Na rynku – oświetlenie architektury.pdf - Architektura, Budownictwo - viktus

108

Na rynku – oświetlenie architektury

Światło na co dzień jest dla nas niezauwa-

żalne jak powietrze. Ale uproszczeniem

byłoby stwierdzenie, że jego rola ogra-

nicza się do postrzegania – światło ma

bowiem olbrzymi wpływ na nas samych i

nasze życiowe funkcje.

Rzeźba, malarstwo, architektura - od

wieków, w sposób mniej lub bardziej

świadomy, w procesie kreacji wykorzysty-

wano światło jako tworzywo.

stanu rzeczy jest często nieprzemyślany sposób jego

wykorzystywania i to zarówno w skali makro (miasta),

jak i mikro (stanowiska pracy, domy). W oświetleniu

architektonicznym powinniśmy wystrzegać się przede

wszystkim dwóch rodzajów zaśmiecania. Po pierwsze

– zbędnej iluminacji nieba, kiedy strumień światła skie-

rowany jest w górę, np. stawiamy w parkach kuliste

lampy bez osłon, to nocne niebo zaczyna przybierać

całkowicie nienaturalny, pomarańczowy kolor. Po dru-

gie – mnóstwo światła widocznego wieczorem pocho-

dzi z miejsc całkowicie do tego nie przeznaczonych.

Są to przede wszystkim źle zamontowane reklamy

outdoorowe, zwłaszcza typu frontlight, z których świat-

ło „ucieka” i zaśmieca przestrzeń. Zdarza się, że źle

zaprojektowane reklamy świecą przechodniom w oczy,

powodując efekt olśnienia.

Coraz bardziej widoczny staje się fakt, iż materia archi-

tektoniczna jaką jest światło, nieopanowana staje się

problemem. Szczególnie zauważamy to w modnych

ostatnio iluminacjach wielkomiejskich. Rywalizacja w

różnych aspektach, często jedynie na poziomie eko-

nomicznym (właścicieli budynków, ale i producentów

opraw oświetleniowych) skutkuje przerostem poziomu

natężenia światła w niektórych strefach. Przestaje być

istotne, by architektura i światło współgrały ze sobą,

a dwaźniejszy staje się fakt, że kolejny obiekt jest

lepiej (w rozumieniu niektórych mocniej) iluminowany.

Wydaje się jednak, że z czasem dojdziemy w architek-

turze światła do tego, że więcej wcale nie znaczy lepiej i

tylko odpowiednio dobrana, harmonijna forma zapewni

wymagany efekt.

Każda epoka tworzyła własną grę ze światłem, nadając

budowlom charakterystyczny wygląd. Gdy zmrużymy

oczy, rozmyty obraz katedry gotyckiej będzie przema-

wiał wertykalizmem światła i cienia, patrząc na archi-

tekturę baroku zwrócimy większą uwagę na linie deta-

lu, w klasycyzmie światło naśladuje rytm i prostą formę

bryły budynku, w secesji miękko układa się na detalach,

w modernizmie rozświetla równe płaszczyzny.

Wraz z rozwojem efektywnych źródeł światła, w

ostatnich kilkudziesięciu latach pojawiło się sztuczne

oświetlenie architektury. Łuczywa, świece, lampy oliw-

ne i naftowe umożliwiały jedynie postrzeganie przed-

miotów nocą.

Stosunkowo niedawno Thomas Edison rozpoczął trwa-

jący do dzisiaj maraton w produkcji żarówek, a jego

następcy, starając się udoskonalić pomysł, wprowadzają

coraz to nowsze technologie, których podstawowym

zadaniem jest ograniczanie kosztów związanych z pro-

dukcją i eksploatacją urządzeń świetlnych. Z pierwot-

nych kilkunastu, dzisiejsze produkty osiągają do 100

tysięcy godzin żywotności. Wokół nas robi się coraz

jaśniej.

Z jednej strony za pomocą światła tworzymy poczucie

bezpieczeństwa w miastach i domach, możemy zmie-

niać rytm naszej aktywności i upiększać otoczenie, z

drugiej możemy mówić o „zaśmiecaniu” środowiska

światłem. Technologia generowania go w tani sposób

jest już na takim poziomie, źe coraz częściej odkrywa-

my, iż zaczyna nam ono przeszkadzać. Łuny widocz-

ne nad większością miast to efekt niekontrolowanej

ekspansji iluminacji budynków, placów, ulic, parków

i skwerów. Coraz mocniej „świecimy” i epatujemy

światłem. Obowiązujące w Unii Europejskiej przepisy

w podstawowej mierze regulują jedynie minimalne

poziomy natężenia światła i w podstawowy sposób

opisują zasady jego kreowania. Konsekwencją tego

1. Most Grunwaldzki we

Wroclawiu. Połączenie światła

o barwie zimnej (pod mostem)

z bardzo cieplym (lampy

sodowe na moscie)

„Forma” światła

Kolejnym, zupełnie innym aspektem światła w architek-

turze jest forma, która zastępuje przysłowiową żarów-

kę, zwana oprawą oświetleniową. Najbardziej uznani i

kreatywni projektanci mierzą się często z wyzwaniem,

jak tworzyć iluminacje szkła, metalu, tworzywie sztucz-

nym lub w wymyślnej, multistrukturalnej formie prze-

strzennej. Mówiąc o lampie, mamy zazwyczaj na myśli

małe formy przestrzenne, które w naszych domach

czy biurach spełniają określoną rolę oświetleniową. Ale

światło dzisiaj to już nie tylko lampa wisząca nad stołem.

Technika systemów sterowniczych i możliwość wto-

pienia światła w przestrzeń skutkuje pojęciem „sceny

świetlnej”.

Teraz sami możemy zdecydować, jak wygląda nasz dom

czy pokój, jak się zmienia w czasie. Możemy dopasować

oświetlenie do sytuacji i okazji, w której światło stanowi

precyzyjną odpowiedź na nasze potrzeby. Światłem

możemy nie tylko wpływać na emocje i samopoczucie,

ale również regulować poziom aktywności. Powstało

nawet pojęcie komfortu fizjologicznego, które określa

jakie powinno być optymalne natężenie światła i tempe-

ratura barwy w danych przestrzeniach. Przykładowo w

oświetleniu ulicznym jasność nie powinna przekraczać

5 luksów, zaś źródła światła powinny być raczej ciepłe.

Światło w architekturze jest tworzywem, bez którego

budynki nocą nie istnieją. Dlatego tak istotne jest aby

sami architekci znali przynajmniej podstawowe parame-

try doboru oświetlenie.

109

Przede wszystkim powinniśmy nauczyć się dostrzegać

światła wokół nas. Na spacerze w lesie w mokry letni

poranek można spostrzec symfonię światła odbitego,

bezpośredniego, rozproszonego i jego relację z cie-

niem. Zauważyć ruch i barwę, a także jak cień prze-

mienia się w kolor oraz w jak skomplikowany sposób

światło rozchodzi się w konarach.

nie tyle ilość światła, co jasność oświetlanego przed-

miotu. W takim przypadku określamy kandele (cd) na

metr kwadratowy lub luksy (lx – lm/m 2 ) i musimy brać

pod uwagę barwę oświetlanej powierzchni i materiał,

którym jest pokryta. Aby nie popełnić błędu i w żadną

stronę nie przesadzić z ilością światła, warto skorzystać

z pomocy specjalisty lub programów, dostępnych w

internecie, które pomagają kalkulować jego ilość.

Po drugie – kolor . Od razu trzeba podkreślić– jeżeli

ma być inny niż biały, to sprawa staje się bardzo deli-

Aspekty jakości światła

Aby w pełni opisać jakość światła, należy zwrócić

uwagę na kilka jego aspektów – barwę, temperaturę,

kąt padania, proporcje w przestrzeni, poziomy olśnień,

kontrast pomiędzy poszczególnymi strefami, wyraz pla-

styczny. Powinniśmy także zapytać samych siebie, czy

odczuwamy wystarczający komfort w jego odbiorze.

Pod wpływem stale rosnących potrzeb powstał zawód

projektanta oświetlenia, a także architekta światła (w

Polsce rzadko spotykany). Dysponując jedynie świat-

łem, jego mocą i barwą, projektant kreuje przestrzeń

według zasad obowiązujących w architekturze i urba-

nistyce. Znajduje dominanty, sposób narastania brył w

przestrzeni, detal, wykorzystuje skupiającą lub odpy-

chającą rolę światła.

katna. Aby stworzyć dobre oświetlenie w kolorach i

uniknąć wrażenia tandetnego Las Vegas, trzeba mieć

sporo wyczucia i doświadczenia. Przede wszystkim

kolory z reguły trudno komponują się z klasycz-

ną architekturą. O ile można eksperymetować przy

nowoczesnych budowlach ze szkła i aluminium, o tyle

dobranie dobrego koloru do klasycznej budowli jest

trudne i bardzo rzadko spotyka się naprawdę dobre

rozwiązania. Jeżeli natomiast zdecydujemy się na kolor

biały, pojawia się pytanie o temperaturę. Większość

nowoczesnych źródeł światła pozwala dobierać tem-

peraturę bieli z zakresie 2700-6500 K (temperatura

barwy białej podawana jest w Kalwinach) i mieszczące

się w nim trzy podstawowe barwy: Biały Ciepły (WW)

2700-3000K, Biały Dzienny (WD) 4000-4300K, Biały

Zimny (WC) 6000-65000K. Dla zobrazowania można

podać, że ciepłe jest światło wieczorowe, generowane

przez większość zwykłych żarówek. Biały dzienny to

temperatura barwowa światła w zwykły, słoneczny

dzień. Zimny używany jest głównie do celów specjali-

stycznych, chociaż np. księżyc również świeci światłem

zimnym. Przy dobieraniu odpowiedniej temperatury

powinniśmy kierować się tym, jakie wrażenie chcemy

uzyskać. Szkło i metale lepiej jest oświetlać światłem

zimnym, które nadaje im lekki i nowoczesny charakter.

Budowle klasyczne czy z cegły – ciepłym. Są to ogólne

wskazówki i można znaleźć wiele przykładów dokład-

nie odwrotnego doboru temperatury, które doskonale

spełniają swoją rolę.

Po trzecie – kąt świecenia . W architekturze używamy

przede wszystkim wąskich kątów, w zakresie 5°-45°.

To pozwala skierować światło na wybrane powierzch-

nie i wyodrębniać elementy, które uznajemy za warte

pokazania.

Po czwarte – wskaźnik oddawania barw . Do okre-

ślenia tego parametru używa się najczęściej systemu

Projektowanie oświetlenia

Odpowiednio dobrana kolorystyka i natężenie światła

pozwalają zwrócić uwagę i wydobyć to, co interesujące.

Aby zrozumieć zasady dobierania źródeł światła, należy

przede wszystkim przejrzeć parametry, które można

konfigurować w zależności od indywidualnych potrzeb.

Kiedy planujemy oświetlić fasadę, pomnik, skwer,

park czy nawet ścianę w pokoju musimy po pierwsze

dokładnie określić swoje zamiary. Co chcemy uzyskać?

Czy zależy nam na stonowanym, intymnym klimacie,

w którym podkreślalibyśmy jedynie najciekawsze frag-

menty budowli, czy na przykład wolimy zastosować

jasne, zimne światło, dzięki któremu uzyskamy wraże-

nie nowoczesności. Odpowiadając sobie na te pytania,

pamiętajmy zawsze o kilku podstawowych zmiennych,

które umożliwiają sterowanie oświetleniem.

Po pierwsze – natężenie światła . Bardzo trudno jest

dobrać odpowiednią ilość światła mając, jedynie dane

katalogowe. Zupełnie inaczej będzie wyglądało 1000

lumenów (lm – jednostka miary strumienia świetlnego

w układzie SI) w białym, a inaczej w niebieskim kolorze.

W niektórych przypadkach powinniśmy sprecyzować

2,4. Teatr Lalek we Wroclawiu

– gra świateł o barwie białej

3. Podświetlony budynek Opery

Wrocławskiej

110 Na rynku

Ra oraz CRV. Najogólniej mówiąc polega to na zobra-

zowaniu relacji pomiędzy barwą widoczną w danym

strumieniu świetlnym a barwą rzeczywistą. Przy małym

wskaźniku, wynoszącym do 50 procent, kolory będą

mocno przekłamane – np. piaskowa fasada będzie

wydawać się pomarańczowa. W oświetleniu ulicznym

jest to wystarczający wskaźnik. W przypadku światła

w architekturze warto jednak zastanowić się nad roz-

wiązaniami, które będą pełniej oddawały kolor danego

elementu.

budynków. Dzięki odpowiednim sterownikom diody

świecą na dowolne kolory i tworzą dowolne kształty,

a fasady budynku zmieniają wygląd zgodnie z naszym

życzeniem. Co więcej, przy odpowiednio dobranej

optyce uzyskujemy wrażenie, że ściany się ruszają lub,

że cała budowla faluje. Takie rozwiązania możemy

obejrzeć w niektórych miastach Azji Południowo-

Wschodniej oraz USA.

Stosowanie LED w architekturze umożliwia tworze-

nie siatek, które sprawiają, że całe fasady zmieniają

się w produkty medialne. Jednym z wyzwań nowo-

czesnej architektury jest to, jak skutecznie połączyć

użyteczność i atrakcyjne wzornictwo. Odpowiednio

dobrane fasady sprawiają, że rodzi się swojego rodzaju

interakcja pomiędzy obserwatorem i architekturą.

Dzięki odpowiedniej wizualizacji budynek przestaje

być statycznym obiektem, a staje się interaktywnym

widowiskiem.

Technologia stosowania siatek jest bardzo prosta. Diody

zostają umieszczone na cienkich, aluminiowych listwach

i zamontowane na fasadzie budynku. Od wewnątrz są

praktycznie niewidoczne, zabierają ok. 20% światła i

nie zasłaniają widoku. Na zewnątrz natomiast siatka

może wyświetlać mieniące się sekwencje kolorów lub

animacje graficzne. Odbiór iluminacji zmienia się razem

z perspektywą patrzenia. Siatka przemienia fasady w

dynamiczny spektakl.

Światło w architekturze to nie tylko oświetlenie, ale

i wykorzystanie iluminacji do celów estetycznych czy

marketingowych. Jeszcze niedawno mogliśmy pozwo-

lić sobie wyłącznie na proste rozwiązania i mało

wyszukany styl, z reguły w myśl zasady „im więcej,

tym lepiej”. Takie podejście odchodzi na szczęście do

lamusa i coraz częściej wiele osób zauważa, jak istotny

wpływ ma światło na nasze samopoczucie i komfort

psychiczny. Kolejnym etapem powinna być zdolność

bardziej holistycznego spojrzenia i zintegrowania lumi-

nacji, na przykład w obrębie całego miasta. Póki co,

miejmy nadzieję, że światło przestanie służyć wyłącznie

oświetleniu architektury, a zacznie być jej częścią.

Marek Ostrowki

Andrzej Pruszyński

Nowoczene technologie

Od czasu kiedy pojawiły się bardziej efektywne i

żywotne niż żarówki lampy halogenowe, rynek deko-

racji zewnętrznych został zdominowany przez ten

rodzaj źródeł światła. W dalszym ciągu podstawowym,

bo najprostszym sposobem oświetlenia jest stosowa-

nie spotów ( ang . spot – punkt – lampa o wąskim kącie

świecenia), których zadaniem jest wydobycie z archi-

tektury najbardziej atrakcyjnych elementów. Wiele firm

wciąż oferuje jedynie rozwiązania oparte na lampach

halogenowych oraz metalohalogenkowych, pomimo

wprowadzenia nowocześniejszych rozwiązań.

Od niedawna na rynku zaczęły pojawiać się diody LED

oraz Power LED, które z dnia na dzień coraz częściej

zastępują dotychczasowe rozwiązania. Wynika to z

faktu, źe w ostatnich latach wciąź wzrasta ich efek-

tywność. Warto przypomnieć, że jeszcze w 2003 roku

hitem były wyprodukowane przez należącą do koncer-

nu Philips firmę Lumiled diody o efektywności 20 lm/W.

Dzisiaj oferta każdego liczącego się na rynku producen-

ta obejmuje diody ledowe przekraczające 100 lm/W, a

większość zapowiada osiągnięcie 290 lm/W, czyli tzw.

granicy kwantowej, do 2010 roku.

Tabela 1 – Porównanie halogenu i lamp diodowych.

Typ hali

Halogen

LED

Efektywność [lm/W]

20-30

80-100

Emisja ciepła

tak

nie

Możliwość sterowania kolorem

nie

tak

Żywotność [h]

do 5000

do 100 000

Zdjęcia:

1-5 – dzięki uprzejmości firmy

LUXON

Lampy oparte na diodach otwierają obecnie zupełnie

nowy rozdział w oświetleniu architektury. Przede

wszystkim umożliwiają montaż źródeł światła w trudno

dostępnych miejscach. Ich żywotność sprawia, że lampy

można wymieniać co kilkanaście lat. Ponadto diody

pozwalają tworzyć linie świetlne oraz kształty i formy,

będące nie tylko dekoracjami, ale i źródłami światła. W

diodach LED możemy nie tylko sterować kolorem czy

natężeniem światła, ale również temperaturą bieli, co

pozwala tworzyć wiele rodzajów wizualizacji.

Marek Ostrowski

dyrektor techniczny firmy

Luxon LED, specjalista zajmu-

jącty się rozwiązaniami świet-

lnymi opartymi na diodach LED

Mediatektura

W toku rozwoju technologii diodowej zaczęły pojawiać

się na rynku rozwiązania z zakresu tzw. mediatektury

( ang. mediatecture – jest zbitką słów media oraz archi-

tektura). Jest to połączenie oświetlenia przestrzeni

outdoroowych, głównie fasad budynków, z wizualiza-

cjami medialnymi. Najprostsze rozwiązania polegają na

montażu pojedynczych diod Power LED w wersji RGB,

w równych odległościach, na zewnętrznych ścianach

Andrzej Pruszyński

architekt, specjalista zajmując-

ty się projektowaniem oświetle-

nia, właściciel biura projektowe-

go Business Design

Na rynku – oświetlenie architektury.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: