RECEPTURA → nauka o postaciach leków recepturowych oraz ich sporządzaniu.
Słowem RECEPTURA określa się również zbiór przepisów na sporządzanie leków w aptekach.
POSTAĆ LEKU → inaczej postać farmaceutyczna (forma aplikacyjna); to forma w jakiej przygotowuje się i podaje lek. To połączenie substancji leczniczej i pomocniczej.
W technologii produkcji leku substancje lecznicze miesza się z odpowiednimi substancjami pomocniczymi i mieszaninom tym nadaje się odpowiednią, wymaganą formę.
PODZIAŁ POSTACI LEKU ZE WZGLĘDU NA WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE:
I. POSTACIE STAŁE:
§ Proszki
§ Wyciągi suche
§ Tabletki
§ Kapsułki
§ Peletki
§ Liposomy
§ Czopki
§ Globulki
§ Granulaty
§ Systemy terapeutyczne (plastry)
II. POSTACIE PÓŁSTAŁE:
§ Maści
§ Kremy
§ Żele
§ Pasty
III. POSTACIE PŁYNNE:
§ Krople
§ Syropy
§ Roztwory
§ Nalewki
§ Zawiesiny
§ Emulsje
§ Odwary
§ Napary
§ Mieszanki
§ Mazidła
LEKI MAGISTRALNE → inaczej recepturowe; sporządzane są w odpowiedniej postaci w aptece dla określonego pacjenta na podstawie recepty lekarskiej.
LEKI GOTOWE → produkty lecznicze wytwarzane przez farmaceutyczne zakłady przemysłowe, wprowadzone do obrotu pod odpowiednią nazwą i w określonym opakowaniu.
LEKI APTECZNE → inaczej galenowe, farmakopealne, oficynalne; leki przygotowywane w aptece lub w przemyśle farmaceutycznym na podstawie odpowiednich przepisów znajdujących się w Farmakopei Polskiej.
FARMAKOPEA → inaczej kodeks apteczny; urzędowy spis surowców farmaceutycznych i leków dopuszczonych do obrotu w danym kraju.
SUROWIEC FARMACEUTYCZNY → substancja lecznicza lub pomocnicza wykorzystywana do produkcji leków, której monografia znajduje się w Farmakopei Polskiej lub Farmakopei Europejskiej.
Farmakopea zawiera opis substancji, sposoby przechowywania, rodzaje opakowań, dozwolone metody dystrybucji, dawkowanie, sposoby kontroli jakości, a w przypadkach leków robionych w aptece także metody ich przygotowywania.
CZĘŚĆI FARMAKOPEI:
1. Wskazówki ogólne
2. Charakterystyka metod badań chemicznych, fizycznych i fizykochemicznych
3. Monografie ogólne postaci leków
4. Monografie szczegółowe substancji chemicznych i ich preparatów
5. Monografie szczegółowe antybiotyków
6. Monografie szczegółowe substancji pomocniczych
7. Monografie szczegółowe surowców roślinnych
8. Monografie szczegółowe preparatów galenowych
9. Monografie szczegółowe wyrobów medycznych
10. Wykazy i dawki
SUBSTANCJE FARMACEUTYCZNE W ZALEŻNOŚCI OD SIŁY DZIAŁANIA DZIELIMY NA:
I. SUBSTANCJE POZAWYKAZOWE (BEZWYKAZOWE)
ETYKIETA: czarny napis na białym tle z czarną obwódką
II. WYKAZ B – substancje silnie działające
ETYKIETA: czarny napis na białym tle z czerwoną obwódką
III. WYKAZ A – substancje bardzo silnie działające (venena-trucizny)
ETYKIETA: biały napis na czarnym tle z białą obwódką
IV. WYKAZ N – leki narkotyczne
ETYKIETA: biały napis na czarnym tle z czerwoną obwódką
WARUNKI PRZECHOWYWANIA SUBSTANCJI LECZNICZYCH:
1. Produkty lecznicze powinny być przechowywane w aptece w sposób gwarantujący zachowanie ustalonych dla produktu leczniczego wymagań jakościowych i bezpieczeństwo przechowywania.
2. Pomieszczenia muszą być czyste, suche, odpowiednio wentylowane, a produkty lecznicze zabezpieczone przed działaniem promieni słonecznych.
3. Produkty lecznicze przechowuje się w sposób staranny, zabezpieczając przed zabrudzeniem, zakurzeniem i zniszczeniem.
4. Surowce farmaceutyczne przeznaczone do sporządzania leków recepturowych i aptecznych należy przechowywać w opakowaniach fabrycznych lub w naczyniach odpowiadających ich właściwościom, opatrzonych czytelnym i trwałym napisem (zgodnie z wykazem) i zabezpieczających je przed szkodliwym wpływem światła, wilgoci oraz kurzu, a także przed przenikaniem do nich obcych zapachów.
5. Napis powinien zawierać nazwę surowca (zgodnie z wykazem), nazwę wytwórcy, numer serii i datę ważności.
OKREŚLENIA DOTYCZĄCE PRZECHOWYWANIA WG FP:
· Przechowywać w opakowaniach hermetycznych – oznacza przechowywanie w opakowaniach bezpośrednich, niedopuszczających do wymiany gazowej (ampułki, fiolki).
· Opakowania zamknięte – przechowywanie w opakowaniach bezpośrednich, umożliwiających na kilkakrotne pobranie zawartości.
· Pojemniki dla substancji żrących – przechowywanie substancji żrących lub wydzielających pary drażniące w opakowaniach bezpośrednich ze szkła lub odpowiedniego tworzywa z zamknięciem zapewniającym całkowitą szczelność opakowania.
· Chronić od światła – oznacza przechowywanie w opakowaniach bezpośrednich ze szkła oranżowego lub nie przepuszczających światła pojemnikach metalowych lub też w pojemnikach zabezpieczonych przed bezpośrednim działaniem światła dziennego przez umieszczenie ich w dodatkowych opakowaniach nieprzepuszczających światła.
· Przechowywanie w temperaturze pokojowej - 15⁰-25⁰C
· Przechowywanie w temperaturze chłodnej - 5⁰-15⁰C
· Przechowywanie w temperaturze zimnej - 0⁰-5⁰C
· Przechowywanie w temperaturze nie wyższej niż 8⁰C - 2⁰-8⁰C
· Przechowywanie w temperaturze nie wyższej niż 15⁰C - 2⁰-15⁰C
· Przechowywanie w temperaturze niższej niż 25⁰C - 2⁰-25⁰C
ROZTWORY
ROZTWÓR → jednofazowa, kilkuskładnikowa mieszanina, w której poszczególne cząstki znajdują się w rozproszeniu cząsteczkowym.
SOLUTIO (roztwór) = SOLVENDUM (substancja rozpuszczona) + SOLVENS (rozpuszczalnik)
PODZIAŁ ROZTWORÓW:
ü RZECZYWISTE – inaczej właściwe; wielkość cząstek substancji rozpuszczonej nie przekracza 1nm
ü KOLOIDALNE – wielkość cząstek waha się w granicach 1-100nm
Powyżej 100nm mamy ZAWIESINY.
PODZIAŁ ROZTWORÓW ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE APLIKACJI:
ü Do podania doustnego
ü Pozajelitowe (domięśniowo, dożylnie)
ü Na skórę lub błony śluzowe
ü Do ucha
ü Do nosa
ü Do oczu
SPOSOBY WYRAŻANIA STĘŻEŃ SUBSTANCJI LECZNICZYCH W ROZTWORACH:
1. Stężenie procentowe: cp [%] → ilość gramów substancji zawarta w 100 gramach roztworu.
cp=ms*100%mr
2. Promile [‰] → ilość gramów substancji zawarta w 1000 gramach roztworu.
3. Stężenie wagowo-wagowe [w/w] = [g/g]
Np. sol. Kalii iodidi 2,0/100,0 → 2 gramy jodku potasu w 100 gramach roztworu
4. Stężenie wagowo-objętościowe [w/v] = [g/ml] = [g/cm3]
Np. 20mg/1ml, 0,08/2ml
5. Stężenie objętościowo-objętościowe [v/v] = [ml/ml] = [cm3/cm3]
JEDNOSTKI MASY:
1g=1000mg=1000000µg (mcg)
1mg=0,001g
1µg=0,001mg
JEDNOSTKI OBJĘTOŚCI:
1l=1000ml (cm3)
ROZPUSZCZALNOŚĆ → ilość substancji tworzącej roztwór nasycony w określonej ilości rozpuszczalnika, w określonej temperaturze I ciśnieniu. Określa jak dużo danego składnika można rozpuścić w danym rozpuszczalniku w określonych warunkach.
Rozpuszczalność zależy od:
· Rodzaju substancji
· Wielkości cząsteczek
· Rodzaju rozpuszczalnika
· Temperatury
· Ciśnienia
OKREŚLENIA ROZPUSZCZALNOŚCI WG FARMAKOPEI:
· Bardzo łatwo rozpuszczalny – na 1g substancji mniej niż 1g rozpuszczalnika
· Łatwo rozpuszczalny – na 1g substancji potrzeba 1-10g rozpuszczalnika
· Rozpuszczalny – na 1g substancji potrzeba 10-30g rozpuszczalnika
· Dość trudno rozpuszczalny – na 1g substancji 30-100g rozpuszczalnika
· Trudno rozpuszczalny – na 1g substancji potrzeba 100-1000g rozpuszczalnika
· Bardzo trudno rozpuszczalny – na 1g substancji potrzeba 1000-10000g rozpuszczalnika
· Praktycznie nierozpuszczalny – na 1g substancji potrzeba więcej niż 10000g rozpuszczalnika
Ilość substancji-1 : 18 –ilość rozpuszczalnika
ROZPUSZCZALNIKI
Rozpuszczalniki stosowane w farmacji:
§ Woda oczyszczona
§ Gliceryna
§ Oleje roślinne
§ Alkohol etylowy
WODA → podstawowy rozpuszczalnik stosowany w technologii postaci leku; zalicza się do grupy rozpuszczalników polarnych.
Farmakopea dopuszcza TRZY rodzaje wody:
1. WODA OCZYSZCZONA (...
ewelinka02407