Witamina K
Witamina K - czynnik niezbędny do prawidłowego krzepnięcia krwi, czynnik protrąbinowy, witamina przeciwkrwotoczna. Wchłanianie wit. K zachodzi w jelicie cienkim i wymaga obecności tłuszczów, soli kwasów żółciowych i soku trzustkowego.
Rola fizjologiczna
Witamina K jest niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi. Wywiera wpływ na wytwarzanie czynników VII (konwertyny), IX (czynnika christmasa) i X (czynnika Stüarta)oraz protrąbiny (czynnika II). Wyżej wymienione czynniki, których powstawanie jest zależne od wit. K, łącznie z aktywną trąboplastyną i innymi czynnikami osoczowymi przekształcają protrąbinę (syntetyzowaną w wątrobie przy udziale wit. K) w trąbinę, odpowiedzialną za rozpuszczalnego fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę, w wyniku czego powstaje skrzep. Witamina K wpływa równocześnie na aktywność wyżej wymienionych czynników, regulując ich zdolność wiązania jonów wapnia, od czego jest zależny przebieg zjawisk prowadzących do wytworzenia skrzepu i zatrzymania krążenia. Według niektórych danych wit. K bierze udział w przenoszeniu elektronów w łańcuchowym łańcuchu oddechowym oraz w oksydatywnej fosforylacji.
Źródła występowania i zapotrzebowanie na witaminę K
Witamina K jest syntetyzowana w roślinach. Występuje proporcjonalnie do zawartego w nich chlorofilu, w związku z tym zielone liście roślin są jej dobrym źródłem. Oprócz tego wit. K1 znajduje się w oleju sojowym, wątrobie, kazeinie, orzechach włoskich. Wit. K2 jest syntetyzowana przez drobnoustroje jelita grubego i dobrze przyswajana przez człowieka, szczura i kota. Ze względu na powszechność występowania wit. K w świecie roślinnym, a także na jej mikrobiologiczną syntezę w przewodzie pokarmowym, trudno jest ustalić zapotrzebowanie na tę witaminę. Stwierdzono, że tylko u noworodków u których flora jelitowa jest jeszcze słabo rozwinięta, korzystne może być podawanie wit. K zaraz po urodzeniu. Nie ustalono dotychczas, czy wit. K musi być dostarczona z pożywieniem czy też wystarczające jej ilości są syntetyzowane przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym. Być może w pożywieniu są potrzebne tylko pewne związki macierzyste , z których witamina ta może być wytwarzana.
Tabela 1.0. Zawartość witaminy K w wybranych produktach [ ppm ]
Źródło
Zawartość
Szpinak
6,0
Wątroba wieprzowa
4 - 6
Kabaczki zielone
4,0
Pomidory
Ziemniaki
0,8
Kukurydza
0,2
Mleko kobiece
Tabela 1.1. Dobowe zapotrzebowanie na witaminę K [µg/dobę]
Dzieci
12
Dorośli
70 - 140
Niedobór witaminy K
Zasoby ustrojowe wit. K są bardzo małe. Niedobór tej wit. może powstawać na tle niedostatecznej jej ilości w pożywieniu lub przy zaburzeniach w jej wchłanianiu ( brak tłuszczu w pożywieniu, zaburzenia w wydzielaniu i krążenia żółci niezbędnej do wchłaniania wit. K1 i K2 ). Również podawanie dużych ilości antybiotyków lub sulfonamidów ( niszczących florę bakteryjną jelit ), dostanie się do organizmu antywitaminy K może wywoływać niedobory wit. K. Objawy awitaminozy występują także w przypadku przewlekłego lub nadmiernego podawania leków przeciwkrzepliwych ( w tym również aspiryny ), a także dużych dawek wit. A ( prawdopodobnie w wyniku konkurencji obu wit. w procesie wchłaniania ). Objawy niedoboru z uwagi na zmniejszenie się we krwi zawartości czynników krzepnięcia, zwłaszcza protrąbiny manifestują się tzw. Skazą krwotoczną czyli skłonnością do krwawień i wybroczyn krwawych w skórze i w śluzówkach nosa, dziąseł, jelit, dróg moczowych, czasami zdarzają się mikrowylewy do mózgu. Wydłuża się wtedy czas krwawienia i czas krzepnięcia. Noworodki ludzkie w pierwszych 2 - 4 dniach wykazują obniżony poziom protrąbiny. Spowodowane jest to wytwarzaniem jeszcze niedostatecznej ilości wit. K przez florę jelitową i niewielką zawartością tej wit. w mleku. Jeszcze większy stopień hipoprotrombinemii stwierdzono u wcześniaków. W związku z tym u noworodków mogą występować niebezpieczne krwawienia, szczególnie po urazach w czasie porodu. U zdrowych dorosłych niedobory wit. K pojawiają się rzadko.
AMY22