Noc listopadowa - Stanisław Wyspiański
"Noc listopadowa"- Rzecz dzieje się 29 listopada 1830 roku w Warszawie. Poemat dramatyczny ukazuje w kolejnych scenach kluczowe momenty wybuchu powstania listopadowego. W sprawę dwu walczących narodów ingerują postacie mitologiczne, bogowie greccy poprzez wydarzenia ziemskie prowadzą swoją grę o sławę, uosabiając w poetyckiej wizji czynniki losu niezależne od ludzkiej woli.
SCENA I. Korytarz w szkole podchorążych.
Pallas Atena zwołuje boginie zwycięstwa, obwieszczając im wojnę Polski z carem. Na jej zew przybywają: Nike Napoleonidów, Nike Trojańska, Nike spod Termopil, Nike spod Salaminy, Nike spod Maratonu, na koniec Nike z Cheronei. Toczą rozmowę o losach wojny. Na scenę wpada Piotr Wysocki, wzywając podchorążych do walki o wyzwolenie ojczyzny.
SCENA II. Salon w Belwederze.
Wielki Książę Konstanty dostaje od cara pełnomocnictwo do spraw polskich. Miotają nim sprzeczne uczucia pogardy i miłości do nieujarzmionego narodu. Pragnąłby stanąć na czele walki o wolność - równocześnie lęka się Polaków.
SCENA III. Pod pomnikiem Sobieskiego.
Uzbrojona grupa studentów i literatów ma za zadanie porwać z Belwederu i uwięzić Wielkiego Księcia. W ich rozmowy mieszają się odgłosy parku. Bogini grecka Demeter żegna swą córkę Korę, która urzeczona miłością boga podziemi odchodzi w Krainę Śmierci.
SCENA IV. Salon w Belwederze.
Wpadają sprzysiężeni. Z ich ręki ginie zausznik księcia, generał Gendre. Nadchodzą posiłki dla Rosjan. To generał Potocki przybył na czele pułku, który pozostał wierny władzy. Konstanty wydaje rozkaz masakry Warszawy.
SCENA V. W Teatrze Rozmaitości.
Odbywa się przedstawienie o Fauście. W czasie przerw w akcji satyry odgrywają scenki wyśmiewające Wielkiego Księcia i sławiące generała Chłopickiego, znajdującego się właśnie na widowni. Przedstawienie przerywa wejście zrewolucjonizowanych Podchorążych, prowadzonych przez Nike Napoleonidów. Chłopicki porwany nadzieją sławy, godzi się grać z nią w karty o swoje przyszłe czyny wodza powstania. Jego ostatnia karta przegrywa.
SCENA VI. W mieszkaniu Lelewela.
Bronikowski wzywa wielkiego patriotę do zorganizowania rządu. Ale w sąsiednim pokoju umiera tej nocy ojciec Lelewela i ten załamany osobistym nieszczęściem, odmawia służby ojczyźnie.
SCENA VII. Na ulicy
Rozgrywają się dramatyczne epizody ogarniętego powstaniem miasta. Ginie generał Potocki i generał Lewicki. Tłum dokonuje samosądu na szpiegu Makrocie. Wśród walczących i poległych przewijają się postacie Pallady, Aresa.
SCENA VIII. W Pałacu Łazienkowskim.
Zjawia się powtórnie Kora, zapowiadając, że przelana krew nie pójdzie na marne i przyniesie kiedyś żniwo wolności.
SCENA IX. Teatr Stanisława Augusta.
Na kamiennej widowni zasiedli Polacy i Rosjanie zabici tej nocy. Razem zstępują do łodzi Charona. Hermes obwieszcza Palladzie, która wiodła powstańców do boju, że jej zwycięstwo jest pozorne. Zeus postanowił klęskę. Pallas ugina się przed najwyższą wolą i ulatuje z Nikami.
SCENA X. W Alejach Ujazdowskich.
Wielki Książę rozmawia z generałem Krasińskim, który pozostał na służbie rosyjskiej, ponieważ uważa powstanie za daremny przelew krwi. Aby go upokorzyć, Konstanty każe przyprowadzić męczennika za sprawę narodu, zakutego w kajdany Łukasińskiego. Więzień wita odgłosy walki radosną modlitwą : Witaj, jutrzenko swobody, zbawienia za tobą słońce . Rozpoczyna się pochód wojsk rosyjskich z Konstantym na czele.
isabela3