IPN-Pielgrzym w PRL.pdf

UWAGA!

To jest dokument

w formacie

200 x 280 mm

dopasowany

do standardowej

siatki modułowej

Kościół w Polsce pod rządami komunistów

Pielgrzym w PRL

Przez Morze Czerwone

czętą w zeszłym roku serię dodatków do „Gościa

Niedzielnego” – Przez Morze Czerwone. Kościół w

Polsce pod rządami komunistów – przybliża tym razem

problem pielgrzymowania w okresie Polski Ludowej. W

tym czasie pielgrzymki stanowiły nie tylko wyraz in-

dywidualnej pobożności, ale też publiczną demonstrację

wiary w kraju rządzonym przez komunistów. Dla władz

miały one charakter „demonstracji politycznych poprzez

skupienie w ielkich mas ludzi w ierzących, jak i w drodze

bezpośrednich w ypowiedzi z ambon”. Starały się więc

ograniczyć ruch pielgrzy mkow y do minimum, stosując

różnorakie metody przeciwdziałania. Można zauważyć,

że choć pielgrzymka wiąże się nierozerwalnie z trudem,

to w okresie komunistycznym pątnicymusieli pokonać

wiele nieprzewidzianych i sztucznych trudności stwa-

rzanych przez władze.

W najbliższych miesiącach ukażą się 3 numery do-

datku poświecone kolejno: budownictwu sakralnemu,

życiu codziennemu katolika w PRL oraz pielgrzy mkom

Jana Pawła II do Polski w świetle akt SB.

Adam Dziurok

Pielgrzymkowy PRL

Od początku IV

wieku w świecie

chrześcjańskim

pielgrzymki są

symbolem, za którym

kryje się prawda

o człowieku zdążającym

mozolnie do Boga.

ły się szlaki pielgrzymkowe

ze Wschodu na Zachód, najczęściej

drogi do Rzymu, Composteli i Ziemi Świętej.

W XIX wieku do najważniejszych miejsc

pielgrzymkowych należały Częstochowa,

Kalwaria Zebrzydowska, Gietrzwałd, Góra

Świętej Anny i Piekary Śląskie. W różnych

okresach historii Polski miejsca pielgrzy mko-

we, oprócz swej zasadniczej funkcji – praktyki

pobożnej uczestników niosących prośby, po-

kutujących za grzechy lub wzmacniających po

prostu swoją pobożność, pełniły także funk-

cje dodatkowe, niemniej ważne dla uczestnika

„pąci ”. W polskiej historii pielgrz y mka bardzo

często była również manifestacją wiary kato-

lickiej w obcym świecie protestanckim lub

manifestacją polskości. W okresie niewoli

narodowej pod zaborem rosyjskim pątnicy

manifestowali swoje uczucia religjno-naro-

dowe i patriotyczne, wchodząc na Jasną Górę

z rozw inięty mi sztandarami, z polskim orłem,

z pieśniami patriotycznymi na ustach.

W najnowszym okresie historii Polski piel-

grzymki również poza swoimi tradycyjnie re-

ligjnym charakterem nabierały nowych cech

odpowiadających duchowi czasu. Chyba nie

bez zw iązku z ograniczeniem prawa do zgro-

madzeń publicznych, pielgrzymki w okresie

PR L przybrał y masow y, w ręcz niespotykany

dotąd w historii Kościoła w Polsce rozmia-

ry. Miejsca pielgrzymkowe stały się forum

Pielgrzymi na Jasnej Górze w 1966 r. Zdjęcie operacyjne SB. Dokumentacja

fotograiczna służyła często do identyikacji uczestników pielgrzymek

oraz ich dalszego rozpracowywania.

dyskusji na najważniejsze tematy religjne,

społeczne, pośrednio polityczne. Na piel-

grzymkach częstochowskich prymas Polski

kard. Stefan Wyszyński pouczał o najważ-

niejszych dla Kościoła w Polsce inicjatywach

duszpasterskich. Szczególnego znaczenia na-

brała pielgrzymka piekarska, w której uczest-

niczyły setki tysięcy mężczyzn, do których

przemawiał metropolita krakowski – kard.

Karol Wojtyła.

Władze polityczne czuły respekt przez

pielgrzymkami i ich uczestnikami, nie mo-

gąc ich wprost zakazać usiłowały wszelkimi

możliwymi środkami ograniczyć ich znacze-

nie. Stać ich było tylko często na małostkowe

utrudnianie ruchu pielgrzymkowego przez

ograniczenia ruchu kołowego, odwoł y wanie

z rozkładu jazdy pociągów, zatrzymywanie,

kontrolowanie i szykanowanie pielgrzymów

zdążających do miejsc świętych. W prasie

komunistycznej trudno było znaleźć rzetelne

omówienie treści kazań. Manipulowano na-

wet dany mi statystyczny mi, zw ykle radykal-

nie zaniżając liczby uczestników pielgrzymek.

Konkurencją dla tradycyjnych pielgrzymek

miały być organizowane przez władze efek-

towne imprezy kulturalne i rozrywkowe. Nie

ulega wątpliwości, że pielgrzymki w okresie

PRL – wypełniły swoją religjną i społeczną

rolę, bez względu na szyderczy stosunek pro-

pagandy wobec ich uczestników, usiłującą

zwykle ośmieszyć lub zneutralizować ich spo-

łeczne, a nawet – jak się okazało – polityczne

znaczenie.

ks. Jerzy Myszor

I nstytut Pamięci Narodowej, kontynuując rozpo-

N a ziemiach polskich krzyżowa-

kościół w polsce pod rządAmi komunistów. PrZeZ MorZe cZerwone

zwalCzanie

Szarik i festyny

Władze partyjno-

państwowe, organizacje

społeczne, a nawet

zakłady pracy

zaangażowane były

w działania zmierzające

do obniżenia frekwencji

wśród pielgrzymów.

cjalnych uczestników od udziału w piel-

grzymkach było organizowanie w tych

dniach atrakcyjnych imprez dla szerokich mas

społeczeństwa. W bezbarwne i upolitycznio-

ne życie w PRL wnosiły one kuszącą każdego

propozycję.

Seriale, seriale

Ogólnopolskim antidotum na wszelkie

uroczystości kościelne miał być atrakcyjny

program telew izy jny. Niepisaną tradycją był y

poranne emisje seriali: „Czterej pancerni i pies”,

„Przygody psa Cy w ila” czy „Bonanzy”. W okre-

sie pielgrzymek starannie dobierano repertuar

kin w miejscowościach pątniczych, licząc na

widzów spośród pielgrzymów.

Opracowywane przez władze partyjne

plany przeciwdziałania uroczystościom ko-

ścielnym uwzględniały imprezy turystycz-

ne, sportowe czy rozrywkowe. Szczególnie

atrakcyjnie prezentowały się kontrpropozycje

władz w czasie obchodów Millennium Chrztu

Polski.

W Sosnowcu na czas obchodów milenjnych

zorganizowano szereg bezpłatnych atrakcji:

młodzieży oferowano spotkanie z twórcami

i aktorami ilmu „Czterej pancerni i pies” oraz

występ jednego z najpopularniejszych zespo-

łów – Czerwonych Gitar, dorosłym – bezpłatne

w y jazdy i wejściówki na mecz Polska–Belgia na

stadionie w Chorzowie, bezpłatne w ycieczki

samochodami MPK do miejsc wybranych przez

pasażerów. Równocześnie „nieznani sprawcy”

zamknęli łańcuchami bramę cmentarza sąsia-

dującego z kościołem NMP, a zorganizowane

bojówki utrudniały wiernym i kapłanom doj-

ście do kościoła, wyśmiewały i prowokowały

zebranych, przeszkadzały w godnym sprawo-

waniu uroczystości religjnych.

Chleb i igrzyska

Na terenie diecezji katowickiej obniżyć

frekwencję próbowano szczególnie w dniu

corocznej pielgrzymki mężczyzn do Piekar

Śląskich. Dla kibiców sportowych nie lada

Pielgrzymi w kolejce do spowiedzi w sanktuarium piekarskim w 1966 r.

poniżej: Usuwanie przez wiernych łańcuchów z bramy przy kościele pw. wnMP

w Sosnowcu. 21.05.1967 r.

atrakcją były pierwszoligowe czy między-

narodowe rozgrywki sportowe: mecze piłki

nożnej na Stadionie Śląskim w Chorzowie,

zawody żużlowe w Rybniku, rajdy, zakłado-

we wycieczki czy imprezy w Parku Kultury

i Wypoczynku. Od połowy lat 70. z rozma-

chem i przy wysokim nakładzie środków

inansowych organizowano tam Święto Try-

buny Robotniczej, w czasie którego oprócz

programu zapewniano także możliwości

kupna atrakcyjnych towarów.

Niejeden pielgrzym, szczególnie młody,

miał więc dylemat: pielgrzymka czy rozryw-

ka?

P owszechną metodą odciągania poten-

Kornelia Banaś

PrZeZ MorZe cZerwone . kościół w polsce pod rządAmi komunistów

„areSztowany ” obraz

ogromna szerza pielgrzymów w czasie uroczystości obchodów Millenium na Jasnej

Górze w 1966 r. , którym przewodniczył Prymas Polski ks. kard. Stefan wyszyński.

episkopat Polski chciał, aby w tych uroczystościach uczestniczył Paweł VI,

który chciał przyjechać do częstochowy, ale władze nie wyraziły na to zgody.

Maryi trudne

wędrowanie po Polsce

Kluczow ym miejscem

realizacji programu

Wielkiej Nowenny

(1957–1965) stało

się sanktuarium

jasnogórskie.

ale i ona podjęła także obowiązki

„Pątnika”. Od lata 1957 r. Obraz nawie-

dzenia rozpoczął peregrynację po Polsce.

Władze państwowe z niechęcią przyglądały

się tej manifestacji „ludowej” religjności; wy-

śmiewano dekorowanie świętymi obrazami

okien, odświętne zdobienie ulic. W sposób

szczególny SB przygotow y wała się do obcho-

dów roku milenjnego – 1966. Tym razem obraz

nawiedzenia towarzyszył kolejnym uroczy-

stościom diecezjalnym. W ciągu pierwszych

miesięcy obchodów co najmniej dwa razy

(w Liksajnach i w Lublinie) doszło do próby

„aresztowania” kopii obrazu jasnogórskiego.

Za każdym razem obraz wracał jednak na tra-

sę Millennium. Dopiero w pierwszych dniach

w rześnia 1966 r. „próbie przew iezienia [ kopii]

z Warszawy do Katowic zapobieżono przez

skierowanie go na Jasną Górę”.

P ielgrzymowano do Czarnej Madonny,

kościół w polsce pod rządAmi komunistów. PrZeZ MorZe cZerwone

„areSztowany ” obraz

Pielgrzymka pustych ram

Do momentu aresztowania obraz naw ie-

dził 10 diecezji, pozostałe musiały poczekać

do… 1972 r. Na kolejnych etapach obchodów

milenjnych pojawiły się przeto same ramy,

gdy tymczasem obraz nawiedzenia znalazł

się w klasztorze jasnogórskim. Przed nim

umieszczono informację: „zatrzymany

i uwięziony na Jasnej Górze”. SB pilnowała,

by obraz naw iedzenia nie przedostał się poza

mury klasztoru. Przed wyjazdem z Jasnej

Góry ustawiono na stałe wozy milicyjne,

a f unkcjonariusze MO systemat ycznie spraw-

dzali zawartość pojazdów opuszczających

mury klasztoru – w tym auto Prymasa Pol-

ski, jako potencjalnie najbardziej groźnego

„ p r z e s t ę p c ę”.

błogosławiona „kradzież ”

W czerwcu 1972 r. cały katowicki Wydział

IV SB został postawiony na nogi. Ustalono bo-

wiem, że 13 czerwca 1972 r. dwóch kapłanów

oraz towarzyszące im siostry wyjęli z kaplicy

obraz nawiedzenia, włożyli do samochodu

marki Nysa i wywieźli do Przedborza, w wo-

jewództwie kieleckim. Głównym inicjato-

rem „kradzieży” okazał się ks. Józef Wójcik

z Radomia. Uwolnił kopię obrazu, by mogła

wziąć udział w planowanej peregrynacji po

diecezji sandomierskiej. SB wezwała nie-

sfornego kapłana na przesłuchanie: „Chyba

siedmiu mnie badało. Prokurator też. Ciągle

wracali do sprawy obrazu. Jak już wrócili

chyba siódmy raz, to ja wyciągnąłem róża-

niec i zacząłem się modlić (...). Przyjąłem tę

metodę i na temat obrazu nic nie powiedzia-

łem” – wspominał ks. Wójcik. Poskutkowało

– księdza zwolniono.

Łzy prymasa

Tymczasem trwały przygotowania do

rozpoczęcia uroczystości maryjnych w Rado-

miu – 18 czerwca 1972 r. Esbecy, obawiając się

przybycia obrazu do miasta, zatrzymywali

wszystkie nysy. Faktycznie zaś kopia była już

w mieście. „Gdyśmy wynieśli obraz z ukrycia,

wrażenie było przeogromne. Ksiądz Prymas

na widok obrazu miał łzy w oczach, ze czcią

ucałował obraz. Ksiądz Kardynał Wojtyła

przeżył te chwilę podobnie. Potem spojrzał

na mnie, dał znak, abym się przybliżył i po-

wiedział mi: – Oj ludzie, ludzie, jak wyście

to zrobili” – wspominał ks. Wójcik. Prymas

Wyszyński zdecydował o powrocie obrazu

na szlak nawiedzenia.

Po zatrzymaniu obrazu nawiedzenia Mo

kontroluje samochód Prymasa Polski

kard. wyszyńskiego wyjeżdżający

z jasnogóskiego klasztoru. 19.10.1966 r.

Jan Żaryn

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: