Pojęcia i oznaczenia
Surowiec farmaceutyczny – oznacza substancję lub mieszaninę substancji wykorzystywaną do sporządzenia lub wytworzenia produktu.
Substancja (substancja farmakopealna) – oznacza umieszczony w FP ściśle określony związek chemiczny wymieniony w tytule monografii szczegółowej.
Surowiec roślinny – oznacza surowiec farmaceutyczny pochodzenia roślinnego wymieniony w tytule monografii szczegółowej.
Lek gotowy (preparat) – oznacza produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu.
Postać leku – jest to forma jaką nadano lekowi spełniająca wymagania określone odpowiednią monografią ogólną.
Roztwór – oznacza zawsze roztwór wodny. Roztwory w innych rozpuszczalnikach są wyraźnie określone, np. roztwór etanolowy czy roztwór w kwasie solnym.
Woda – oznacza wodę oczyszczoną, jeśli nie zaznaczono inaczej przez podanie odpowiedniego określenia.
Określenie rozpuszczalności
1. Bardzo łatwo rozpuszczalny – 1 część rozpuszcza się w mniej niż 1 części rozpuszczalnika.
2. Łatwo rozpuszczalny – 1 część rozpuści się w od 1 do 10 części rozpuszczalnika.
3. Rozpuszczalny – 1 część rozpuści się w od 10 do 30 części rozpuszczalnika.
4. Dość trudno rozpuszczalny – 1 część rozpuści się w od 30 do 100 części rozpuszczalnika.
5. Trudno rozpuszczalny – 1 część rozpuści się w od 100 do 1000 części rozpuszczalnika.
6. Bardzo trudno rozpuszczalny – 1 część rozpuści się w od 1000 do 10000 części rozpuszczalnika.
7. Praktyczne nierozpuszczalny – 1 część rozpuszcza się w więcej niż 10000 części rozpuszczalnika.
Temperatura
· Zimna 0 – 5 0C
· Chłodna 5 – 15 0C
· Pokojowa 15 – 25 0C
· Umiarkowanie ciepła 25 – 40 0C
· Ciepła 40 – 75 0C
· Gorąca 75 – 95 0C
Ochłodzić – oznacza doprowadzić do temperatury pokojowej (15 – 25 0C)
Oziębić - oznacza doprowadzić do temperatury 0 – 5 0C
Umiarkowanie ogrzać - oznacza doprowadzić do temperatury 25 – 40 0C
Ogrzać - oznacza doprowadzić do temperatury 40 – 75 0C
Silnie ogrzać - oznacza doprowadzić do temperatury powyżej 75 0C
Podgrzać do określonej temperatury lub do wrzenia – oznacza jednorazowe ogrzanie do wskazanej temperatury lub do wrzenia.
Łaźnia wodna – oznacza wrzącą łaźnię wodną. Zamiast łaźni wodnej można stosować łaźnię parową o temperaturze pary 100
Przy braku określenia temperatury należy stosować temperaturę pokojową.
Miary stosowane do zażywania leków
Rodzaj miary
Woda
Nalewki, roztwory olejowe
Syropy
Proszki
Łyżka stołowa
15
12
20
7,5
Łyżeczka do herbaty
5
4
6
2,5
3,5 (chlorek sodu)
0,5 (tlenek magnezu)
Kieliszek mały
15 – 25
-
Dawki
FP określa dla środków farmaceutycznych dawki zwykle stosowane i dawki maksymalne, różnicując dawki jednorazowe oraz dawki dobowe. Jednocześnie różnicuje się dawki w zależności od drogi podania:
· Doustnie – p.o.
· Podskórnie – s.c.
· Domięśniowo – i.m.
· Dożylnie – i.v.
· Doodbytniczo – p.v.
Gdyż mają one wpływ na dostępność biologiczną środka leczniczego.
Dawki zwykle stosowane są to dawki przeciętnie wywołujące u chorego określony efekt farmakologiczny. Zakres tych dawek przyjmuje się standardowo dla mężczyzn w wieku 20 – 40 lat i masie ciała 70 kg. Dawka zwykle stosowana ma charakter orientacyjny. Dla leków stosowanych zewnętrznie zamiast dawki FP określa zwykle stosowane stężenie.
Jako dawki maksymalne FP określa najwyższe dawki stosowane w lecznictwie. Dawki te określono dla mężczyzny w wieku 20 – 40 lat i masie ciała 70 kg bez chorób towarzyszących. Dawek maksymalnych nie należy zasadniczo przekraczać, jednak w uzasadnionych przypadkach lekarz może tę dawkę przekroczyć co jednak musi być we właściwy sposób wyraźnie zaznaczone np. przez umieszczenie obok liczby wykrzyknika z podpisem lekarza lub napisanie słownie dawki.
Dawki dla dziecka
W oparciu o farmakopealne dawki dla dorosłych można obliczyć dawkę dla dziecka uwzględniając jego wiek, masę lub powierzchnię ciała.
Przeliczając dawkę w stosunku do wieku dziecka można posłużyć się:
a. Wzorem Gowlinga:
dawka dla dorosłego * wiek dziecka
Dd= ---------------------------------------------------
24
b. Wzorem Younga:
Dawka dla dorosłego * wiek dziecka
Dd = ----------------------------------------------------
Wiek dziecka + 12
Przeliczanie w stosunku do masy ciała
a. Wzór Clarka:
Dawka dla dorosłego * waga dziecka (kg)
Dd = --------------------------------------------------------
70
Przeliczanie w stosunku do powierzchni ciała dziecka. Przyjmuje się, że średnia powierzchnia ciała dorosłego wynosi 1,73 m2 (o masie 70 kg i wzroście 170 cm).
Dawka dla dorosłego * powierzchnia ciała dziecka (m2)
Dd = --------------------------------------------------------------------------
1,73 m2 (lub 1,8 m2)
Przykłady:
Rp.
Ephedrini hydrochloridi 0,1
Thymi sir
Pini sir. aa 60,0
Aquae ad 180,0
m.f.mixt
s. 3xdz 1 łyżeczka
dla 5 – letniego dziecka
1 łyżeczka: wody 5, syropu 6
120,0 *6 + 60,0 * 5
------------------------- = 5,67
180,0
D max efedryny jednorazowa 0,075
Dobowa 0,15
Wg Gowlinga: wg Younga
0,075 * 5 0,075 * 5
Ddj = ---------------- = 0,0156 Ddj = --------------- = 0,022
24 ...
ewelinka02407