Geologia Regionalna.doc

GEOLOGIA REGIONALNA ŚWIATA

TOM I: EUROPA

WYKŁAD 1.

WSTĘP:

Cele geologii regionalnej:

► przedstawienie zapisu skalnego z którego zbudowana jest dana jednostka

► interpretacja genezy tej jednostki

Geologiczna jednostka (= jednostka strukturalna= tektoniczna)- jest to obiekt geologiczny (trójwymiarowy) różniący się od sąsiednich jednostek zapisem litostratygraficznym, genezą (zapisem następstw procesów geologicznych) i budową strukturalną.

Granice jednostek mają z reguły charakter tektoniczny bądź są wytaczane na sposób konwencjonalny (zatem umownie, w oparciu o różne inne kryteria).

BUDOWA ZIEMI:

(krótkie repetytorium)

■ Ziemia charakteryzuje się warstwową budową wewnętrzną

■ jej zewnętrzna warstwa to litosfera (zbudowana ze skorupy oceanicznej i kontynentalnej)

■ podzielona jest ona na wiele płyt które poruszają się względem siebie (wzajemnie ze sobą kolidują)

■ siłą napędową ruchu płyt są strumienie ciepła pochodzące z wnętrza Ziemi

■ niektóre płyty litosfery mają tylko skorupę oceaniczną, inne zawierają natomiast dwa rodzaje skorupy- oceaniczną i kontynentalną

■ płyty litosferyczne ze skorupą oceaniczną mają grubość ok. 70km, a ze skorupą kontynentalną powyżej 150km (max. ok. 200km)

■ największa jest płyta eurazjatycka, natomiast najszybciej porusza się obecnie płyta Nazca

GŁÓWNE PŁYTY LITOSFERY:

1.     EURAZJATYCKA

2.     PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKA

3.     POŁUDNIOWOAMERYKAŃSKA

4.     PACYFICZNA

5.     AFRYKAŃSKA

6.     AUSTRALIJSKA

7.     INDYJSKA

8.     ARABSKA

9.     ANTARKTYCZNA

10.       SKOTII

11.       NAZCA

12.       FILIPIŃSKA

13.       KARAIBSKA

14.       WYSP KOKOSOWYCH

15.       JUAN DE FUCA

+ OK. 40 MNIEJSZYCH...

RODZAJE (TYPY) GRANIC MIĘDZY PŁYTAMI:

▬ GRANICE ROZBIEŻNE (DYWERGENTNE)

/generowana jest tutaj nowa skorupa/

Np. granica płyty północnoamerykańskiej i eurazjatyckiej

▬ GRANICE ZBIEŻNE (KONWERGENTNE)

              /w miejscu gdzie jedna płyta podsuwa się pod drugą, a zatem w strefach subdukcji/

Np. wokół północnej części płyty pacyficznej

▬ PRZESUWCZE (TRANSFORMUJĄCE)

UWAGA: Poza tymi rodzajami mamy również często do czynienia z trudnymi w wyznaczeniu szerokimi strefami granicznymi (szeroki obszar którego granice trudno wytyczyć cechujący się wysokim stopniem deformacji, jak: Alpy, ryft Afryki Wschodniej itd.)

SKORUPA KONTYNENTALNA- granitowa

■ jest górną częścią litosfery

■ budują ją zróżnicowane skały o składzie granitu

■ współczesny zasięg to ok. 7mld km2

■ najstarsze skały- ACASTA GNEJS (gnejsy formacji Acasta datowane na 4.01Ga)

■ generalnie najstarsze skały skorupy kontynentalnej budują kratony (stanowiące jądra kontynentów)

■ grubość skorupy kontynentalnej jest zmienna: największa pod wielkimi łańcuchami górskimi (max. ok. 70km- pod Tybetem, pod Andami), w najstarszych częściach skorupy kontynentalnej ok. 45- 50km (średnie wartości), natomiast najcieńsza jest oczywiście przy współczesnych krawędziach kontynentów

SKORUPA OCEANICZNA- bazaltowa

■ jest częścią litosfery stanowiącą dno basenów oceanicznych

■ zbudowana ze skał maficznych (= sima)

■ cieńsza wyraźnie od skorupy kontynentalnej, jej średnia grubość to ok. 6- 12km

■ prosty zapis skalny (znacznie mniej złożony od kontynentalnej)

■ wydziela się w jej obrębie zasadnicze trzy warstwy: (w sekwencji od dołu do góry)

1. plutoniczne skały (gabra, ultramafity)              ~5km

2. skały wulkaniczne                                                        ~1-2km

3. skały osadowe                                                        ~0.5km

■ wiek skorupy oceanicznej:

▬ najmłodsze fragmenty występują w strefach ryftu (gdzie skorupa oceaniczna jest generowana)

▬ najstarszy fragment datowany na ~180 Ma (dolna / środkowa jura)

Porównanie (zestawienie) właściwości skorupy kontynentalnej i oceanicznej:

Główne struktury skorupy kontynentalnej i oceanicznej:

                                     ...