Tłumacz - postać XXI wieku - 2008 - test i odp - PP.pdf - Testy maturalne - games4you

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

Miejsce na naklejkê

z kodem szko³y

dysleksja

Zestaw V

EGZAMIN MATURALNY

Z JÊZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

WOWY

Czas pracy 170 minut

Instrukcja dla zdaj¹cego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiedni¹ liczbê stron.

Ewentualny brak zg³o przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego

egzamin.

2. Rozwi¹zania zadañ zamieæ w miejscu na to przeznaczonym.

3. Pisz czytelnie. U¿ywaj d³ugopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

4. Nie u¿ywaj korektora, a b³êdne zapisy przekrel.

5. Pamiêtaj, ¿e zapisy w brudnopisie nie podlegaj¹ ocenie.

6. Mo¿esz korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny

i s³ownika ortograficznego.

7. Wype³nij tê czêæ karty odpowiedzi, któr¹ koduje zdaj¹cy.

Nie wpisuj ¿adnych znaków w czêci przeznaczonej dla egzaminatora.

8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj¹ datê urodzenia i PESEL.

Zamaluj pola odpowiadaj¹ce cyfrom numeru PESEL.

B³êdne zaznaczenie otocz kó³kiem i zaznacz w³aciwe.

¯yczymy powodzenia!

2008

Wype³nia zdaj¹cy

przed rozpoczêciem pracy

PESEL ZDAJ¥CEGO

KOD ZDAJ¥CEGO

Za rozwi¹zanie wszystkich zadañ mo¿na otrzymaæ ³¹cznie 70 punktów

Czêæ I 20 punktów

Czêæ II 50 punktów

195

Zestaw V

POZIOM PODST

195

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

WOWY

Zestaw V

Czêæ I rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko

na podstawie tekstu i tylko w³asnymi s³owami chyba ¿e w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj

tylu odpowiedzi, o ile jeste proszona/y.

T³umacz postaæ XXI wieku

196

1. Kiedy otrzyma³em propozycjê przygotowania i wyg³oszenia tego wyk³adu, ogarnê³y mnie w¹tpliwoci

i obawy. Nie jestem bowiem zawodowym t³umaczem i nie mam w tej dziedzinie ani dowiadczenia, ani

dorobku. [...] Je¿eli jednak omielam siê wyst¹piæ tu przed Pañstwem, to aby powiedzieæ, ¿e jestemy w tej

chwili, w tej w³anie chwili, wiadkami narodzin nowej roli i nowego miejsca t³umaczki i t³umacza w wiecie,

w kulturze i w literaturze wspó³czesnej.

[...]

Tradycyjnie miejsce t³umacza w hierarchii literackiej by³o odleg³e, a t³umacze czêsto nieznani, ich nazwi-

ska pomijane lub ograniczone do inicja³ów czy zastêpowane pseudonimami.

[...]

2. Ten stan zacz¹³ zmieniaæ siê na lepsze w ostatnich dekadach minionego stulecia, a ju¿ w koñcowych

latach XX wieku zaczyna ulegaæ radykalnej i pomylnej zmianie w rezultacie kilku wystêpuj¹cych jednocze-

nie czynników:

po pierwsze koñczy siê zimna wojna, która na pó³ wieku zamrozi³a sytuacjê na wiecie, utrudniaj¹c

albo nawet uniemo¿liwiaj¹c stosunki miêdzy krajami i kulturami, w tym miêdzy jêzykami. Otó¿ po jej

zakoñczeniu wiat sta³ siê bardziej otwarty, bardziej demokratyczny. Zwiêkszy³a siê szansa wzajemnego

zbli¿enia i poznania, dialogu, rozmowy, wymiany zdañ i opinii. Wszyscy jednak szybko zorientowali siê, ¿e ta

szansa nie bêdzie wykorzystana bez obecnoci i porednictwa kogo, kto przet³umaczy s³owa i myli jedne-

go jêzyka na drugi, inny a wiêc bez t³umaczy. Obecnoæ t³umacza [...] staje siê warunkiem istnienia i wspó³-

¿ycia wspólnoty ludzkiej rodziny cz³owieczej;

drugi czynnik otó¿ to wspomniane wy¿ej nowe otwarcie wiata pozwoli³o lepiej zobaczyæ i odczuæ jego

ró¿norodnoæ i z³o¿onoæ, a zw³aszcza jego wielokulturowoæ (a tym samym i wielojêzycznoæ). Oczywicie

od dawna, od czasów biblijnych, od czasów wie¿y Babel, wiedziano o tym i borykano siê z tym problemem. [...]

3. Dane s¹ osza³amiaj¹ce na pocz¹tku XX wieku mielimy ponad szeæ tysiêcy jêzyków na wiecie, ponad

dwa tysi¹ce w samej tylko Afryce. [...]

To zdumiewaj¹ce pomieszanie jêzyków nie jest jednak wed³ug Biblii symbolem bogactwa wyobrani

cz³owieka, lecz zes³an¹ na niego kar¹, rodzajem uwiêzienia, które go izoluje i ogranicza. [...]

Nieznajomoæ jêzyka mo¿e staæ siê ród³em lêku, strachu, wrogoci, a w nastêpstwie wrêcz wojny. Ile¿

zreszt¹ w historii by³o konfliktów i wojen jêzykowych, ile¿ tragedii, ofiar i zniszczeñ! Ale i odwrotnie znaæ

jêzyk Innego to szansa, aby siê z nim porozumieæ, nawi¹zaæ rozmowê, dialog i wspó³pracê. [...]

4. A teraz, wspó³czenie, dzisiaj, temu otwarciu wiata, wiêkszemu udostêpnieniu wiata, oraz owej budz¹-

cej siê powszechnie wiadomoci jego wielokulturowoci, a tym samym i jego wielojêzycznoci, towarzy-

szy wielka rewolucja komunikacyjna, przewrót elektroniczny stwarzaj¹cy szansê szybkiego i bardziej

powszechnego zbli¿enia, kontaktu miêdzyludzkiego. [...] Szczególna w tym wszystkim jest rola t³umacza

tekstów, t³umacza literatury, jako ¿e nasza cywilizacja, mimo wielkiego znaczenia obrazu i dwiêku, jest

cywilizacj¹ tekstu, s³owa pisanego i utrwalonego drukiem.

5. Jest truizmem, ¿e planeta, na której ¿yjemy, znajduje siê w procesie przyspieszonej i g³êbokiej przemia-

ny, a temu prawu przyspieszenia ulega tak¿e wiat jêzyka. Bardzo du¿o jêzyków, setki, nawet tysi¹ce,

nigdy i nigdzie niezapisanych, zniknê³o i nadal znika, gdy¿ ten fenomen zag³ady trwa w dalszym ci¹gu,

jako ¿e wymieraj¹ nosiciele tych jêzyków plemiona i klany. Dotyczy to g³ównie strefy klimatów gor¹-

cych, tropikalnych. [...]

6. Tak jak w wielu innych dziedzinach, równie¿ i przez wiat jêzyków przep³ywaj¹ dwa przeciwstawne nurty.

Z jednej strony jest to nurt unifikacji, uniwersalizacji, zmierzaj¹cy do tego, aby coraz wiêcej ludzi mówi³o

coraz mniejsz¹ liczb¹ jêzyków. W tym nurcie najbardziej dzi dynamicznymi s¹ angielski, chiñski i hiszpañ-

ski. Widaæ tu notabene najlepiej, jak si³a gospodarcza wp³ywa na pozycjê i znaczenie jêzyka.

7. Nurt przeciwny zmierza do utrzymania, umocnienia i rozwoju jêzyków poszczególnych narodowoci, etni

i regionów. Tendencja ta przejawia niekiedy imponuj¹c¹ ¿ywotnoæ. We Francji szeæ jêzyków regionalnych

walczy o równouprawnienie, podobnie jak baskijski i kataloñski w Hiszpanii, Quechua i Aymara w Peru

i Boliwii, berberyjski w krajach Maghrebu, hausa w Nigerii przyk³adów tej wielkiej inwazji ambitnych mniej

znanych jêzyków s¹ dziesi¹tki, jeli nie setki. Spo³ecznoci mówi¹ce nimi przyk³adaj¹ wielk¹ wagê do ich

awansu i ¿ywotnoci, gotowe ponosiæ z tego tytu³u najwiêksze koszty materialne.

POZIOM PODST

196

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

Czêæ I

POZIOM PODSTA WOWY

WOWY

[...]

8. Ale zadania t³umaczy nie ograniczaj¹ siê dzi do prze³o¿enia tekstu na inny tekst, z jednego jêzyka na

drugi. Jako autor doznawa³em zawsze i nadal odczuwam ich wielk¹ ¿yczliwoæ i pomoc na wielu polach

i w ró¿nych formach. Bo t³umacz to tak¿e kto jak agent literacki czy wrêcz ambasador danego autora,

a czêsto i entuzjasta jego twórczoci, kto, kto proponuje i poleca j¹ wydawcom, zwraca na ni¹ uwagê

miejscowych mediów, pisze recenzje i rekomendacje. To szerzej znawca i krytyk literatury, do której

nale¿¹ jego autorzy. Tak, posiadaæ sta³ego i znajomego t³umacza w danym kraju, to daje pisz¹cemu

wielkie poczucie bezpieczeñstwa i spokoju. [...]

9. Ta ambasadorska rola t³umaczy ma szczególne znaczenie wówczas, gdy chodzi o literatury tworzone

w jêzykach nienale¿¹cych do grona najpotê¿niejszych, najlepiej znanych na wiecie. Wytrwa³oæ i si³a

perswazji t³umacza mo¿e czasem, w takich wypadkach, zdecydowaæ, czy dany autor pojawia siê na jakim

rynku, czy nie. [...]

10. W jêzyku polskim czasownik t³umaczyæ ma dwa ró¿ne znaczenia, których jednak semantyczna zbie¿-

noæ jest niezmiernie wymowna, a dzi w wielokulturowym wiecie szczególnie charakterystyczna i zna-

cz¹ca. Wiêc t³umaczyæ tekst, t³umaczyæ literaturê, ksi¹¿kê w tym znaczeniu tego, który t³umaczy, s³ownik

Lindego nazywa przek³adaczem. T³umaczyæ, czyli przek³adaæ z jednego jêzyka na inny relacja jest tu

cis³a, a granica dowolnoci ograniczona i od wieków sporna, dyskutowana: co ma przewagê, pierwszeñ-

stwo litera czy duch, jakie ustaliæ proporcje i zale¿noci, co uznaæ za z³oty rodek, za najlepsze rozwi¹za-

nie? Wszyscy Pañstwo borykacie siê z tym problemem od lat, od pierwszego t³umaczonego zdania.

11. Natomiast w tym drugim, szerszym znaczeniu, wed³ug Kar³owicza t³umaczyæ znaczy objaniaæ,

interpretowaæ, nawet zdawaæ sprawê. I to jest w³anie szczególnie dzi odpowiedzialna rola t³umacza

w naszym nowym wielokulturowym wiecie ¿e przek³adaj¹c uwiadamia nam istnienie innych literatur

i kultur, istnienie Innego, jego odrêbnoci i niepowtarzalnoci, tego, ¿e tworzymy wielk¹ rodzinê cz³owie-

cz¹, której warunkiem przetrwania jest bli¿sze poznanie siê i wzajemna akceptacja, wspó³¿ycie.

[...]

12. Zreszt¹ wiemy, w jakim stopniu t³umacz jest wspó³autorem ksi¹¿ki, w jakim stopniu na danym terytorium

ksi¹¿ka ta mo¿e tylko dziêki niemu zaistnieæ. St¹d nieustanna dla nich wdziêcznoæ wszystkich czytelników

i autorów, st¹d gor¹ce dziêki wszystkim Pañstwu!

Ryszard Kapuciñski, T³umacz postaæ XXI wieku ,

tekst wyg³oszony w Krakowie 12 maja 2005 r. podczas I wiatowego Kongresu T³umaczy Literatury Polskiej

zorganizowanego przez Instytut Ksi¹¿ki,

www.gazeta.pl

Zadanie 1. (1 pkt)

Na podstawie akapitu 1. i pierwszego zdania akapitu 2. wska¿ wypowiedzenie, które zawiera tezê tego tekstu.

A. Dzi, inaczej ni¿ w przesz³oci, t³umacz to najczêciej anonimowy rzemielnik.

B. Funkcja t³umacza we wspó³czesnej kulturze pozostaje czysto us³ugowa.

C. Jestemy wiadkami narodzin nowej roli t³umacza.

D. Rola t³umaczy w ostatnich dekadach minionego stulecia ulega³a radykalnej degradacji.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)

Z akapitu 2. zacytuj frazê, która ³¹czy treæ tego akapitu z akapitem 1.

..............................................................................................................................................................................

197

POZIOM PODST

WOWY

197

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

WOWY

Zestaw V

Zadanie 3. (1 pkt)

Wyjanij, w jaki sposób w akapicie 2. autor sygnalizuje porz¹dkowanie myli.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 4. (2 pkt)

Na podstawie akapitów 2. i 4. wymieñ dwa zjawiska wspó³czesnego wiata, które decyduj¹ o szczególnej

pozycji, szczególnym znaczeniu t³umaczy.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)

Wyjanij, jak¹ cechê wiata wskazuje Ryszard Kapuciñski przez przywo³anie biblijnej wie¿y Babel.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 6. (2 pkt)

Jakie procesy zachodz¹ce w ¿yciu jêzyków przedstawia autor w akapitach od 5. do 7.? Nazwij trzy z nich.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt)

Na podstawie akapitów 6. i 7. wyjanij, co ³¹czy ze sob¹ jêzyki:

a) angielski, chiñski, hiszpañski;

b) baskijski, berberyjski, hausa?

..............................................................................................................................................................................

198

..............................................................................................................................................................................

POZIOM PODST

WOWY

Zestaw V

POZIOM PODST

WOWY

Zestaw V

198

EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO

Czêæ I

POZIOM PODSTAWOWY

WOWY

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt)

W nastêpuj¹cym wypowiedzeniu z akapitu 6. zast¹p podkrelone zapo¿yczenia polskimi odpowiednikami,

tak aby zachowaæ sens tego wypowiedzenia: Z jednej strony jest to nurt unifikacji , uniwersalizacji , zmie-

rzaj¹cy do tego, aby coraz wiêcej ludzi mówi³o coraz mniejsz¹ liczb¹ jêzyków.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 9. (1 pkt)

Przeczytaj uwa¿nie zdanie rozpoczynaj¹ce akapit 8. Z akapitów 8. i 12. wypisz cztery rzeczowniki, których

aby uzasadniæ prawdziwoæ tego zdania u¿ywa Kapuciñski na okrelenie t³umaczy.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 10. (2 pkt)

W akapicie 9. wyraz ambasadorski zosta³ u¿yty w cudzys³owie. Dlaczego? Wyjanij tak¿e powody jego

u¿ycia w odniesieniu do t³umaczy.

..............................................................................................................................................................................

Zadanie 11. (2 pkt)

W akapitach 3. i 11. Kapuciñski u¿ywa s³owa Inny. Bior¹c pod uwagê zarówno treæ wyk³adu, jak i szczególn¹

pisowniê tego wyrazu, sformu³uj dwa wnioski okrelaj¹ce postawê autora wobec Innego. Kim jest Inny?

..............................................................................................................................................................................

199

Czêæ I

POZIOM PODST

199

Tłumacz - postać XXI wieku - 2008 - test i odp - PP.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: