Wyprawy krzyżowe
Przyczyny:
— gospodarcze: rozdrobnienie ziemi (skutki feudalizmu), chęć bezpośredniego handlu ze wschodem (handel lewantyjski);
— społeczne: brak zajęć dla rycerstwa, potrzeba łupu, przeludnienie;
— polityczne: dążenia papiestwa do pozyskania wpływów na wschodzie (cesarz bizantyjski Aleksy I prosi o pomoc); 1063: papież Aleksander V wzywa rycerstwo do walki z niewiernymi (reconquista w Hiszpanii);
— ideologiczne: wyzwolenie Świętej Ziemi spod panowania Turków Seldżuckich, zjednoczenie chrześcijaństwa, 1095: synod w Clermont — wezwanie papieża Urbana II do krucjat; fanatyzm religijny.
wyprawa ludowa
1096
• odpowiedź na apel papieża Urbana II;
• ludność cywilna (ok. 20 tys.);
• dowództwo: Piotr Pustelnik z Amiens;
• morderstwa i grabież na terenie Europy, pogrom Żydów;
• rozbicie przez Turków w Azji Mniejszej;
• źle zorganizowana i pod względem militarnym bezwartościowa
I krucjata
1096‑1099
• odpowiedź na apel cesarza bizantyjskiego Aleksa I Kamnena o pomoc w walce z Turkami Seldżuckimi;
• zajęte tereny: Nikea (1097), Edessa, Syria i Antiochia (1098), Jerozolima (1099);
• powstanie Królestwa Jerozolimskiego (władza: Godfryd z Bouillon, pierwszy król: Baldwin I, jego brat, koronowany w 1100);
• tworzenie się zakonów krzyżowych
II krucjata
1147‑1149
• inicjatorzy: św. Bernard z Clairvaux, papież Eugeniusz III; po zdobyciu Edessy przez Turków;
• dowództwo: Ludwik VII (król Francji), Konrad III (król Niemiec);
• udział Fryderyka Barbarossy;
• brak wspólnego planu działania;
• klęska: Doryleum (1147), Damaszek (1148);
• upadek mitu o niepokonanych armiach krzyżowych
III krucjata
1189‑1192
• inicjator: papież Grzegorz VIII; po zajęciu przez sułtana Saladyna Jerozolimy;
• dowództwo: Fryderyk Barbarossa (cesarz Niemiec), Ryszard Lwie Serce (król Anglii), Filip II August (król Francji);
• zdobyte tereny: Akka (1192), Cypr (1191) — Ryszard Lwie Serce (w walce z Izaakiem Komnenem);
• ugoda z Saldynem; przejęcie pasa wybrzeża od Tyru do Jaffy (tereny Ajjubidów), swobodny dostęp do miejsc kultu
IV krucjata
1202‑1204
• inicjator: papież Innocenty III;
• zdobycie Konstantynopola (1204) — utworzenie Cesarstwa Łacińskiego, kontrolowanego przez Wenecjan, które upada w 1261;
• zniszczenie i zrabowanie miasta: potępienie wyprawy przez papieża
wyprawa dziecięca
1212
• wyprawa religijna: przekonanie, że niewinne dzieci odzyskają Ziemię Świętą;
• większość dzieci umiera lub zostaje sprzedana w niewolę, kilka tysięcy dociera do Marsylii i na statkach odpływa na wschód
V krucjata
1217‑1221
• dowództwo: Andrzej II Arpadowicz, król węgierski, Leopold VI, król austriacki;
• uderzenie na Egipt; zdobycie Damietty (1218); rozgromienie w drodze na Kair
wyprawa Fryderyka II Hohenstaufa
1228‑1229
• bezkrwawa wyprawa oparta na pertraktacjach;
• odzyskanie Jerozolimy, Betlejem i Nazaretu (do 1244)
VI krucjata
1248‑1254
• dowództwo: Ludwik IX Święty (król Francji), Andrzej II (król Węgier);
• nieudana próba opanowania Egiptu
VII krucjata
1270
• dowództwo: Ludwik IX Święty (śmierć pod Tunisem), Karol Andegaweński (król Węgier);
• 1292: upadek Akki, ostatniej twierdzy krzyżowców
Wyprawy w Europie:
— Hiszpania: reconquista
1212: Navas de Talosa: opanowanie części Półwyspu Pirenejskiego;
1492: Grenada: koniec ekspansji Arabów na Półwyspie Pirenejskim
— Prusy: tereny Słowian Połabskich (1146, 1147), nad Łabą (Opatrzyci, Wieleci).
1
isamar