gazzaniga.pdf

Podzielony mzg

Ð ods¸ona druga

66 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998

Poznanie zalet i s¸aboæci kaýdej z p¸kul pog¸«bia

nasz stan wiedzy o æwiadomoæci oraz organizacji mzgu

Michael S. Gazzaniga

rican pisa¸em o nowych, prze¸omowych badaniach

mzgu. Trzech szukajcych pomocy pacjentw cier-

picych na padaczk« poddano operacji, podczas ktrej prze-

ci«to im cia¸o modzelowate (tzw. spoid¸o wielkie) Ð superau-

tostrad« dla neuronw ¸czcych obie p¸kule mzgu. Badajc

ich pniej, wraz z moimi kolegami Rogerem W. Sperry, Jo-

sephem E. Bogenem i P. J. Vogelem obserwowaliæmy, co si«

dzieje, kiedy lewa i prawa po¸owa mzgu nie mog si« ze

sob komunikowa.

Sta¸o si« jasne, ýe informacja wzrokowa nie moýe juý prze-

chodzi z jednej strony mzgu na drug. Kiedy prezentowa-

liæmy obraz w prawym polu widzenia badanych Ð tj. lewej

p¸kuli, w ktrej przetwarzane s dane z tego obszaru Ð po-

trafili oni opisa, co widzieli. Ale gdy ten sam obraz pokazy-

waliæmy w lewym polu widzenia, pacjenci niczego nie ryso-

wali Ð twierdzili, ýe nic nie widz. Jednak gdy poprosiliæmy

ich o wskazanie przedmiotu podobnego do prezentowane-

go, robili to bez trudnoæci. Prawa cz«æ mzgu ãwidzia¸aÓ

obraz i mog¸a uruchomi odpowied niewerbaln. Nie umia-

¸a po prostu tylko o tym ãopowiedzieÓ.

W podobnych badaniach obserwacj« t« potwierdzono tak-

ýe dla dotyku, powonienia i s¸uchu. W dodatku kaýda po¸o-

wa mzgu by¸a w stanie sterowa grnymi mi«æniami obu

ramion, ale ruchy mi«æni poruszajcych d¸oni i palcami mo-

g¸y by zgrane jedynie przez p¸kul« przeciwn. Innymi s¸o-

wy, prawa cz«æ mzgu sterowa¸a wy¸cznie lew d¸oni,

a lewa tylko praw.

Ostatecznie odkryliæmy, ýe kaýda p¸kula kieruje skrajnie

rýnymi aspektami myælenia i dzia¸ania. Obie po¸owy mz-

gu maj swoj specjalizacj«, a zatem ograniczenia i zalety. Le-

wa p¸kula dominuje w dziedzinie j«zyka i mowy. Prawa ce-

luje w zadaniach wzrokowo-ruchowych. Poj«cia wyros¸e na

gruncie tych badaÄ wesz¸y do potocznego j«zyka: pisarze

okreælaj siebie jako ãlewop¸kulowcwÓ, a malarze maj si«

za ãprawop¸kulowcwÓ.

W kolejnych dziesi«cioleciach prace nad rozdzielonym mz-

giem wciý wyjaænia¸y zjawiska badane przez wiele dziedzin

nauki o uk¸adzie nerwowym. Nie tylko dowiedzieliæmy si«

wszyscy wi«cej o rýnicach mi«dzy p¸kulami, ale rwnieý

mogliæmy zrozumie, jak porozumiewaj si« one ze sob po

rozdzieleniu. Tego rodzaju badania rzuci¸y takýe æwiat¸o na

mechanizmy mowy, percepcji i uwagi, na organizacj« mzgu

oraz potencjaln lokalizacj« pami«ci rzekomej (zwizanej z fak-

tami, ktre nigdy nie zaistnia¸y Ð przyp. t¸um.). Ale najbar-

dziej intrygujcy by¸ prawdopodobnie wp¸yw, jaki te prace

wywar¸y na nasze rozumienie æwiadomoæci i ewolucji.

Pierwotne badania prowadzone nad rozdzielonym m-

zgiem przynios¸y wiele interesujcych pytaÄ, w tym doty-

czcych tego, czy rozdzielone p¸kule mog w dalszym ci-

gu ãrozmawiaÓ ze sob oraz jak rol« pe¸ni taka komunikacja

w myæleniu i dzia¸aniu. Kilka ãneuronalnych mostwÓ, zwa-

nych spoid¸ami, ¸czy ze sob obydwie cz«æci mzgu. Cia¸o

modzelowate jest najwi«kszym z nich i w wi«kszoæci przy-

padkw tylko ono ulega uszkodzeniu podczas operacyjnego

leczenia padaczki. Co dzieje si« jednak z innymi, mniejszy-

mi spoid¸ami?

Ocala¸e mosty

Dzi«ki badaniom uk¸adu uwagi naukowcy mieli szans«

to zrozumie. W uwag« zaangaýowanych jest wiele struk-

tur korowych, a takýe podkorowych, ktre s starszymi, bar-

dziej pierwotnymi cz«æciami naszego mzgu. W latach osiem-

dziesitych Jeffrey D. Holtzman z Cornell University Medical

College odkry¸, ýe kaýda p¸kula zdolna jest skierowa uwa-

g« przestrzenn nie tylko na swoj sfer« czuciow (ca¸oæ

bodcw dochodzcych do p¸kuli Ð przyp. t¸um.), ale rw-

nieý na pewne punkty w sferze czuciowej przeciwnej, roz¸-

czonej po¸owie mzgu. Odkrycie to wskazuje, ýe uk¸ad uwa-

gi jest wsplny dla obu p¸kul Ð przynajmniej w odniesieniu

do informacji przestrzennej Ð i moýe wciý dzia¸a poprzez

po¸czenia mi«dzyp¸kulowe, ktre przetrwa¸y.

Prace Holtzmana by¸y szczeglnie intrygujce, poniewaý

wskazywa¸y na moýliwoæ istnienia w rozdzielonym mzgu

ograniczonych zasobw uwagi. Za¸oýy¸ on, ýe wykonywa-

nie jednego rodzaju zadania wykorzystuje pewne zasoby m-

zgu; im zadanie jest trudniejsze, tym wi«cej owych zasobw

potrzeba i tym bardziej jedna po¸owa mzgu musi odwo¸ywa

si« do pomocy obszarw podkorowych lub drugiej p¸kuli.

W 1982 roku Holtzman znw wskaza¸ drog« innym naukow-

com, odkrywajc, ýe rzeczywiæcie im silniej pracowa¸a jedna

CIAüO

MODZELOWATE

PRZEGRODA

POüCZENIA MîZGU w wielu przypadkach biegn do przeciw-

nych p¸kul (ilustracja z lewej) . Prawa po¸owa mzgu przetwarza

informacj« z lewego pola wzrokowego, podczas gdy lewa obrabia

dane z prawego. W przypadku ruchw palcw podobnie Ð prawa

p¸kula steruje d¸oni i palcami lewej r«ki, lewa zaæ Ð prawej. Obie

jednakýe kieruj ruchami ramion. P¸kule po¸czone s mostami

nerwowymi zwanymi spoid¸ami (ilustracja z prawej) . Najwi«k-

szym spoærd nich, uszkadzanym podczas operacyjnego rozdziela-

nia mzgu, jest cia¸o modzelowate.

KORA

PRZEDCZOüOWA

WZGîRZE

MîûDûEK

å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998 67

M niej wi«cej przed 30 laty na ¸amach Scientific Ame-

p¸kula rozdzielonego mzgu, tym trudniej druga mog¸a

w tym samym czasie podo¸a innemu zadaniu.

Ostatnie badania prowadzone przez SteveÕa J. Lucka z Uni-

versity of Iowa, Stevena A. Hillyarda wraz ze wsp¸pracow-

nikami z University of California w San Diego oraz Ronalda

Manguna z University of California w Davis pokaza¸y, ýe

rwnieý inny aspekt uwagi jest zachowany w rozdzielonym

mzgu. Naukowcy patrzyli, co si« stanie, gdy badana osoba

szuka w polu widzenia jakiegoæ wzoru lub przedmiotu. Zaob-

serwowali, ýe pacjenci z rozdzielonym mzgiem wykonuj

niektre zadania wzrokowe lepiej niý ludzie zdrowi. Nie-

tkni«ty mzg wydaje si« hamowa mechanizmy przeszukiwa-

nia, ktre z natury obecne s w kaýdej p¸kuli.

Szczeglnie lewa p¸kula moýe sprawowa siln kontrol«

nad takimi zadaniami. Alan Kingstone z University of Alber-

ta odkry¸, ýe ta cz«æ mzgu jest ãsprytnaÓ, jeæli chodzi o stra-

tegie poszukiwaÄ, podczas gdy prawa nie. W testach, w kt-

rych badana osoba moýe wywnioskowa, jak skutecznie

poszukiwa dziwnego wyjtku w zestawie podobnych obiek-

tw, lewa p¸kula ma lepsze wyniki niý prawa. Zatem wy-

daje si«, ýe bardziej kompetentna lewa po¸owa moýe zaw¸asz-

cza system uwagi w nietkni«tym mzgu.

Chociaý i inne badania wskazywa¸y, ýe mi«dzy rozdzielo-

nymi p¸kulami pozostaje jakaæ komunikacja, ocala¸e po¸-

czenia mi«dzyp¸kulowe okaza¸y si« z¸udzeniem. Przepro-

wadzi¸em na przyk¸ad wraz z Kingstonem pewne doæwiad-

czenie, ktre omal nie wyprowadzi¸o nas w pole. Pacjentowi

wyæwietliliæmy dwa wyrazy i poprosiliæmy go o narysowanie

tego, co widzia¸. Jednej p¸kuli pokazaliæmy ¸uk, a drugiej

strza¸«. Ku naszemu zaskoczeniu pacjent narysowa¸ ¸uk ze

strza¸! Wysz¸o tak, jakby zintegrowa¸ w jednej p¸kuli infor-

macj« i p¸kula ta kierowa¸a nast«pnie rysowaniem.

Byliæmy w b¸«dzie. W koÄcu wykryliæmy, ýe ta integracja

w¸aæciwie zasz¸a na papierze, a nie w mzgu. Jedna p¸kula

ãnarysowa¸aÓ swj przedmiot (¸uk), po czym druga przej«¸a

kontrol« nad r«k i narysowa¸a to, co ona ãwidzia¸aÓ Ð (strza-

¸«) na ¸uku. Obraz wyglda¸ na skoordynowany. Zdemasko-

waliæmy t« chimer«, podajc pary wyrazw trudniejsze do

integracji, na przyk¸ad skrobaczka i chmury. Badana osoba

nie narysowa¸a wieýowca, jak naleýa¸o si« spodziewa, ale

chmury nad skrobaczk.

nych zostaje zatracona po operacji rozdzielenia mzgu. Jed-

nej p¸kuli pacjenta pokazano na krtko kart« ze s¸owem ã¸ukÓ,

a drugiej z wyrazem ãstrza¸aÓ. Poniewaý pacjent narysowa¸ ¸uk

i strza¸«, wraz z kolegami przypuszczaliæmy, ýe obie p¸kule wciý

mog¸y si« ze sob komunikowa Ð mimo przeci«cia cia¸a modze-

lowatego Ð i z¸oýy¸y s¸owa w sensown ca¸oæ.

Nast«pny test dowid¸, ýe byliæmy w b¸«dzie. Jednej z p¸kul

wyæwietliliæmy s¸owo ãchmuryÓ, a drugiej Ð ãskrobaczkaÓ. Otrzy-

many obraz pokaza¸, ýe pacjent nie dokona¸ integracji informacji:

zamiast wieýowca narysowa¸ chmury ponad podobn do grze-

bienia skrobaczk. Najpierw jedna p¸kula narysowa¸a, co widzia-

¸a, a potem druga. W przypadku ¸uku i strza¸y na¸oýenie obu ob-

razw zmyli¸o nas, bo wynik wydawa¸ si« skoordynowany. Na

koniec sprawdziliæmy, czy kaýda p¸kula moýe samodzielnie inte-

growa s¸owa. Pokazaliæmy prawej p¸kuli ãogieÄÓ i ãbroÄÓ. Lewa

r«ka narysowa¸a karabin zamiast broni i ognia, jasne wi«c by¸o, ýe

kaýda p¸kula zdolna jest do integracji.

LEWA PîüKULA

PRAWA PîüKULA

STRZAüA

üUK

RYSUNEK

Granice ekstrapolacji

LEWA PîüKULA

PRAWA PîüKULA

Poza pomoc w okreæleniu, ktre uk¸ady wciý dzia¸aj,

a ktre s przeci«te na poziomie cia¸a modzelowatego, bada-

nia komunikacji mi«dzy p¸kulami doprowadzi¸y do waý-

nych ustaleÄ dotyczcych ograniczeÄ badaÄ na zwierz«tach.

Ludzie bowiem, aby zrozumie samych siebie, cz«sto prowa-

dz na nich eksperymenty. Przez wiele lat naukowcy zajmu-

jcy si« uk¸adem nerwowym badali mzgi ma¸p i innych stwo-

rzeÄ, chcc dowiedzie si«, jak dzia¸a ich w¸asny. W istocie,

bardzo rozpowszechniony by¸ pogld Ð dobitnie propagowa-

ny przez Charlesa Darwina Ð ýe mzgi najbliýej spokrewnio-

nych z nami zwierzt maj organizacj« i funkcj« ogromnie po-

dobn, jeæli nie identyczn z nim, do mzgu cz¸owieka.

Badania nad rozdzielonym mzgiem wykaza¸y, ýe za¸oýe-

nie to moýe by fa¸szywe. Chociaý pewne struktury i czynno-

æci s znaczco podobne, jest teý wiele rýnic. Silnie przema-

wiajcego za tym dowodu dostarcza spojenie przednie. Ta

ma¸a struktura leýy nieco poniýej cia¸a modzelowatego. Je-

æli to spojenie pozostanie nietkni«te u zwierzt, ktre maj

rozdzielony mzg, zachowuj one zdolnoæ przesy¸ania

informacji wzrokowej z jednej p¸kuli do drugiej. U ludzi jed-

nak takie przekazywanie w ýaden sposb nie zachodzi. Zatem

ta sama struktura pe¸ni rýne funkcje u odmiennych gatun-

kw. Obrazuje to ograniczenia ekstrapolacji z jednego gatun-

ku na inny.

Nawet ekstrapolacja mi«dzy poszczeglnymi ludmi mo-

ýe by zwodnicza. Jednym z naszych pierwszych zaskakuj-

cych odkry by¸ fakt, ýe lewa p¸kula moýe swobodnie prze-

twarza j«zyk i wyraýa swoje doæwiadczenia. Odkryliæmy

SKROBACZKA

CHMURY

RYSUNEK

LEWA PîüKULA

PRAWA PîüKULA

OGIEÁ

BROÁ

RYSUNEK

68 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998

Testy na integracj« informacji

J ak pokazuje poniýszy eksperyment, zdolnoæ do integracji da-

rwnieý, ýe i prawa w pewnym zakresie umie to robi, cho-

ciaý nie jest tak swobodna jak lewa po¸owa. Z innych umie-

j«tnoæci prawa strona mzgu potrafi dopasowywa s¸owa do

obrazw, sylabizowa i rymowa, a takýe dzieli przedmio-

ty na kategorie. Chociaý nigdy nie wykryliæmy w niej ýadnej

wyrafinowanej zdolnoæci sk¸adniowej, sdzimy, ýe jej wie-

dza leksykalna jest imponujca.

W cigu nast«pnych lat sta¸o si« jasne, ýe nasze trzy pierw-

sze przypadki rozdzielenia mzgu by¸y wyjtkowe. Prawe p¸-

kule wi«kszoæci ludzi nie potrafi pos¸ugiwa si« j«zykiem, na-

wet na elementarnym poziomie, w przeciwieÄstwie do tego, co

pocztkowo obserwowaliæmy. Odkrycie to zgadza si« z inny-

mi danymi neurologicznymi, w szczeglnoæci pochodzcymi

z badaÄ ludzi po udarze. Uszkodzenie lewej p¸kuli jest o wie-

le bardziej szkodliwe dla funkcji j«zykowych niý prawej.

Niemniej obserwuje si« ogromny udzia¸ plastycznoæci oraz

zmiennoæci osobniczej. Pewien pacjent, nazwany J. W., osi-

gn¸ zdolnoæ wypowiedzi praw p¸kul 13 lat po operacji.

J. W. moýe teraz mwi o informacjach przedstawianych jed-

nej bd drugiej po¸owie mzgu.

Kathleen B. Baynes z University of California w Davis in-

formuje o innym unikalnym przypadku. Lewor«czna pacjent-

ka po operacji rozdzielajcej mzg mwi¸a swoj lew p¸-

kul, co samo w sobie nie jest zaskakujce, ale mog¸a ona

pisa jedynie praw, niem p¸kul. Ta dysocjacja potwier-

dza pogld, ýe zdolnoæ pisania nie musi by zwizana ze

zdolnoæci do reprezentacji fonologicznej. Inaczej mwic,

pisanie wydaje si« niezaleýnym uk¸adem, ktry pojawi¸ si«

dopiero u ludzi. Jest on integralny i nie musi stanowi cz«æci

odziedziczonego systemu j«zyka mwionego.

Poszukiwanie fa¸szywych wspomnieÄ

d rezonansu magnetycznego (magnetic resonance imaging Ð

MRI), pewien region w lewej i prawej po¸owie mzgu jest aktywny,

kiedy s przywo¸ywane fa¸szywe wspomnienia (ý¸ty) ; lecz jedynie

prawa p¸kula aktywuje si« podczas przypominania sobie prawdzi-

wych wydarzeÄ (czerwony) . Wraz z kolegami badaliæmy to zjawisko,

testujc narracyjne zdolnoæci lewej cz«æci mzgu. Kaýdej z p¸kul po-

kazano cztery ma¸e rysunki, z ktrych jeden by¸ zwizany z wi«kszym

obrazkiem rwnieý prezentowanym tej p¸kuli. Pacjent musia¸ wybra

najbardziej pasujcy do obrazka rysunek.

Jak pokazano poniýej, prawa p¸kula (czyli lewa r«ka) prawid¸owo

dopasowa¸a szufl« do æniegu; prawa r«ka kontrolowana przez lew p¸-

kul« w¸aæciwie przyporzdkowa¸a kurcz« obrazkowi ptasiej nogi. Na-

st«pnie zapytaliæmy pacjenta, dlaczego lewa r«ka (prawa p¸kula)

wskaza¸a na szufl«. Poniewaý tylko lewa p¸kula ma zdolnoæ mo-

wy, to ona w¸aænie odpowiedzia¸a. Nie mog¸a jednak wiedzie, dla-

czego prawa p¸kula dokona¸a takiego wyboru, wymyæli¸a wi«c histo-

ryjk« o tym, co zobaczy¸a Ð o kurcz«ciu. Powiedzia¸a, ýe prawa p¸kula

wybra¸a szufl«, aby oczyæci kurnik.

Modularny mzg

Mimo mnstwa wyjtkw ogrom badaÄ nad rozdzielonym

mzgiem wykaza¸ niezwyk¸y stopieÄ lateralizacji, tj. specjali-

zacji kaýdej z p¸kul. Poniewaý naukowcy starali si« zrozu-

mie, w jaki sposb mzg osiga swoje cele i jak jest zorgani-

zowany, ujawniona dzi«ki pracom nad rozdzielonym mzgiem

lateralizacja doprowadzi¸a do powstania tzw. modelu modu-

larnego. Badania w dziedzinach nauk kognitywnych, sztucz-

nej inteligencji, psychologii ewolucyjnej i neurobiologii skie-

rowa¸y uwag« na koncepcj«, wed¸ug ktrej mzg i umys¸

zbudowane s z odr«bnych jednostek lub modu¸w zajmuj-

cych si« specyficznymi funkcjami. Zgodnie z t teori mzg nie

jest uniwersalnym urzdzeniem do rozwizywania proble-

mw, ktrego kaýda cz«æ zdolna jest do dowolnej czynno-

æci. Jest on raczej zespo¸em urzdzeÄ pomagajcych spe¸ni

wymogi przetwarzajcego informacj« umys¸u.

Dowiedziono, ýe w takim modu¸owym uk¸adzie lewa p¸-

kula dominuje w g¸wnych czynnoæciach poznawczych, takich

jak rozwizywanie problemw. Operacyjne rozdzielenie m-

zgu prawdopodobnie nie ma wp¸ywu na te funkcje. Wydaje

si« wi«c, ýe aby wykonywa czynnoæci wyýszego poziomu

lewa p¸kula nie potrzebuje duýej mocy obliczeniowej drugiej

po¸owy mzgu. Prawa po¸owa zaæ jest duýo gorsza w roz-

wizywaniu trudnych problemw.

Wraz z Josephem E. LeDouxem z New York University od-

kryliæmy t« cech« lewej p¸kuli prawie 20 lat temu. Postawi-

liæmy sobie proste pytanie: jak lewa p¸kula reaguje na za-

chowania, ktrych sprawc jest niema prawa p¸kula? Kaýdej

z nich pokazywano rysunek zwizany z jednym z czterech

obrazkw znajdujcych si« naprzeciwko pacjenta z rozdzie-

lonym mzgiem. Lewa i prawa p¸kula ¸atwo odnalaz¸y po-

prawny odpowiednik. Lewa r«ka wskaza¸a na to, co wybra-

¸a prawa p¸kula, a prawa r«ka na wybr lewej cz«æci mzgu

[ ilustracja z prawej ].

Nast«pnie zapytaliæmy lew p¸kul« Ð jedyn, ktra po-

trafi mwi Ð dlaczego lewa r«ka wskaza¸a dany obiekt.

Nie wiedzia¸a, poniewaý decyzja zapad¸a w prawej cz«æci

mzgu. Jednak w okamgnieniu wymyæli¸a wyjaænienie. Na-

zwaliæmy t« twrcz zdolnoæ narratywnym mechanizmem

interpretujcym.

T« fascynujc umiej«tnoæ badano ostatnio w celu stwier-

dzenia, jak mechanizm interpretujcy lewej p¸kuli wp¸ywa

na pami«. Elizabeth A. Phelps z Yale University, Janet Met-

calfe z Columbia University i Margaret Funnell, stypendyst-

ka na staýu podoktorskim w Dartmouth College odkryli, ýe

å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998 69

P owstaj one w lewej p¸kuli. Jak pokazuje obraz otrzymany meto-

dwie p¸kule mzgu rýni si« zdolnoæci przetwarzania no-

wych danych. Ludzie otrzymujcy now informacj« zazwy-

czaj zapami«tuj wi«cej, niý doæwiadczyli. Zapytani twier-

dz, ýe pami«taj rzeczy, ktre w istocie si« nie wydarzy¸y.

Jeæli takim testom podda si« pacjentw z rozdzielonym m-

zgiem, lewa p¸kula udziela wielu fa¸szywych odpowiedzi.

Prawa zaæ przeciwnie, zdaje o wiele bardziej zbliýon do rze-

czywistoæci relacj«.

Odkrycia te mog pomc badaczom okreæli, gdzie i jak

rodz si« fa¸szywe wspomnienia. Istnieje kilka pogldw na

to, kiedy w cyklu przetwarzania informacji one powstaj.

Niektrzy naukowcy sugeruj, ýe pojawiaj si« wczeænie i dla-

tego s kodowane w¸aæciwie juý podczas trwania danego zda-

rzenia. Inni uwaýaj, ýe fa¸szywe relacje s odbiciem b¸«du

w rekonstrukcji doæwiadczenia z przesz¸oæci. Innymi s¸owy,

twierdz, ýe ludzie tworz schemat tego, co si« dzia¸o, i retro-

spektywnie dopasowuj fa¸szywe wydarzenia Ð niemniej

zgodne ze schematem Ð do prawdziwych wspomnieÄ.

Lewa p¸kula wykazuje pewne cechy, ktre wspieraj ten

drugi pogld. Po pierwsze, wytwarzanie takich schematw

jest dok¸adnie tym, w czym mechanizm interpretujcy lewej

p¸kuli przoduje. Po drugie, Funnell odkry¸a, ýe ta cz«æ m-

zgu ma zdolnoæ okreælania pochodzenia wspomnieÄ na pod-

stawie kontekstu lub bliskiego zdarzenia. Jej badania wskazu-

j, ýe lewa p¸kula w aktywny sposb umieszcza swoje

doæwiadczenia w szerszym kontekæcie, podczas gdy prawa po

prostu zajmuje si« percepcyjnymi aspektami bodca. W koÄ-

cu Michael B. Miller, doktorant z Dartmouth wykaza¸, ýe le-

wy przedczo¸owy obszar kory mzgowej ulega aktywacji u

zdrowych ludzi, gdy przywo¸uj fa¸szywe wspomnienia.

Wszystkie te odkrycia wskazuj, ýe mechanizm interpretu-

jcy lewej p¸kuli stale ci«ýko pracuje, wynajdujc znaczenia za-

chodzcych wydarzeÄ. Cigle szuka porzdku i przyczyny,

nawet gdy ich nie ma Ð co sprawia, ýe pope¸nia b¸«dy. Ponad-

to wykazuje on tendencj« do nadmiernych uoglnieÄ, cz«sto

konstruujc potencjaln przesz¸oæ zamiast prawdziwej.

Perspektywa ewolucyjna

George L. Wolford z Dartmouth wspar¸ tak charaktery-

styk« lewej p¸kuli dodatkowymi dowodami. Prosty test, kt-

ry wymaga¸ od badanego odgadni«cia, czy æwiat¸o pojawi

si« na grze, czy u do¸u ekranu komputera, ludzie wykonu-

j z inwencj. Eksperymentator manipuluje bodcem tak, ýe

æwiat¸o pojawia si« na grze ekranu przez 80% ca¸ego czasu

doæwiadczenia, ale w przypadkowym uk¸adzie. Gdy wkrt-

ce staje si« jasne, ýe grna cz«æ rozæwietla si« cz«æciej, wszy-

scy badani staraj si« przewidzie ca¸ sekwencj« testow

i g¸«boko wierz, ýe mog to zrobi. Stosujc jednak t« stra-

tegi«, poprawnie zgaduj tylko w 68%. Jeæliby zawsze naciska-

li grny przycisk, uda¸oby si« to im w 80%.

Z drugiej strony, szczury i inne zwierz«ta cz«æciej ucz si«

maksymalizowa wynik i naciska tylko grny przycisk. Oka-

zuje si«, ýe prawa po¸owa mzgu zachowuje si« w ten sam

sposb, tj. nie prbuje interpretowa swojego doæwiadczenia

i znale g¸«bszego znaczenia. P¸kula ta ýyje chwil obecn

i odgaduje poprawnie w 80%. Ale lewa poproszona o wyjaænie-

nie, dlaczego prbuje wyobrazi sobie ca¸ sekwencj«, zawsze

wymyæla jakieæ teorie, niewaýne jak dziwaczne.

Ten narracyjny fenomen najlepiej wyjaænia teoria ewolu-

cji. Mzg cz¸owieka, tak jak kaýdy inny, jest zbiorem neuro-

logicznych przystosowaÄ ustalonych na drodze doboru natu-

ralnego. Kaýda z adaptacji ma w¸asn reprezentacj«, tj. moýe

by przyporzdkowana specyficznym obszarom lub sieciom

neuronw znajdujcych si« w rýnych po¸owach mzgu.

W krlestwie zwierzt jednak zdolnoæci generalnie nie s zla-

teralizowane. Przeciwnie, w mniej wi«cej rwnym stopniu

znajduj si« one w obu p¸kulach. I chociaý ma¸py wykazu-

70 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1998

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: