Egzamin: Wykłady + Książka „Filozofia XX wieku” – Zbigniew Kuderowicz - wszystko oprócz części IV, tomu II;
Główne nurty filozofii współczesnej to:
1. Materializm Marksa i Engelsa;
2. Podstawowe nurty filozofii życia;
Te dwa nurty filozofii współczesnej powstały jako krytyczna reakcja na filozofię Hegla i próbę jaj przezwyciężenia.
Marksizm – łączy się z twórczością Karola Marksa (1818-1883) i Fryderyka Engelsa (1820-1895);
Na wykształcenie się ideologii marksistowskiej miały wpływ różne źródła:
1. Filozofia heglowska;
2. Idee Ludwika Feuerbacha – naturalistyczna koncepcja religii – religia sposobem projektowania ludzkiej kondycji; w duchu feuerbachowskim Marks będzie mówił, iż religia to opium ludzi;
3. Idee socjalistów – odmiany socjalizmu utopijnego w wydaniu angielskim – Owena i w francuskim Simone i Fourier;
Na marksizm oddziaływały dzieła poza filozoficzne – to dzieła angielskich ekonomistów. Oraz wyobrażenie, że świat w toku dziejów, podlega postępowi. Rdzennie heglowskie w marksizmie było pojęcie dialektyki. Zaczerpnięto zasadę sprzeczności. Byt istnieje dzięki sprzecznością, tym co rządzi zmianą jest powszechny antagonizm.
Zasadą heglowską była idea teleologii historii, mówiła o tym, iż dzieje dążą ku pewnemu celowi, tym celem jest wyzwolenie jednostki, pełna realizacja w kulturze wolności. Społeczności czy uświadamiają to sobie czy nie, podążają ku tak określonemu finałowi. Marksizm zakwestionował ducha absolutnego rozumianego jako źródło świata. Wprowadził za to: materię i energię. To nie czynnik spirytualny, przesądza o świecie – to materia. Materia jest elementem pierwotnym, wiecznym i dynamicznym. Niegdyś tych samych cech używał Hegel do opisu ducha. Prawa zmienności Marks określił mianem dialektyki. Dialektyka – to coś, co wiąże się z przebiegiem zdarzeń. Rzeczywistość to schemat następujących po sobie zjawisk. Marksizm szczególny nacisk kładł na transcendentalną energię. Wszystkie byty dają się sprowadzić do tego podłoża. Materia ma różne poziomy organizacji. Każdy z tych poziomów charakteryzuje stopień ich komplikacji oraz właściwa dlań specyfika, np. świadomość jest formą materii, najbardziej wysublimowaną o najczystszym stopniu świadomości.
Umysł ludzki i jego wytwory to nie proste produkty natury, procesów fizjologicznych tylko jest sublimentem. Ich formuła materialna odbiega od materii wulgarnego czysto-biologicznego podłoża.
W epistemologii – teorii poznania: marksizm podkreślał zasadę zdrowo-rozsądkowego realizmu. Wnosił o filozofię wyzwoloną z metafizyki, z idealizmu. Mówił o potrzebie trzeźwego trzymania się faktów. Wyrażał niechęć ku tradycyjnemu systemowi metafizyki. Mówił o związku wiedzy z praktyką. Wg Marksa i Engelsa wiedza wypływa z bardzo przyziemnej potrzeby. Człowiek poznaje rzeczywistość nie dla czczej powinności tylko dlatego, że musi. Opanowanie przyrody określali mianem pracy, każda próba jej opanowania to celowe działanie. Praca tak określona stała się źródłem działań specyficznie ludzkich. To dzięki pracy człowiek wyróżnia się od zwierząt. Dlatego negowani każdy kontemplacyjny model poznania, takie poznanie jest społecznie niepotrzebne. Marks: „Filozofowie interpretowali świat. Chodzi jednak oto aby ją zmieniać” Marks i Engels przedstawili zarys swej antropologii. Zrezygnowali z zarysowania koncepcji etycznej. Odpowiedzi na pytania moralne powinna zostać zastąpiona przez ideał nowego społeczeństwa. Sam człowiek nie jest tworzony przez poza naturalną istotę. Jest ukształtowany przez całość procesów społecznych i przyrodniczych. Determinizm historyczny głosił: konstruktywne dla społeczeństwa prawa przesądzają o istotnych fundamentach życia jednostkowego. Dopiero nad nimi, nad tym co społeczne nadbudowane są kategorie pochodne: wartości, przedstawienia religijne, relacje z innymi; Ważne dla marksizmu jest to, że główny mechanizm funkcjonowania społeczeństwa leży w jego warunkach materialnych – te czysto ekonomiczne warunki to baza społeczno-ekonomiczna. Dotychczas systemy filozoficzne pytały abstrakcyjnie o człowieka, jakby był on bezcielesny np. czym jest wolność, godność, itp. Marksizm pyta o to czy człowiek ma gdzie mieszkać, co jeść i jak się kształcić, jak kształcić swoje dzieci. Odwołują się do konkretnych realiów ekonomicznych to bowiem w nich człowiek żyje. Byt społeczno-ekonomiczny określa ludzką świadomość. Kluczem do wielu kwestii według marksizmu są rozważania ekonomiczne np. kapitał. Od tych przesłanek abstrahować można tylko w wyobraźni. Z tymi założeniami łączyło się to, iż ludzie tworzą historię, ale nie w sposób dowolny tylko w zastanych przez siebie warunkach. Marks i Engels odrzucali idee wolności absolutnej, utrzymywali, że działanie człowieka jest ograniczone przez czynniki od niego nie zależne np. prawa przyrodnicze, prawa natury. Uważali, że niemożliwa jest wolność jako całkowite uniezależnienie od konkretnych prawidłowości. Z tradycji filozoficznej – wolność to uświadomiona konieczność (Hegel, Spinoza) – marksizm rozwinął tą kwestię – wolność zdefiniowaną jako pozorne prawo funkcjonującej rzeczywistości oraz celowe, zgodnie z nimi działanie, które wykorzystują zasadną wiedzę jako warunek swej skuteczności.
Filozofia życia: wyrosła z krytycznej reakcji na heglizm, próba zastąpienia go kategorią życia; Filozofia życia – powstała w drugiej połowie XIX wieku; nurt myślowy, który ujmował mechanizmy witalne, jako centralnie usytuowany przedmiot refleksji filozoficznej. Filozofia życia nie była jednorodnym systemem poglądów. W skład tego prądu wchodziły odmienne idee reprezentowane przez:
1. Nietzsche;
2. Henri Bergson;
3. Georg Ziemmel;
4. Oswald Spengler;
5. Wilhelm Dilthey;
6. Ludwig Klages;
Pojęcie życia zostało zdenaturalizowane (nie traktowano go jako fenomenu natury, biologii). Życie analizowano nie jako fakt ustalony przez nauki np. przyrodoznawstwo tylko jako fenomen wymagający wykładni filozoficznej. Charakterystyczny dla tej szkoły był brak definicji procesu witalnego. Najczęściej charakteryzowano go jako zbiór najogólniejszych mocy twórczych, żywe to, to co kreatywne. Istotą życia jest płynność oraz dynamizm. Życie wyznaczane jest przez napór sił oraz przez aktywność. Wyrażają się one w formie ekspansji lub postępu. Alternatywa rozłączna : dlatego, że niektórzy wyrażali życie w ramach postępu. W życiu właściwa jest tendencja do właściwego wykraczania poza osiągnięty szczebel rozwoju. Życie ma tendencje do samo przezwyciężania i wykraczania. Dlatego filozofowie życia przeciwstawiali się temu co trwałe, martwe i niezmienne. Proces witalny ma charakter fundamentalny i konstytutywny, co znaczy, że leży on u podstaw obiektywności aktów poznawczych, warunkuje wiedzę. Wartościujące jest to, co umożliwia przetrwanie, życie stanowi o perspektywie historii, nury ten związał się z opozycją antypozytywistyczną – eksponował albo odrzucenie metod i walorów nauk szczegółowych, albo w ograniczonym zakresie uznał ich wyniki. Świadomość jest pochodną, wtórną manifestacją podłoża witalnego, traktowana instrumentalnie tzn. wiedza służy życiu. Intelekt=rozum. Świadomość odnosi się do rozumu. Pęd witalny jest to specyficzny sposób utrwalania możliwości kultury i jej wznawiania oceniano to w relacji do życia. Akceptowano te, które najpełniej odnosiły się do mechanizmów witalnych. Krytyka cywilizacji zachodu:
- próby rewizji ich podstaw;
- podważano jej cele i wartości;
- mówiono o stworzeniu społeczeństwa na nowych naturalnych podwalinach;
- nietrwałość kultur;
- formy przejściowe historycznie (wypierają się i są wyparte przez nowe);
Pięć nurtów filozofii życia:
1. Filozofia zobiektywizowanych ekspresji życiowych;
2. Ewolucyjno - spirytualistyczny;
3. Afirmacyjno - mitologiczny;
4. Katastroficzny.
Ad.1. Składała się na nią hermeneutyka Wilhelm Dilthey oraz formalno – strukturalna koncepcja Simonea. Życie poznaje się pośrednio na podstawie jego przejawów. Nacisk na interpretacje wartości, teorii, instytucji jako utrwalony, przejaw motoryki witalnej.
Ad.2. Henri Bergson – dostrzegał w życiu ucieleśnienie kosmicznego rozmachu wolności, autokreacji. Życie rozwija się stopniowo w formie ciągłości, w wielu kierunkach równocześnie, nie ma charakteru liniowego. Życie dąży do ustanowienia własnej dynamiki.
Ad.3. Fryderyk Nietzsche istotę życia pojmował jako wolę mocy, czyli konfigurację sił bezwzględnych, zmierzających do akumulacji. Do swobodnego, niczym nie skrępowanego wyzwolenia. Podstawa dążenia pędu witalnego tworzy się przez mechanizm samoprzekraczania ludzkich słabości. Ostatecznie prowadzi on do nadczłowieka, oznacza szczególny wykorzystanie możliwości twórczych człowieka.
Ad.4. Oswald Spengler – uznawał on, że poszczególne kultury powstają i znikają tak jak formy organiczne, tak jak świat roślinny. Życie najpełniej wypełnia się w micie.
Ad.5. Ludwig Klages – główną tezę zamieścił w „Duch jako przeciwnik duszy”; Przeprowadził on z biocentrycznej perspektywy krytykę dotychczasowej kultury, o tej kulturze powiedział zaś, że charakteryzowała ją hegemonia ducha, manifestowana przez obiektywizm, scjentyzm, planowanie. Szczególnym przejawem ducha jest wola. Duch odrywa jednostkę od żywiołu życia i prowadzi do cywilizacyjnej zapaści, do zaniku twórczego pierwiastka w człowieku.
WKŁAD 2. 11.03.2006 rok
Filozofia witalizmu Fryderyka Nietzschego (1844-1900):
Założenia ontologiczne: Chaotyczne istnienie bytu – bycie to sprzeczny zbiór sił; Ustawiczność zmian w naturze, regułą tej zmienności jest ciągłe wzniecanie sporów, dążenie do znalezienia siły przeciwstawnej. Łączy z tezą Heraklita „O pozorności spoczynku” – jeżeli coś istnieje to musi być w przepływie. W nieorganicznym przepływie przyrody dopatrywał się przemocy. Przemoc – to dla niego różnica potencjałów energetycznych. Taki porządek rzeczy jest pozbawiony racji, a więc jest absurdalny. Dla niego w naturze nie występują żadne nadrzędne prawa, które nadawały by istnieniu wartości czy sensu, celu.
Teoria wiecznego powrotu: wszechświat jest zamkniętą, autokiczną (samodzielną) całością. Całość bytu jako jedność, do której nie może nic dotrzeć i odwrotnie. Całość bytu obejmuje uniwersum zjawisk, w tej całości jest ograniczona liczba energii (nic nie dopływa ani nie wypływa).Wg Nietzschego czas jest nieskończony i powstają nieskończone konfiguracje. Wszechświat co pewien czas powstaje i ginie (znika) by powstać na nowo. Krzyżujące się siły powodują powstanie kosmosu, łącząc się i rozpadając. Zdarzenia powtarzają się – To teza nieskończonego powrotu tego samego. Te wszystkie tezy określiły możliwość poznania świata. Epistemologiczne konsekwencje – istotą świata, natury nie jest harmonia tylko sprzeczność i polimorfizm. Wszelkie formy stałości mają charakter iluzoryczny, fikcyjny. W tej sytuacji nie sposób przedstawić spójnego obrazu natury. Myślenie ma miejsce w obliczu chaosu i nieregularności. Teoria poznania Nietzschego – oparta została na przeciwieństwie i ontologicznej zmienności. Wystąpił przeciwko reprezentacyjnej wykładni procesów epistemologicznych. Dla niego rzeczywistość nie jest dotwarzaniem tylko aktywnym przetwarzaniem i formowaniem. Wszelkie poznanie ma charakter interpretacyjny. Wiedza jest każdorazowo ograniczona. Jest opartym na sile i dynamizmach życia stanowieniem fikcji. I ta cecha odnosi się do spostrzeżeń zmysłowych oraz do aktów dyskursywnych intelektu. Przeżycia empiryczne nie stanowią pasywnej obserwacji biernej. Już na poziomie empirii dokonywana jest selekcja danych ( uproszczenie informacji). Krytyczną uwagę skierował ku racjonalności. Przedstawione przez niego ujęcie rozumu wyrosło z odwrócenia racjonalności, racjonalizmu Parmenidesa – wg niego to czego nie można pomyśleć nie istnieje – Nietzsche uważał, że jest odwrotnie – to, co może zostać pomyślane z pewnością jest fikcją. Neguje rolę rozumu, likwiduje wieloznaczność rzeczywistości. Myśl powinna wprowadzać zakłócenia nie wyostrzać pogląd. Te założenia łączy ze stanowiskiem perspektywizmu. Perspektywizm – rzeczywistość dopuszcza niezliczony zbiór możliwych interpretacji. Nie na wzorcowej wykładni, wszelki typ wiedzy jest otwarty i nieostateczny. W poznaniu też nie występują żadne intuicyjne pewniki. Wyniki interpretacji mają charakter aksjologiczny. Poznanie nie dąży do prawdy (czemu wiedza ma dążyć do prawdy a nie do fałszu) – liczy się nie adekwatność obrazu, tylko jego wartość (instrumentalność). Nietzsche odrzucił istnienie faktów w świecie zewnętrznym, to samo powiedział o faktach wewnętrznych. Odrzucił – istnienie takich faktów wewnętrznych jak świadomość jaźni oraz wola. Nie są one pierwotne, niepowtarzalne lecz są konstruktem hipotetycznym. Nietzsche odrzucił podział psychiki na poszczególne władze poznawcze o ostro zarysowanych granicach. Dla niego nie istnieje immanentna odmienność pomiędzy jaźnią a wolą, percepcją a wiedzą. Odmienność między nimi jest iluzoryczna, one przechodzą jedno w drugie. Świadomość stanowi dziedzinę wtórną i pochodną w stosunku do ukrytego dynamizmu mocy o popędowej naturze, która działa autonomicznie i preświadomie. Relacja między obiektem refleksji a refleksją określa różnice między wybuchem a właściwościami dynamitu. Obserwacja życia nie określa czym to życie jest.
Życie: Nietzsche przedstawiciel witalizmu;
Życie pełni dwojaką rolę w filozofii Nietzschego:
1. Epistemologiczną;
2. Aksjologiczną;
Ad.1. Życie jest podstawą myślenia tzn. wszelkie wytwory umysłu stanowią ekspresję pędu witalnego;
Ad.2. W oparciu o wartości życia oceniana jest jednostka. Człowiek jest wartościowy tylko w taki sposób w jaki wartościowe są pędy w nim zawarte.
Życie – mechanizm różnicowania sił, żywe jest to co dąży do przezwyciężenia trudności. Nietzsche utożsamiał to co żywe z tym co kreatywne. Życie bazuje na nierówności, obcy jest wzgląd na sprawiedliwość i inne wartości moralne. Życie – siły witalne Nietzsche utożsamiał z tym co IMMORALNE. Życie - dynamizm dążenia do wzmagania, do woli mocy. Życie jest wolą mocy.
Pojęcie ciała: Filozofia Nietzschego jest fizjo-psychologiczna. Ciało jest zbiorem oddziaływań o charakterze twórczym. Świadomość jest reaktywna i następcza. Nietzsche mówi o potrzebie budowania właściwego ciała. Ciało jest wielkim rozumem zaś instrumentem ciała jest rozsądek, który nazywa duchem. Człowiek jest wyłącznie ciałem a nie połączeniem biologiczno – psychicznym (monizm Nietzschego);
Pojęcie woli: Wola nie jest zamkniętą władzą , czysto duchową jest przejawem organizacji cielesnej, czysto instrumentalnej. Cechy woli :
1. wola jest autonomiczna;
2. teza, iż świadomość uchwyca istotne elementy procesu wolicyjnego;
3. wolę cechuje swoboda wyboru;
4. odrzucał tezę, iż wola stanowi działanie czynników duchowych;
Krytyka współczesnego społeczeństwa i cywilizacji:
Jego koncepcja społeczeństwa opierała się na:
1. opozycji jednostki i zbiorowości – teza radykalnego indywidualizmu;
2. teza o narastającym kryzysie kultury – idea upadku cywilizacji;
Nietzsche wystąpił przeciwko teorii T. Hobbesa (dobrowolny wybór jednostki), społeczeństwo nie jest dobrowolne ani nie jest umową, pojmował je w kategoriach przemocy narzuconej indywiduum. Społeczeństwo to ucisk, który przeciwstawia się indywidualnej wolności jednostki. Kulturę przedstawia jako ukrytą represję. Współczesny człowiek – wg. Nietzschego to zmarniałe, nieudane zwierze, pozbawione instynktu. Kultura nie jest koroną stworzenia ale zbłąkaną owieczką natury.
Krytyka demokracji: demokracja przeczy życiu, bo życie jest ustawicznym tworzeniem podziału i nierówności, dążeniem do zdobycia przewagi. Demokracja w rezultacie zmierza do efektów odwrotnych niż zamierzone, już niedługo Europejczyk będzie potrzebował tyrani jak chleba powszedniego.
WYKŁAD 3. 12.03.2006 rok
Apolińskie i dionizyjskie źródła kultury u Nietzschego:
W „Narodzinach tragedii” – Historię kultury i sztukę wywiódł z instrumentalnych i popędowych źródeł. Wyodrębnił on dwie podstawowe siły apolińską i dionizyjską. Alternatywne postawą wobec świata, dwa odmienne typy doświadczenia estetycznego. Służyły do charakterystyki odmiennych relacji człowieka do bytu (rzeczywistości):
Prąd apoliński: podejście oglądowe, obrazowe, człowiek apoliński przedstawiając rzeczywistość narzuca jej jakiś kształt, dla niego rzeczywistość ujęta jest w obrazie wyidealizowanym; widzi w naturze całość spójną i pociągającą; apolińska postawa dla Nietzschego jest zasadą ładu i harmonii, a taki porządek jest fenomenem, wytworem oglądającego, ma charakter fikcji, taką formę wizji cenił Nietzsche wysoko, traktował jako warunek życia, bo ujawnia mechanizm funkcjonowania zmysłowego widzenia, które jest narzucane. Wyróżnioną cechą jest podtrzymywanie indywidualnej odrębności, tzn. to co apolińskie ustanawia jednostkowość człowieka. Nietzsche uważał, że przejawem apolinizmu jest świat marzeń sennych, wyobraźni. W jego rozumieniu apolinizm to wizualny, przedstawiający aspekt kultury i sztuki. Porządek zmysłów, to one działają w apoliński sposób, tu istotna jest powierzchowność poglądu. Nie szuka głębi w rzeczywistości ale zadowala się pozorem i imaginacją. Nietzsche podkreślał, że apolińskość wyraża się harmonijnym samoograniczeniem człowieka. Oraz uzależnieniem od nadmiaru.
Prąd dionizyjski: siła dionizyjska manifestuje się w postawie ekstazy, nieokiełznanego naporu, szczególnego napicia, energii zawartej w woli mocy. Dla postawy dionizyjskiej nie istnieją żadne bariery, znoszone są wszelkie granice. Fizjologicznym przejawem sił dionizyjskich jest upojenie – od kultur orgiastycznych – greckiego święta wina i wiosny. Wyjaśniał Nietzsche postawę dionizyjską nawiązując do teorii Schopenhauera – powstaje ona z samo zapomnienia, odrzucenia podmiotowości. W efekcie wola wyzwala się z ograniczeń jednostki i jednostkowości. Postawa apolińska to zachowanie postawy jednostki, postawa dionizyjska to unicestwienie indywidualności, roztopienie jego ja w przyrodzie , w jedności przyrody. Tworzy się w odczuciu wyższej zbiorowości, a odczuciu wspólnoty między człowiekiem a bytem, jednostką a pozostałymi ludźmi. Nietzsche uważał, że twórczość artystyczna powinna zastąpić tradycyjne rozwiązania etyczne. Prawdziwie metafizyczna aktywność człowieka to sztuka. Sztuka miała przejąć niektóre funkcje odrzucanej przez Nietzschego religii. O tym zadaniu sztuki przesądza zakorzenienie w doświadczeniu tragizmu, pełni funkcje przezwyciężania pesymizmu, dzięki niej odrzucić możne zniechęcenie, to wezwanie do aktywności. Wiedzie do wyższej akceptacji rzeczywistości nie religijnej ale estetycznej. Takie powołanie sztuka spełnia dwojako i apolińsko i dionizyjsko. Apolińsko – zamierzona idealizacja rzeczywistości, finguje jej sens i wartość, świat przedstawia jako godny pożądania, jako cenny. Im poznanie dalsze od odtworzenia prawdy tym bardziej jednostka widzi byt jako doskonały – odwrócony platonizm. Twórca apoliński ucieka przed prawdą w urojony ład.
Dionizyjsko – duch dionizyjski przezwycięża grozę, naturę poprzez jednoczenie się z uniwersalną wolą, która leży u podstaw bytu, wówczas wtapia się w jedność przyrody, staje się jej elementem. Takie zjawiska jak śmierć, walka, konflikt, wszystko to jest konieczne wobec nadmiaru form życia w przyrodzie. Dlatego jednostki wzajemnie się niższą a gatunki wymierają. Podejście dionizyjskie - nad świadomością kruchości bytu dominuje tu zadowolenie z odradzania się życia (ustawicznego). Postawa dionizyjska był dla Nietzschego bardziej pożądana i potrzebna – żałował odejścia kultury hellenistycznej. (apolińska niemieckość, dionizyjska germańskość);
Uniwersalna wola – każde dążenie jest wolą, każdy ruch jest przejawem woli, tylko o bardzo niskiej świadomości.
Krytyka religii i moralności: Pojęcie moralności u Nietzschego – pewien sposób warunkowania woli mocy, uważał, że wszelkie wartości ( w tym moralne) nie leża a rzeczach tylko spoczywają w ich wykładni. Przebieg tej wykładni został z góry wyznaczony przez rodzaj instynktów. Wg Nietzschego to popędy są siłą interpretującą, to podłoże rozstrzygnięć i ocen. Moralność jest konstruktem ujawniającym typ życia. Nietzsche uważał, że kwestie epistemologiczne np. pytanie o prawdę miało charakter moralny, bo cała wiedza wywodzi się z ukrytych ocen. Etyka pozostaje w istotnej kolizji z życiem, ma charakter wrogi pędowi witalnemu. Moralność to dekadencka negacja życia. Życie ze swej natury jest immoralne, poza moralnością. Zbiór zasad, które mogłyby sprzyjać ekspansji życia jest odmienny od moralnego rachunku dóbr. Gdyby życie miało się swobodnie się rozwijać – to wbrew zasadą, które wypracowała moralność. Życie nie podlega ocenie moralnej, nie należy go uzależniać od moralności. Nietzsche uważał, że kanon moralny odrzuca warunki rzeczywistej akumulacji sił i woli np. relatywność i perspektywiczność. Moralność w dotychczasowych formach nie godzi się na nieuchronność błędu. Nietzsche uważał, że w cnotach etycznych ścierają się dwie formy woli mocy:
1. Instynkty zastoju (zmęczenia życiem)
2. Pędu, który wszelkimi sposobami, w imię woli mocy, stara się chronić, nawet nieporadne, patologiczne formy życia.
Moralność podtrzymuje je do pewnego momentu w dziejach. Moralność miała funkcje afirmacyjną, dzięki niej przeżyliśmy jednocześnie stanęła na przeszkodzie potencjalnym formom życia.
Litość: krytyka postawy litości, pełniła rolę w etyce Schopenhauera - dla niego w akcie litości dochodzi do przełamania egotyzmu – wola przestaje być wolą jednostki a staje się wolą powszechną. Dla Nietzschego litość przeciwstawia się prawu selekcji „ niechaj słabi i nieudani na dna idą” – każda próba pomagania jest szkodliwa. Warunkiem wzmagania woli mocy jest istnienie oporu środowiska. Człowiek musi poszukiwać takiego oporu a nie go unikać. Taki wysiłek samodzielnego przezwyciężania trudności jest bodźcem stymulującym ofensywę. „co mnie nie zabija, to mnie wzmacnia” . Współczucie, groźne niebezpieczeństwo „ to nie wasza litość uratowała rozbitków”. Nie wykluczał idei zainteresowania innym człowiekiem, wzajemnego wspierania, które rozumiał jako stawianie innym coraz trudniejszych zadań i szlachetną rywalizację. – tam gdzie jest dominacja nie ma walki, strony są równe, na tyle że sobie nie szkodzą – chodziło o szlachetną rywalizacją „waleczność poczyniła więcej rzeczy dobrych niż wasza litość” .
Wg Nietzschego tradycyjna moralność jest:
1. reaktywna;
2. resentymentalna;
Ad.1. sposób inicjowania aktu oceny, warunkiem jest deficyt energii, reaktywność opiera się na porównaniu, brakuję samodzielność i twórczej autonomii;
Ad.2. moralność tę stworzyły jednostki niezdolne do realizacji pewnych zachowań czy postaw np. drapieżnych, To odrzucenie wartości przez grupę, dlatego ,że grupa nawet gdyby chciała to nie byłaby wstanie ich osiągnąć. Człowiek resentymentalny, uważa ,że jeśli nie znajdują się te wartości w jego zasięgu, to są obiektywnie bezwartościowe, niemoc, która nie była by w stanie przeprowadzić odwetu przedstawia się jako miłość bliźniego, sprawiedliwość jako litość – przedstawia ich brak wyboru, z czego uczyniono cnotę, z tego pasywność (nie do przezwyciężenia) wystylizowała się (obłudnie) na czyn, na dokonanie, na akt wolności.
...
isabela3