Ćwiczenia z Geologii Ogólnej
Zakład Geologii Ogólnej i Matematycznej
AGH
z różnych źródeł zestawił
Tomasz Bartuś
Def: Skały metamorficzne to skały powstałe w głębi skorupy ziemskiej w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury, a niekiedy czynników chemicznych na istniejące już skały magmowe lub osadowe. Przy czym przemiana ta odbywa się w stałym stanie skupienia lub w częściowym przetopieniu.
! reakcje mające miejsce podczas przemian metamorficznych mają charakter odwracalny.
Gdy metamorfizmowi ulegają:
SKAŁY MAGMOWE-> przedrostek ORTO np. ortognejsy, ortołupki
SKAŁY OSADOWE -> przedrostek PARA np. paragnejsy, parałupki
Czynniki metamorfizmu:
Temperatura
•najefektywniejszy czynnik metamorfizmu,
•skały zostają poddane oddziaływaniu wyższych temperatur wskutek przemieszczania się w coraz głębsze strefy skorupy ziemskiej,
•Temperatura w tych strefach związana jest z:
a) gradientem geotermicznym (30oC/1km) (ciepło endogeniczne),
b) dostaniem się w pobliże oddziaływania intruzji magmowych,
c) ciepło z rozpadu pierwiastków promieniotwórczych,
d) ciepło związane siłami tarcia przy dyslokacjach,
Fluidy (rozpuszczalniki)
Ziarna mineralne w drobnych porach intergranularnych otoczone są zawsze cieczami. W warunkach wysokiej temp. odznaczają się one dużą aktywnością. Nie jest to czysta woda, lecz zjonizowany roztwór zawierający (OH) i CO2, a podrzędnie SO4 i Cl oraz rozmaite kationy.
Ciśnienie
•skały pogrążające się w głębi ziemi podlegają zwiększającemu się ciśnieniu wywieranemu przez nadległe masy skalne
•Wzrost ciśnienia powoduje zgodnie z zasadami termodynamiki, zagęszczenie materii, czyli zmniejszenie objętości minerałów i skał
•Niektóre minerały w tej sytuacji stają się nietrwałe i zostają zastąpione innymi bardziej trwałymi
•Z obserwacji praktycznych wynika, że wzrost ciśnienia pełni rolę podrzędną w stosunku do wzrostu temp. w proc. met.
•Ciśnienie litostatyczne i stres
Wszystkie minerały skał metamorficznych są w pełni krystaliczne.
Kryształy rozwinięte w warunkach metamorficznych noszą nazwę blastów.
Czas
W zależności od zakresu występowania wszystkich tych czynników będziemy mieli do czynienia z różnymi typami metamorfizmu: termicznym, wysoko-ciśnieniowym, regionalnym (największe znaczenie), dyslokacyjnym, impaktytowym
MINERAŁY SKAŁ METAMORFICZNYCH
Minerały skał magmowych są dwojakiego pochodzenia:
· pochodzące od skał pierwotnych (magmowych lub osadowych)
· będące produktami metamorfizmu
Wiele minerałów może mieć zarówno jedno jak i drugie pochodzenie.
Zachowanie się minerałów pod wpływem metamorfizmu
KWARC- zachowuje się bez zmian, opal i chalcedon przekrystalizowują w kwarc.
SKALENIE ALKALICZNE- reprezentowane są głównie przez mikroklin.
PLAGIOKLAZY ZASADOWE- (zasobne w Ca) ulegają przeobrażeniu w nowe minerały: zoizyt, klinozoizyt i epidot.
MIKI AMFIBOLE i PIROKSENY- zachowują się na ogół bez zmian, choć odmiany ze skał magmowych przechodzą zazwyczaj w odmiany charakterystyczne dla skał metamorficznych.
Np.
MUSKOWIT przechodzi w odmianę drobnołuseczkową serycyt,
AMFIBOLE przechodzą w aktynolit, tremolit, glaukofan,
PIROKSENY- przechodzą w omfacyt,
SKALENOIDY, OLIWINY całkowicie rozkładają się na bardzo urozmaicone produkty przemian serpentyn (antygoryt, chryzotyl) lub chloryty.
MINERAŁY ILASTE- przeobrażają się w miki,
GLAUKONIT- przechodzi w różne minerały żelaziste np. epidot, chloryty.
WĘGLANY- syderyt i dolomit trwałe są tylko w płytkich strefach metamorfizmu. W głębszych strefach metamorfizmu zachowuje się tylko kalcyt. Aragonit przechodzi w kalcyt.
FOSFORANY- przechodzą w apatyt.
Minerały poboczne i akcesoryczne skał magmowych (hematyt, piryt, granaty, turmaliny) na ogół pozostają trwałe.
Uwodnione tlenki i wodorotlenki Fe przechodzą w bezwodne tlenki: hematyt, magnetyt.
Uwodnione tlenki i wodorotlenki Al. przechodzą w bezwodny tlenek: korund.
Siarczany i chlorki nie zachowują się.
Nowe minerały:
MINERAŁ
Pokrój
Twardość
Barwa
Inne
talk
łuseczkowy
1
białawy, niebieskawy, zielonkawy
połysk jedwabisty, nieco perłowy, tłusty w dotyku
grafit
1-2
czarny
połysk tłusty lub metaliczny, brudzi palce, łatwo rozcieralny
antygoryt, chryzotyl
łuseczkowy, włuknisty
2-3
zielony (odcienie), zielonkawooliwkowy
skupienia zbite,
skupienia żyłkowate, jedwabisto-metaliczny połysk, giętki
epidot
6-7
zielony
chloryt
zielony do czarnego
dysten
słupkowy1
4-7
niebieskawy
TEKSTURY SKAŁ METAMORFICZNYCH
1. ze względu na stosunki wielkości blastów:
a) homeoblastyczna (równoblastyczna)- blasty mniej więcej tej samej wielkości,
b) heteroblastyczna- (różnoblastyczna)- blasty różnej wielkości
,
c) porfiroblastyczna- jeden minerał tworzy blasty wyraźnie większe od pozostałych,
d) poikiloblastyczna,
2. ze względu na bezwzględną wielkość blastów:
a) drobnoblastyczna,
b) średnioblastyczna,
c) drobnoblastyczna,
3. ze względu na pokrój blastów:
a) granoblastyczna,
b) lepidoblastyczna,
c) nematoblastyczna
a) granoblastyczna
b) lepidoblastyczna
b) nematoblastyczna
...
M_rycha