etyka_ogolna_wyklady_do1XII04.doc

Etyka ogólna - wykłady

Wykład pierwszy

Słowo ETYKA pochodzi od greckiego słowa ‘ethos’, które oznacza zwyczaj, obyczaj, miejsce zamieszkania. Słowo to ma wydźwięk obowiązujący, normatywny.

Stosowanie pojęć etyka i moralność.

Trzy szkoły:

1.      Pojęć tych używa się zamiennie i nie zawsze konsekwentnie.

2.      Moralność jest przedmiotem materialnym etyki. Etyka bada moralność w aspekcie normatywnym.

a.       Moralność jest to relacja koniecznościowa, jaka zachodzi między decyzją człowieka, a uznawanym przez niego systemem norm lub wartości. Relacja jest bytem więc moralność również. Słowo koniecznościowa wskazuje na to, że relacja ta zachodzi zawsze – nie ma czynów moralnie obojętnych punktu widzenia podmiotu.

3.      Rozróżnienia P. Ricoeura –

a.       Etyka to wizja szczęśliwego życia, realizowana z innymi w sprawiedliwych instytucjach społecznych. (odwrotnie niż 2). Normy moralne to te, które funkcjonują w życiu, a normy etyczne to te, które zostały stworzone.

Normy

Na poziomie myśli występują sądy. Do sądów praktycznych dołączony jest moment rekomendacji:

- słaby moment rekomendacji – mamy do czynienia z oceną

- silniejszy moment rekomendacji – mamy do czynienia z normą

- najsilniejszy moment rekomendacji – mamy do czynienia z rozkazem

Oceny i rozkazy mogą mieć formę zdań:

a.       oznajmujących „Należy jeździć lewą stroną drogi

b.      warunkujących „Jeśli będziesz jeździł w Wielkiej Brytanii prawą stroną jezdni….”

c.       Rozkazujących „Nie pal”

Podział norm wg M. Ossowskiej

Każda norma zawiera następujące elementy:

1.      sformułowanie

2.      hipotezę

3.      uzasadnienie

4.      sankcję

Kryteria odróżniania norm

1.      Psychologiczne – opiera się na psychice człowieka i jego wrażliwości. Z tym kryterium wiąże się kryterium religijne (w zależności od wyznawanej wiary człowiek wyróżnia różne normy).

2.      Socjologiczne – nasz podział norm zależy od tego, co na ten temat sądzi społeczność.

3.      Systemowe – Zwolennikiem był Kant.

4.      Treściowe – Zwolennikim jest prof. E. Moń ;)

Normy moralne odnoszą się do całego człowieka, a nie do poszczególnych jego działań. Związane są z wolą człowieka, z chęcią spełniania pewnych zasad. Normy prawne z kolei wiążą się z uczuciami i upodobaniem.

Problem możliwości etyki

Etykę można streścić w pięciu słowach: „Ja to wobec ciebie powinienem”. Pozostaje pytanie: co powinienem i czy w ogóle coś powinienem?

I cios zadany etyce - W XVIII w. Dawid Hume sformułował poglądy (również w dziedzinie etyki), które nazwano gilotyną Hume’a. Powiedział, że nie ma logicznego przejścia od zdań typu „jest…” do zdań typu „powinien…”. Skoro takiego przejścia nie ma, nie ma też etyki jako teorii naukowej. Nie da się uzasadnić, co należy, a czego nie należy robić. Każdy powinien przestrzegać prawa. W te sposób Hume stworzył podwaliny liberalizmu. Hume zakwestionował zasadę przyczynowości, substancjalności i istnienie duszy.

II cios zadany etyce – Koło wiedeńskie: J. Ayer, R. Carnap, L. Wittgentein, Ch. Stevenson, M. Schlick. Uznali oni, że wszystkie zdania metafizyki i etyki nie mają sensu i nie należy ich wypowiadać. Zdania te wyrażają jedynie chmurę emocji – w ten sposób powstał emotywizm (kierunek metaetyczny)

Zdanie „Dobrze, że Janek przeprowadził niewidomego, przez ulicę” – to zdanie poznawczo puste. Można tylko uprawiać etologię, która zajmuje się tym, co ludzie uważają za słuszne.

Podjęto jednak próby stworzenia etyki, jako nauki normatywnej (B. Russem).

TRANSKRYPTYWIŚCI:

- R. M. Hare

- T. P. Groch

- H. Nowell – Smith

- J. Searle

- Zbigniew Szwarowski

Próbowali oni przywrócić etyce charakter normatywny, ale nie uznają istnienia norm absolutnych. Traktują etykę jak zaakceptowany kodeks drogowy. Kodeks to zespół słusznych norm. Pewne normy stają się moralnymi, gdy zostają zaakceptowane. Gdy kodeks drogowy zostanie zaakceptowany, to przekroczenie norm tego kodeksu jest równoznaczne z przekroczeniem norm moralnych.

Wykład drugi 20.10.2004

Na przestrzeni dziejów można wyróżnić trzy podstawowe kierunki etyczne:

1.      TELEOLOGIOM

- eudajmonizm – od gr. eudaimonija – szczęście

Jest to kierunek etyczny, którego przedstawiciele uważają, że o dobroci i słuszności czynu decyduje to, czy służy on osiągnięciu celu uznanego za cel ostateczny. Nie ma w zasadzie różnicy między eudajmonizmem, a teleologizmem. Eudajmonizm to pewna podklasa teleologimu.

              Wyróżniamy kilka podklas teleologizmu w zależności od tego, co przyjmujemy za główny cel życia:

©                                           Przyjemność – hedonizm

©                                           Użyteczność – utylitaryzm

©                                           Doskonałość – perfekcjonizm (Arystoteles i Święty Tomasz)

©                                           Cnota – perfekcjonizm aretyczny (stoicy)

2.      DEONTOLOGIZM

- U Kanta – deontonomizm

Kierunek etyczny, którego przedstawiciele uważają, że o dobroci i słuszności czynu decyduje to, czy stanowi on wypełnienie woli prawodawcy (zewnętrznego lub wewnętrznego)

3.      PERSONALIZM

Kierunek etyczny, którego przedstawiciele uważają, że od dobroci i słuszności czynu decyduje to, czy służy on dobru człowieka jako osoby.

Dobro a słuszność

Dobro czynu jest związana z wolą człowieka. Kant twierdził, że nie ma nic dobrego dobrego człowieku poza dobrą wolą.

Ja chcę :

a.       osiągnąć cel

b.      wypełnić wolę

c.       dobra jako osoby

Słuszność czynu jest związana z pewnym obiektywnym układem odniesienia. Składa się na niego:

a.       natura człowieka

b.      świat przyrody

c.       rzeczy przez człowieka wytworzone

d.      stosunki społeczne

Słuszność ma odniesienie przedmiotowe, a dobroć odniesienie podmiotowe.

Czyn może być:

o       dobry i słuszny

o       dobry lecz niesłuszny

o       zły lecz słuszny

o       zły i niesłuszny

Krytyka powyższych stanowisk

KRYTYKA TELEOLOGIZMU

Najbardziej znane odmiany teleologizmu:

1.      teleologiom Arystotelesa – szczęście to najdoskonalszy akt poznawczy najdoskonalszej władzy (rozumu) w stosunku do najdoskonalszego przedmiotu (Absolutu). Jest to więc rozumowe poznanie Absolutu, kontemplacja Absolutu. Ludzkie czyny prowadzą człowieka do szczęścia. Czynię coś by być szczęśliwym i doskonałym.

Warunki szczęścia:

- wewnętrzne – cnoty

- zewnętrzne – posiadanie majątku, przyjaciół zdrowia

2.      teleologiom św. Tomasza – celem człowieka jest szczęście wieczne. Zastanawiał się, które czyny do niego prowadzą (droga odwrotna do drogi Arystotelesa.)

Arystoteles i Tomasz mieli problem z przyjaźnią. Czy ludzi szczęśliwi potrzebują przyjaciół? Przyjaźń nie zawsze pomaga w osiąganiu szczęścia.

Arystoteles wyróżnił 3 rodzaje przyjaźni:

©      przyjaźń opartą o korzyść

©      przyjaźń opartą o upodobanie

©      przyjaźń opartą o dzielność, cnotę

Tomasz uważał, że nie ma większej miłości niż oddać życie za przyjaciół.

KRYTYKA DEONTOLOGIZMU

Deontologizm Św. Augustyna

Jeśli ma się być do końca sobą, trzeba się pozbyć swych dążeń poznawczych. Bóg jest bliższy człowiekowi niż on sobie sam. Oderwał pojęcie powinności od pojęcia bytu. Związał powinność wolą Boga.

W. Okłam i Duns Szkot

Volutam Dei est prima regula – wola Boga jest pierwszą regułą.

Coś jest dobre, bo jest nakazane przez Boga. Zderzenie powinności z wolą człowieka.

S. Kirkegaard – „Bojaźń Bojaźń drżenie”. Przedstawia w krzywym zwierciadle deontologizm religijny. Istotą dramatu jest to, jak ocalić autorytet Boga w oczach syna i w swoich oczach.

Deontologizm nie pyta o racje – wola jest wystarczająca.

Wykład trzeci 27.10.2004

Immanuel Kant

Kant chciał dokonać przewrotu – stwierdził, że człowiek nie poznaje świata, ale go tworzy. Wynosi z doświadczenia tyle, ile do niego wniósł. Człowiek poznaje świat za pomocą pewnych zjawisk, fenomenów. My tworzymy świat, poznając go przy pomocy pewnej aparatury pojęciowej. Istnieją rzeczy same w sobie, ale ich nie poznajemy. Podejście Kanta nie jest sceptycyzmem.

KATEGORIE POZNAWCZE WRODZONE

- czas

- przestrzeń

- szacunek dla prawa

Kant odrzucił tradycyjną metafizykę, którą znał wydaniu Chwistiana Wolfa. Nie możemy tworzyć metafizyki, bo nie możemy poznać świata. Odrzucił też tradycyjną kosmologię i psychologię.

Kant był całkowicie pewien dwóch rzeczy:

1.      Niebo gwieździste nade mną (chodzi o istnienie Boga)

2.      A prawo moralne we mnie – uważał, że nie należy szukać żadnego uzasadnienia dla naszego postępowania w religii, ani nigdzie indziej. Moralność powinna mieć charakter powszechny i bezwzględny. Gdybyśmy szukali uzasadnienia to mielibyśmy do czynienia z imperatywem hipotetycznym.

Na pytanie: „Dlaczego powinienem tak postąpić?” Kant odpowiada „Boś powinien”. To rozum praktyczny nakazuje człowiekowi określony sposób postępowania. Rozum praktyczny tworzy dobrą wolę. Nie ma na świecie niczego dobrego poza dobrą wolą. Rozum praktyczny nie istnieje – jest to unding (nie-rzecz). Sumienie pełni tylko jedną funkcję – mówi co mam robić.

Ludzie, którzy źle postęp...