tak jak człowiek, ponieważ bylibyśmy jedynie Jego przedłużeniem. Musiałby być mordercą, jak człowiek, ponieważ człowiek morduje; musiał­by być biały, czarny, żółty, i tak dalej, ponieważ taka jest ludzkość; dalej nasuwają się wręcz śmieszne argumenty. Biblia mówi, że Bóg jest niezmienny, wieczny, suwerenny i samoistniejący. A człowiek jest jedynie jedną z części stworzonego świata, a nie przedłużeniem czy ciągłością Boga. Jeśli człowiek jest najwyższą miarą wszystkiego, to dlaczego zwolennicy New Age popierają aborcję, zarazem tak zawzięcie walcząc o wieloryby? Widać tu we­wnętrzną sprzeczność.

Kryzys ludzkości wynika z fragmentarycznego postrzegania, zaślepionego na fakt powszechnej, zasadniczej Jedności z Bogiem i wrodzonej ludzkości boskości.

Odpowiedź: Kryzys ludzkości spowodowany jest oddzieleniem od Boga, mającym swoją przyczynę w grzesznym buncie. Wyznawcy New Age wierzą, że jesteśmy jedynie ignorantami. Dziś jednak mamy na świecie więcej wykształconych ludzi, niż kiedykolwiek przed­tem, a zarazem mamy dziś więcej wojen, niż miało to miejsce w naszych wcześniejszych  dziejach. Szatan nadal posługuje się starożytnym argumentem z ogrodu Eden, kiedy to zwiódł Ewę obietnicą, że stanie się ona jak Bóg (1M 3). Jej zasłonięcie się było grzeszni konsekwencją jej działania, a nie tym, że stała się już Bogiem. My jesteśmy stworzeni, Bóg nie. Człowiek nie może zatem posiadać wrodzonej boskości.

Ludzkość potrzebuje przemienienia, transformacji - każda jednostka potrzebuje rozpoznania swojej boskiej natury, aby stać się świadomym bycia Jednością.

Odpowiedź:

Ludzkość rzeczywiście potrzebuje przemiany: poprzez Boże Słowo odrodze­nia i odnowieńczą pracę Ducha Świętego, możliwą dziś pośród nas dzięki śmierci i zmar­twychwstaniu Jezusa Chrystusa, który pojednał nas z Bogiem (Rz 12:1-2; Tt 3:5). Nawet i to jednak nie wystarczy - ludzkość potrzebuje być wciąż, nieustająco przemieniana po­przez odnowienie naszego myślenia przez zagłębianie się w prawdzie Bożego Słowa, które jest autentycznym Słowem życia.

g) Grzech

Grzech, w języku New Age, to po prostu "ignorancja", nieświadomość; cała ludzkość po­siada w sobie potencjał bycia dobrym i godnym zaufania. Mówiąc krótko, grzech jest po­strzegany jako "złe energie", które w jakiś sposób zostały niewłaściwie użyte. A zatem przywrócenie tej energii na właściwe tory, we właściwy czas i miejsce całkowicie rozwiąże ten problem.

Odpowiedź:

Grzech jest, według Biblii, oddzieleniem od Boga. Może nim być bierne lub aktywne sprzeciwianie się Bożej woli, odrzucanie Go i życie tak, jakby On w ogóle nie ist­niał. Wyznawcy New Age wykopują jedynie głębszą dziurę w piekle, oszukując się co do realnych prawd naszego świata. Być może powinni oni odwiedzić jakieś pole walki i tam poszukać rozwiązania, w bezpośrednim, weryfikującym kontakcie z naszą rzeczywistością. Lub, nawet lepiej, pojechać do Indii, gdzie filozofia New Age dojrzewała przez stulecia i popatrzeć na rzeczywiste, namacalne rezultaty swojej wiary. Może wówczas mogliby się przebudzić.

Wszystkie stwierdzenia i odpowiedzi w punktach (f) i (g) powyżej powinny wskazać nam, że ruch New Age jest głęboko zaangażowany w działalność okultystyczną, która stanowi dla niego duże zagrożenie.

h) Osobista transformacja

Transformację taką osiągnąć można za pomocą niezliczonej ilości technik, które można wykorzystać na polu umysłu, ciała i ducha. Przykłady takich technik stosują rozmaite grupy kultury New Age, posługując się medytacją, ćwiczeniami jogi, śpiewaniem mantr, twórczą wizualizacją, hipnozą i podporządkowaniem się swojemu guru.

Odpowiedź:

Ludzkość nie może uzyskać Bożego przebaczenia poprzez zastosowanie ja­kiejkolwiek techniki. Jest to dar, który można pokornie przyjąć przez wiarę. Jednoznacznie mówi nam o tym Rz 3:24.

Osobista przemiana jest podstawą globalnej przemiany i duchowej ewolucji ludzkości, charakteryzującej się powszechnym oświeceniem i społeczną jednością. Jedność ta przemieniać będzie z kolei jednostki i społeczny egoizm, który odpowiedzialny jest za obecny kryzys na­szego środowiska naturalnego, światowy problem głodu, złe stosunki międzynarodowe, ra­sizm itd.

Odpowiedź:

Choć osobiste ponowne narodzenie przez Jezusa Chrystusa przejawia się rów­nież pewną przemianą społecznych instytucji; ogólnoświatowa transformacja nigdy nie na­stąpi - aż do czasu ponownego fizycznego przyjścia Pana na sąd.

i) Sąd nieba i piekła

Chrześcijaństwo uzależnia nieśmiertelność od uznania pewnej teologii i naucza, że jeśli ją odrzucisz, pójdziesz do piekła. Każdy odrzuca koncepcje Starego Testamentu i dzisiaj przyjmuje miłującego Boga. Bóg nigdy nie uczynił nieba ani piekła, to człowiek je wymy­ślił; uczyniliśmy je sobie jako formę samokarania się, próbując pojednać się z Bogiem. Spo&#x...