*Ejest praktycznym działem fil-fii jak to głosił pierwszy Arystoteles-geniusz intelektualny- (IV wpne) w „Polityce”oraz„Etyce nikomachejskiej”,dlatego, że formułuje wartości –cele życia jednostkowego oraz normy, które wskazują jak konkretnie postępować, ażeby zalecane wartości zrealizować.*CNOTA (gr.ARETE),W etyce greckiej posługiwano się pojęciem Cnoty, które oznaczało stan wiedzy czł. o tym jak powinien postępować ażeby czynić dobro dla siebie oraz innych ludzi.Poj.to oznacza również wiedzę o konkretnych działaniach w określonych sytuacjach np.Sokrates odkrył cnotę męstwa,czyli odwagę, która jak mówił ma oznaczać wiedzę o tym, czego się należy obawiać bądź kogo się należy obawiać.Po rozpoznaniu mężny czł. dopiero podejmuje działania albo też musi zrezygnować z walki w sytuacji, gdy zło lub jakaś jednostka są nie do pokonania.W takiej sytuacji mężny czł.powinien wynaleźć skuteczne sposoby walki. Używano również w nauczaniu etyki CNOTY roztropności(gr. Phronesis)oraz c.sprawiedliwości.Te 2cnoty w rozumieniu klasycznym akceptuje się we współczesnej etyce w tym w etyce katolickiej.Czasami wartości etyczne są rekomendowane jako cele również życia społecznego i wtedy powiada się o wartościach społ-ych, chociaż w ogólności normy i wartości etyczne są kierowane do poszczególnych jednostek.*Sokrates uznawany za twórcę etyki(V wpne),którego poglądy znane są z „Dialogów Platona” m.in. z Obrony Sokratesa”, „Autyfron” oraz inne,albowiem Sokrates nie zajmował się spisywaniem swych poglądów tylko stosował metody „położnicze”,pozwalając „narodzić się myślom u rozmówcy.Chodziło mu o to, by każdy czł. posiadając rozum, przy pomocy nauczycielskiej odkrył, na czym polegają treści poszczególnych cnót. Jeśli je odkryje, także na podstawie swego doświadczenia to z pewnością będzie głęboko przekonany,że powinien cnotliwie postępować. Taka metoda odkrywania cnót oraz ich nauczania zapoczątkowała w Europie zwyczaje nauczania etyki przy pomocy argumentacji logicznej oraz empirycznej.Tradycję nauczania etyki rozwijano w szkołach etycznych w Atenach (szkoły cyników- Antystenes VI w.p.n.e, szkoły hedonistów IV w.p.n.e -osiąganie przyjemności; szkoła stoicka).Tą tradycję rozwija się w ramach chrześcijaństwa,od czasów odrodzenia tradycje uczenia etyki rozwija się w szkolnictwie świeckim.*C. roztropności- zost. zaakceptowana w e.katolickiej, m.in. była głoszona przez JPII m.in. w Encyklice poświęconej pracy ludzkiej Pt. „Laborem exercus”,w której autor cnotę tę odnosi do gospodarowania, pisze:„gospodaruj roztropnie”.W etyce greckiej cnotę roztropności rozumiano jako stan wiedzy rozumnego czł.o tym jak należy postąpić,gdy planowane działania mogą przynieść negatywne skutki dla życia tego czł., który projektuje działanie,dla jego rodziny oraz społ-twa. Jeśli jednostka przewiduje pojawienie się takich skutków to powinna zaniechać realizację planowanych działań,a jeśli realizację już podjęto to czł. powinien skorygować działanie by uniknąć neg. skutków. Cnotę tę głosi się m.in.w takim rozumieniu do etyki zawodowej pracownika socjalnego*C. sprawiedliwości - odkrył ja Sokrates(mówił również o c. roztropności), cnota ta mówi, że każdy czł. od drugiego powinien otrzymać to,co mu się należy- dziecku od rodziców należy się etyczne wychowanie oraz wykształcenie. Każdy czł.od państwa winien otrzymywać stałe bezpieczeństwo dla życia oraz ochronę prywatnej własności, każdy pracownik od swego pracodawcy powinien otrzymywać sprawiedliwą zapłatę; w etyce katolickiej mówi się również o sprawiedliwości współdzielczej.Sprawa. jako wartośc zost.przyjęta w konst.demokra-ych, wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Sumienie-Sokrates posługiwał się także pojęciem Daimoniony,które usytuowane jest w duszy ludzkiej i rozumie.Sumienie ocenia sprawiedliwie każdy postępek dobry i zły oraz wymierza nagrodę w postaci wewnętrznego zadowolenia. Wymierza także bezwzględną karę w formie tzw.wyrzutów sumienia. Sumienie, zatem jest najwyższą instancją nagród i kar oceniającą jednotkowe zachowanie.*Wartość etyczna: niemożliwa do zdef. albowiem od czasów Platona, który sformułował słynną triadę wartości DOBRO, PIĘKNO I PRAWDA, których niezdefiniowano do dziś, chociaż istnieją różne ich rozumienia m.in.w etyce K. Wojtyły te 3 wartości zostały szczególnie wyróżnione.Upowszechniał je także w swoich encyklikach.Podobnie inne wartości nie podlegają definiowaniu,ale gdy są opisowo przedstawione tak, jak klasyczne cnoty, które w etyce zostały przyjęte, to w formie określonej wykładami są akceptowane w doktrynach i kodeksach etycznych.Natomiast normy etyczne zawsze są głoszone w języku normatywnym (dyrektywnym/nakazowym) po to, by bez żadnych wątpliwości wskazywać ludziom jak konkretnie mają postępować w celu osiągnięcia określonych wartości etycznych.*Doktryna etyczna: oznacza zbiór określ. wartości jako celu życia,czasami preferuje się tzw. wartość naczelną oraz określony zbiór norm etycznych podporządkowanych wartościom.Każda doktryna i kodeks etyczny musza trzymać się zasady koherencji (zas. obowiązuje również w nauce tzn., że wartości i normy nie mogą również pozostawać sprzeczne logicznie, Np. wartość miłości do Boga musi zakładać, że Bóg miłuje każdego czł, a zatem miłość braterska na ziemi jest wartością wynikającą z naczelnych wartości duchowych).*Kodeks etyczny:odnosi się do zbioru wartości i norm obowiązujących w określonych środ. zawodowych, b. często w takich kodeksach zwarte są również normy profesjonalnego działania,czyli wskazania zawodowe,które uznaje się za doniosłe i kiedy wprowadza się je do kodksu to wówczas zyskują sankcję(ważność etyczną)są jakby lepsze.*Rodz. doktryn etyczn.1)Etyka autonomiczna należą wszystkie doktryny świeckie zaczynając od etyki Sokratesa; zbudowane na podst. fil-ego założenia,że autonomiczny rozwój ludzki posiadający zdolność logicznego myślenia oraz dystansując się od doświadczenia potrafi odkrywać wartości i normy o znaczeniu uniwersalnym, które powinni wszyscy rozumni ludzie akceptować i realizować w codziennym życiu.Najlepiej założenie to wyraził Kant w formie Imperatywów Kategorycznych, głosił,by rozum poszukiwał takiej zasady postępowania, która będzie zaakceptowana przez innych ludzi.wedle tego imp-wu Kant przedstawił imperatyw praktyczny
Do etyk autonomicznych należą wszystkie doktryny i kodeksy świeckie.Do treści imp-wu Kantoeskiego nawiązywał K.Wojtyła w swojej normie prsolanlistycznej(należy do et. Heter.)
2) doktryny i kodeksy heteronomiczne Heteros- nakazany, obowiązkowy. Etyki te zbudowane są na podst. założenia teol-nego, tzn Bóg przekazuje ludziom wartości i normy etyczne z mocą powszechnego obowiązywania z racji boskiego przekazu.Wartości i normy posiadają status ponadhistoryczny, gdyż za pośrednictwem proroków zostaną przekazane ludziom,od tego momentu mają znaczenie uniwersalne-ponadhistoryczne.*Dylematy etyczne- trudne do rozstrzygnięcia.Przy etykach świeckich pojawia się zjawisko relatywizmu etycznego- względności wartości i norm, które ludzie dla siebie wybierają z różnych etyk w zależności czy służą one partykularnym celom czł. Gdy ludzie akceptują etyki religijne to, gdy istnieje przymus ze strony ideologii Państwa lub Kościołów, przymus wobec ludzi ażeby powszechnie je praktykowali, to wtedy nieuchronnie pojawia się fundamentalizm etyczny. Znika wtedy zasada tolerancji religijnej i etycznej. DYLEMATY= przeciwieństwa między relatywizmem a fundamentalizmem można rozstrzygnąć jedynie wtedy, gdy jednostka zaakceptuje podstawy teologii i filozofii w oparciu, o które powstały określone etyki- jeśli ludzie akceptują etyki heteronomiczne (religijne) to wierzą , że Bóg jako przekaziciel wartości i norm nie nakazuje zabijania, prześladowania, czynienia zła. Nakazuje wzajemną miłość, poszanowanie i wzajemna pomoc.Radykalizacja następuje wtedy, gdy ludzie zaczynają przedstawiać Boga jako osobę karzącą.Gdy mówimy o zabytkach świeckich to też może się pojawić fundamentalizm z podobnych przyczyn, gdy państwo i ideologia i jej instytucje traktują daną etykę jako powszechnie obowiązującą. NP. etyka socjalistyczna- obowiązująca w poszczególnych państwach realnego socjalizmu*ETOS –z grec. Ethos- używane w etyce greckiej oraz jest obecne w etyce współczesnej.Odnosi się do utrwalonych wzorów postępowania etycznego i zawodowego zarazem.Wzór taki zostaje zaprojktowany przez etyków,ale zazwyczaj kształtuje się dzięki doświadczeniu etycznemu lub zawodowemu ludzi. Takie wzory są powszechnie akcept.przez ludzi w ramach danej kultury lub kształtują się wbrew panującej kulturze w danym okresie. W historii kultury znane są etosy świętości,e. rycerski, etos dworzanina, etos przedsiębiorcy.(xvi) T.Kotarbiński jako twórca etyki niezależnej zaprojektował etos spolegliwego opiekuna.
*Wybrane doktr. Z et. autonomicznejW etyce greckiej powstały szkoły etyczne-autonomiczne: Szkoła cyników- zał. przez Arystotelesa w Atenach. V/IV w. Nauczano:ze zmysłowe i poznawcze angażowanie się czł.prowadzi do nieszczęścia,zmysły i poznawanie świata prowadzi do nadmiernego angażu w przemijające sprawy.Angaż powoduje cierpienia,skracnie życia.Uczyli sposobów postawy apatii, obojętności, dystansowani się wobec wymagań zmysłowych i ambicji poznawczych, albowiem świat jest niepoznawalny.Wystarczy, ze poznamy siebie i najbliższych.Radykalnie krytykowali ówczesną kulturę ateńską. Szkoła hedonistów- IV w.p.n.e Ateny,- rozwijana przez Epikura III/IVw.p.n.e w Atenach.Przejmuje, że najwyższą wartością jest dążenie do maksymalizacji przyjemności zmysłowej, jednakże pod warunkiem kontroli pożądań zmysłoych, których nadmiar skraca życie.Wobec tego zalecali cnotę roztropności,w dążeniu do osiągania przyjemności, żeby czł. przewidywał czy spełnieni pożądań jemu nie zaszkodzi.Szkoła stoików- IV w.p.n.e.-Ateny. Powszechnie akceptowana w Rzymie przez bogatych ludzi, aż do VII w p.n.e zwalczana prze chrześcijan.W szkole kształcono w zakresie cnót etycznych w szczególności dyskutowano nad cnota roztropności,w sprawie kiedy należy angażować się w życie publiczne a kiedy nie.Uważali że zawsze gdy czł. grozi zniewolenie/pozb.wolności należy stoikowi podjąc obronę zagrożonej wolności np.przez perswazję, nie angażować się w działalność polityczną.Ostrzegali przed nadmiernym działaniem o zdobycie bogactwa, wtedy czł. nie rozwija się w sensie duchownym.Zalecali post. apatii,obojętności,nie angażowania się w sprawy innych ludzi, z wyjątkiem zagrożenia wolności.Zalecali kształcenie intelektualnych umiejętności,poznawania świata idei,filoz.mniej nauk przyrodniczych.W sytuacji zagrożenia wolności akceptowali zawsze decyzję samobójcze,dlatego że w syt. pozbawienia wolności samobójstwo traktowali jako a ostatni akt odwagi i wolności. Utylitaryzm:doktryna etyczna została zaprojektowana w XIX w. w Anglii. Najpierw przez Benthoma, który przedstawił założenia filozoficzne będące podstawą dla tej etyki.Utylitarności głoszą konsekwentnie pogląd,że każde zachow. czł.i rezultaty jego działań posiadają status jednostkowy,czyli nie może być nigdy nagrody,kary kolektywnej. Nie może być odpowiedzialności zbiorowej oraz nie wolno sądom wymierzać kary kolektywnej.Do współtwórców etyki uty-nej należy J.S. Nill, który przedstawił własna wersję w książce „Utylitaryzm”.W XX wieku znany był G. Moore,który uzupełnił tą etykę zgłaszając koncepcję rachunku moralnego- nakazuje każdemu czł. kalkulację moralną –Roztropność,w ramach kalkulacji moralnej porównywać czy w działaniach będzie więcej dobra i wtedy dla takiego dobra można a czasem trzeba zgodzić się na wyrządzenie tzw. mniejszego zła (taka syt. wyst. w zawodzie lekarskim).naczelną wart.Osiągnięcie szczęścia rozumianego jako trwałe zadowolenie z życia, bez cierpienia,zadowolenia z życia rodzinnego i pracy. Normą naczelną jest nakaz użyteczności, żeby każdy czł. starał się wg swoich umiejętności być użytecznym dla rodziny, wtedy, gdy wszyscy członkowie rodziny praktykują tę normę to rodzina żyje w stanie zadowolenia. Jeśli w rodzinie nie cierpi nikt, o trzeba uznać,że żyje ona w stanie szczęścia.Taki pogląd można odnieść do pracy socjalnej a nawet doradztwa personalnego. Norma użyteczności-zaleca obowiązek efektywnej pracy.Podobnie każda profesja powinna być wykonywana perfekcyjnie,tylko w ten sposób można osiągnąć max użyteczności. Utylitaryzm jest powszechnie akceptowany przez zwolenników liberalizmu. Etyka ta jest radykalnie krytykowana przez etyków chrześcijańskich, za relatywizm etyczny.
W praktyce jak mówił J.P.II naczelna wartość jest przeważnie sprowadzana do osiągania max przyjemności czy przez zdobywanie majątku,władzy politycznej, stałe pomnażanie przyjemności zmysłowej kosztem wykorzystywania innych ludzi. Wtedy traktuje się wykorzystywana osobę podmiotowo.
Etyka niezależna Kotarbiński założył, że jego etyka jest niezależna od znanych kierunków filozoficznych, ideologii,Państwa, innych doktryn etycznych, których nie odrzuca. Filozof miał na myśli etykę chrześcijańską. Drugie założenie głosi,że każdy czł. w sensie psycholog i biolog, dysponuje sumieniem,które w pewnym okresie życia zdolne jest bez wyjątku rozpoznać dobro i zło. Kształcenie sumienia powinno odbywać się w ramach rodziny i procesach kształcenia. Sumienie kształtuje się też, w środowisku pracy. Żaden rozumny czł.z rozwiniętym sumieniem nie może uchylać się od odpowiedzialności, nie może unikać czynienia dobra innym ludziom.Sumienie rozpoznaje dobro i zło „jest najważniejszym sędzią dla każdego człowieka”- wyrzuty sumienia.T.K opisywał i zachęcał do postawy opiekuńczej spolegliwego opiekuna,która może praktykować każdy czł. w każdym miejscu.W sposób bezinteresowny pomagać innym, którzy znajdują się w sytuacji cierpienia fizycznego lub umysłowego. Taki bezinteresowny opiekun nie żąda zapłaty, liczy na to,że gdy znajdzie się w podobnej sytuacji cierpienia to otrzyma bezinteresowną pomoc.Spolegliwy opiekun, to czł., na którego bezinteresowną pomoc można liczyć. Dla takiej postawy, jej realizacji ważna jest zdaniem Kotarbińskiego cnota życzliwości i życzliwe nastawienie. Oczywiste jest, że można akceptować i zarazem praktykować postawę spolegliwego opiekuna. Pod warunkiem posiadania życzliwości.
...
mpwjs