Osobowosc_Oles_100pytan_odpowiedzi.docx

Osobowość: Pytania wiodące – wyznaczają zakres wiedzy potrzebnej do zdania egzaminu

1.Na czy polega specyfika nauki o osobowości?

Teoria osobowości:

-jest przewodnikiem dla badaczy: ujawnia ważne pytania

-porządkuje znane wyniki

-pozwala przewidywać

Różne definicje akcentowały rozmaicie rozumianą strukturę lub funkcję integrującą różne formy aktywności jednostki.

Wg Allporta:

Osobowość to dynamiczna organizacja wewnątrz jednostki tych pychofizycznych systemów, które determinują unikalne przystosowanie do środowiska.

Wg Pervina:

Osobowość to złożona całość myśli, emocji i zachowań, nadająca kierunek i wzorzec życiu człowieka. Podobnie jak ciało osobowość składa się zarówno ze struktur jak i procesów i odzwierciedla działanie tyleż natury co środowiska. Pojęcie osobowości obejmuje również aspekt funkcjonowania człowieka, osobowość zawiera bowiem wspomnienia przeszłości, reprezentacje mentalne i oczekiwania co do przyszłości.

2.Jak można zdefiniować osobowość?

Forma-układ cech

Mechanizm- uwarunkowania popędowe lub instynktowne(psychodynamika, socjobiologia) lub działania wg prawideł kognitywnych (teorie uczenia się, społeczno-kognitywne, poznawcze)

Organizm-zorganizowana całość (holizm) ukierunkowana ku samoaktualizacji(humanistyczne)

Historia(kontekstualizm)- system znaczeń osobistych uporządkowany w historię życia,tożsamość, lub wg zasady: skryptu lub sensu życia(fenomenologia,egzystencjalizm, narracyjne)

3.Jakie są sposoby badania osobowości oraz jakie są ich atuty i wady?

Psychologia osobowości  jako nauka empiryczna uprawiana jest na trzy sposoby (poprzez metody poznania):

1.badania kliniczne i analizy przypadków przyczyniły się do narodzin psychodynamicznej teorii osobowości

zalety- wszechstronne i pogłębione poznanie człowieka, naturalne warunki badania, poznanie złożoności relacji,

słabe strony- subiektywizm w interpretacji, niepowtarzalność warunków i sposobu badania, niejasne relacje między zmiennymi.

Kontakt indywidualny- intuicja (plus), ale badania naukowe (minus).

2.badania korelacyjne (kwestionariuszowe) np. czynnikowa teoria cech,

zalety- badanie wielu zmiennych pod kątem ich wzajemnych relacji, porównywanie osób i grup,

słabe strony- brak badania związków przyczynowych, pytanie o rzetelność i trafność metod kwestionariuszowych (złudzenie precyzji).

3.badania eksperymentalne na gruncie teorii poznawczych np. teorii uczenia się,

zalety- precyzja naukowa (kontrola i manipulacja zmiennymi), powtarzalność dzięki rejestracji wyników, badanie zależności przyczynowe,

słabe strony- sztuczne warunki badania, stąd problem uogólniania wyników, poznanie wycinkowe (aspektowe).

Problemy metodologiczne dotyczą wartości uzyskiwanych w każdym z podejść badawczych  oraz możliwości ich łączenia (integracyjny charakter teorii osobowości). 

4.Kiedy potrzebne jest podejście jakościowe, a kiedy ilościowe w badaniach osobowości?

6.Jak można rozumieć przystosowanie intrapsychiczne?

7.Dlaczego hipoteza uwiedzenia okazała się nietrafna?

8.Jak wygląda topograficzny model osobowości?

Świadomość: doświadczenie, z którego zdajemy sobie sprawę, możemy je zwerbalizować i logicznie o nim mówić

Nieświadomość: doświadczenie, z którego nie zdajemy sobie sprawy. Magazynuje wszelkie  doświadczenia życiowe, wspomnienia, fantazje.

- zawiera elementy nigdy nie zwerbalizowane

- zawiera elementy uświadamiane, które uległy wyparciu

- zawiera źródło wyparcia – mechanizmy obronne

Przedświadomość: doświadczenie, którego nie jesteśmy aktualnie świadomi, ale możemy je przywołać

9.Jakie są reguły działania id, ego i superego?

Id jest najbardziej prymitywną, pierwotną częścią struktury psychicznej. Zawiera w sobie całe dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne z popędami włącznie. Jest to zbiornik energii psychicznej, w którą zaopatruje pozostałe dwa systemy. Pozostaje ono w ścisłym związku z procesami fizjologicznymi, z których czerpie swą energię. Reprezentuje wewnętrzny świat subiektywnych doznań i nie posiada żadnej wiedzy o rzeczywistości obiektywnej.Id  kieruje się zasadą przyjemności. Id nie potraf tolerować przyrostów energii, które odczuwane są jako przykre stany napięcia. Gdy poziom napięcia wzrasta id działa w taki sposób, aby natychmiast rozładować to napięcie i przywrócić w organizmie przyjemny, to jest niski i stały poziom energii. Aby id mogło osiągnąć swój cel – uniknąć przykrości i uzyskać przyjemność – ma do dyspozycji procesy określane jako czynność odruchowa i proces pierwotny. Czynności odruchowe są wrodzonymi i automatycznymi reakcjami, takimi jak kichanie i mruganie, zwykle redukują one napięcie natychmiast. Proces pierwotny usiłuje rozładować napięcie przez wytworzenie obrazu przedmiotu, który usunąłby to napięcie. Na przykład głodnemu człowiekowi proces pierwotny dostarcza wyobrażenia pokarmu. Takie halucynacyjne doznanie nosi nazwę wish-fulfillment (tłumaczone jako spełnienie pragnień lub myślenie życzeniowe). Najlepszym przykładem procesu pierwotnego u ludzi normalnych jest marzenie senne.

Ego tworzy się ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga stosownych działań w rzeczywistym świecie. Głodny człowiek musi szukać pożywienia, znaleźć je i zjeść. Oznacza to, że dana osoba musi nauczyć się odróżniać wyobrażenie pokarmu od rzeczywistego spostrzegania pokarmu, który istnieje realnie w świecie zewnętrznym. Po dokonaniu tego decydującego rozróżnienia konieczne jest następnie przekształcenie wyobrażenia w spostrzeżenie, czego dokonuje się wyszukując pokarm w otoczeniu. Zasadnicza różnica między id i ego polega na tym, że id zna tylko subiektywną rzeczywistość umysłu, podczas gdy ego odróżnia to co w umyśle od tego co w świecie zewnętrznym. Mówi się, że ego jest władzą wykonawczą osobowości, ponieważ decyduje o przystąpieniu do działania, o tym, na jakie elementy otoczenia należy reagować, które popędy zostaną zaspokojone i w jaki sposób. Przy wykonywaniu tych niezwykle ważnych kierowniczych funkcji ego musi starać się pogodzić często sprzeczne wymagania id, superego i zewnętrznego świata. Nie jest to łatwe zadanie i często stanowi wielkie obciążenie ego. Należy pamiętać, że ego jest zorganizowaną częścią id, że powstaje po to, by ułatwiać osiąganie celów id i nie dopuszczać do ich udaremnienia, oraz, że całą energię czerpie ono z id i nigdy nie staje się od niego niezależne. Jego zasadnicza rola to godzenie popędowych wymagań organizmu z warunkami środowiskowymi, dostosowanie jednych do drugich. Nadrzędne cele ego to utrzymanie życia jednostki i zapewnienie reprodukcji gatunku.Ego kieruje się zasadą rzeczywistości. Zasada rzeczywistości ma na celu zapobiec rozładowaniu napięcia , dopóki nie zostanie znaleziony odpowiedni obiekt umożliwiający zaspokojenie potrzeby. Zasada rzeczywistości zawiesza czasowo zasadę przyjemności. Sprowadza się w gruncie rzeczy do pytania czy dane doświadczenie jest prawdziwe czy fałszywe, czy istnieje w świecie zewnętrznym czy nie, podczas gdy z punktu widzenia zasady przyjemności ważne jest tylko to czy dane doświadczenie jest przyjemne czy przykre. Ego działa za pośrednictwem procesu wtórnego. Proces wtórny polega na myśleniu realistycznym. Za pomocą tego procesu ego formułuje plan zaspokojenia potrzeby,   następnie sprawdza ten plan, zwykle przy użyciu jakiegoś działania, aby przekonać się czy przyniesie on pożądany skutek. Głodny człowiek myśli gdzie mógłby znaleźć pokarm, a następnie idzie, by zajrzeć w to miejsce. Nazywa się to sprawdzaniem rzeczywistości. Aby skutecznie wykonywać swe zadania, ego sprawuje kontrolę nad wszystkimi funkcjami poznawczymi i intelektualnymi; te wyższe procesy psychiczne pozostają w służbie procesu wtórnego.

Superego rozwija się z ego jako ostatni system. Jest to wewnętrzna reprezentacja tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa, przekazywanych dziecku w interpretacji rodziców i wpajanych za pomocą systemu nagród i kar. Superego jest „instancją moralną” osobowości; reprezentuje ideały, nie rzeczywistość i dąży do doskonałości, a nie do przyjemności. Przede wszystkim stara się ono rozstrzygnąć, czy coś jest słuszne, czy niesłuszne, aby mogło działać zgodnie z normami moralnymi. Aby uzyskiwać nagrody i uniknąć kar, dziecko uczy się dostosowywać swoje zachowanie do wytycznych ustalonych przez rodziców. Wszystko, co rodzice aprobują i za co nagradzają dziecko jest włączone do ja idealnego za pośrednictwem mechanizmu introjekcji. Sumienie karze człowieka wywołując w nim poczucie winy, ja idealne nagradza go, sprawiając, że czuje się dumny z siebie. Główne funkcje superego to: 1.hamowanie impulsów id, zwłaszcza seksualnych, ponieważ są to impulsy, których przejawianie jest najostrzej potępiane przez społeczeństwo, 2.przekonywanie ego, by zastępowało cele realistyczne celami moralnymi, 3.dążenie do doskonałości. Zasadą funkcjonowania superego jest ocena moralna. Działa za pośrednictwem sumienia i ja idealnego.

10.Co wiadomo na temat stadiów rozwoju psychoseksualnego?

Stadia rozwoju psychoseksualnego: oralne, analne, falliczne (tu kompleks Edypa i Elektry, lęk kastracyjny i zazdrość o penis), okres latencji i stadium genitalne

Rozwój psychoseksualny:

faza oralna – energia libido kieruje sie wokół ust: ssanie,

-osobowość oralno-bierna (beztrosko pogodna, nadmiernie zależna i oczekująca opieki od świata) lub

-oralno-sadystyczna (cyniczna, pesymistyczna i uszczypliwie sarkastyczna, kłótliwa, roszczeniowa  i nieufna)  (0-1 rok)

faza analna- doznania zmysłowe wokół odbytu, trening czystości;

-typ analno retencyjny (upór, zjadliwość, skąpstwo, usystematyzowany styl życia, brak spontaniczności i giętkości, kompulsywna samokontrola)

-typ analno-ekspulsywny (impulsywne wyrażanie gniewu, brak organizacji działań, osoba nieuporządkowana, często okrutna i destrukcyjna, wybuchowa, złośliwa) (2-3)

faza falliczna – energia libido koncentruje się w okolicy genitalnej,-- zainteresowanie własnym ciałem, płcią i różnicami;

- osobowość falliczna: mężczyźni nastawieni na potwierdzanie męskości, sukcesy, wiele dzieci i powodzenie u kobiet, a kobiety mają osobowość histeryczną, nadmierna koncentracja na kobiecości, identyfikacja z matką, idealizująca, flirtująca ale nie wchodzi w relacje seksualne  (3-5 rok)

faza latencji – libido nie wyraża się wprost, ale przez zabawę, naukę i relacje z rówieśnikami

faza genitalna – popęd ku relacji z osoba płci przeciwnej

11.Jakie popędy kształtują nieświadomą motywację?

Popęd to wrodzona reprezentacja psychiczna wewnętrznego, somatycznego źródła pobudzenia. Popędy aktywizują zachowanie i wyznaczają jego kierunek. Popędy charakteryzowane są przez: źródło, cel i obiekt. Źródło to potrzeba. Celem jest rozładowanie napięcia. Obiekt (przedmiot) popędu to rzecz lub stan , które zaspokajają potrzebę oraz całe zachowanie zmierzające do uzyskania tej rzeczy lub stanu. Freud podzielił popędy na dwie kategorie: popędy życia i popędy śmierci. Popędy życia służą przetrwaniu jednostki i rozmnażaniu gatunku (np. głód, pragnienie, seks). Forma energii, za pośrednictwem której popędy życia wykonują swe funkcje nosi nazwę libido. Pochodną popędu śmierci jest popęd agresji..

12.Pierwsza formuła zdrowia psychicznego?

Wg Freuda organizm ludzki jest systemem w którym obowiązuje zasada zachowania energii. Popędy w życiu człowieka odgrywają istotną rolę. Człowiek dąży do zaspokojenia ich i to w jaki sposób sobie radzi z ich zaspokojeniem i czy powstaje lęk i w jaki sposób sobie z nim radzi determinuje zdrowie psychiczne człowieka.

13.Czy zasada zachowania energii stosuje się do osobowości oraz jak się do niej ma zasada ekwiwalencji? (Jung)

Zasad równoważenia(ekwiwalencji)- jeśli  jakieś  pragnienie  zostanie  wyparte lub stłumione  to w świadomości i zachowaniu pojawi się zastępcza forma ekspresji. W ten sposób  po pierwsze zasada zachowania energii obowiązuje, po drugie  stłumienie  z nawet wyparcie  niekoniecznie  prowadzi di nerwicy i po trzecie że organizm działa jako  system samoregulacji(zastępcze sposoby  wydatkowania energii)

Energia psychiczna.(Freud) Dynamika osobowości to sposób rozdziału i wykorzystania energii psychicznej przez id, ego i superego. Kateksja obiektu (wybór obiektu popędu) to zainwestowanie energii w działanie lub wyobrażenie, które zaspokoi pewien popęd. Obsadzenie obiektu kateksją to „zatrzymanie” energii przez obiekt. Antykateksja to użycie energii przez ego na powstrzymanie id od impulsywnego i irracjonalnego działania

14.Czym różni się nieświadomość zbiorowa od indywidualnej, co zawiera?

Nieświadomość zbiorowa to zbiór doświadczeń człowieka, przekazywany z pokolenia na pokolenie drogą dziedziczenia. Świadczy o tym wspólny ludziom sposób myślenia, odczuwania i pojmowania świata. Jest to wynik wspólnego pochodzenia – zawiera skumulowane doświadczenie poprzednich pokoleń (historia pokoleń). Podstawowymi elementami nieświadomości zbiorowej są archetypy.

Nieświadomość indywidualna to doświadczenia indywidualne wyrażające się poprzez kompleksy.

15.Na czym polega proces indywiduacji?

Proces rozwoju polega na integracji przeciwieństw, syntezie funkcji dominującej i stłumionej. Indywiduacja to proces w trakcie którego osoba staje się nie-podzielona tzn. jednostką niepodzielną lub pełnią (indywiduacja to proces rozwoju osobowości). Indywiduacja oznacza rozwój wszystkich aspektów osobowości, świadomych i nieświadomych, ich wyważoną syntezę i integrację. W ten sposób człowiek wypracowuje osobowość – rozumianą jako całościowa realizacja pełni naszej istoty, ideał. Centralnym systemem osobowości jest Jaźń zapewniająca jedność i stabilność przeciwieństw. Głównym zadaniem człowieka jest rozwój Jaźni poprzez integrację przeciwieństw (młodość – starość, męskość – kobiecość, twórczość – destrukcja, więź – oddalenie) i tworzenie z nich złożonej całości, którą obrazuje archetyp mandali – doskonała kulista całość, integrująca biegunowo odmienne elementy.

Połowa życia to najważniejszy okres, gdyż zachodzi wtedy przemiana od zaangażowania w działanie w świecie, ku autorefleksji i osobistej filozofii życia. Człowiek szuka wewnętrznej równowagi harmonii, pełnej ekspresji siebie.

16. Jakie mamy postawy i funkcje psychiczne oraz w związku z tym, ile  typów psychicznych?

Dwie postawy:

a)ekstrawersja: ku zew światu, potrzeba wrażeń, aktywność i zaangażowanie społeczne

b)introwersja: orientacja wew , dociekliwość, refleksja, analizowanie uczuć

Cztery funkcje:

...