19. zdefiniuj dysplazję i metaplazję (podaj przykłady)
20. metaplazja- podaj definicję, wymień typy metaplazji i uzasadnij jej występowanie w nowotworach
Dysplazja:
· odbiegający od normy ale nie nowotworowy rozrost cechujący się zaburzeniem struktury Komorek i ich układu w tkance. Różnicowanie poszczególnych komórek jest opóźnione i spaczone
· Powstaje w narządzie dotychczas prawidłowym
· Zjawisko polega na stopniowej jego przebudowie
· Rodzaje dysplazji: komórkowa, nabłonkowa, narządowa
· Przykłady:
- łagodna dysplazja sutka (dysplazja benigna mammae)- zaburzenia proliferacji komórek nabłonkowych i podścieliska sutka w wyniku nadmiaru estrogenów
- tzw. choroba Reclusa sutka (mastopathia fibrosa et cystica mammae, dysplasia fibrosa et cystica mammae)
- choroba Pageta kości
Metaplazja:
· Def. Pojawienie się komórek odmiennych morfologicznie i czynnościowo od swojej macierzy
· metaplazja to inaczej przemiana,
· wiąże się z rozplemem
· Podział:
1. metaplazja nabłonkowa
a. płaskonabłonkowa- pojawia się nabłonek płaski:
-w drogach oddechowych (zamiast wielorzędowego migawkowego- na skutek przewlekłego działania czynników drażniących, np. dymu tytoniowego),
- przewodach trzustki, pęcherzyku żółciowym (zamiast walcowatego) - - w pęcherzu moczowym (zamiast przejściowego)
b. w przypadku przewlekłego refleksu żołądkowo- przełykowego prawidłowy nabłonek wielowarstwowy płaski dolnej części przełyku przechodzi przemianę metaplastyczną w nabłonek walcowaty typowy dla żołądka czy jelit
przyczyny:
- miejscowe- głownie zapalenia, nadmiar hormonów
- ogólne- niedobór wit.A (np. metaplazja w przebiegu mukowiscydozy)
2. metaplazja tkanki łącznej
a. osteoplastyczna
- miejscowa: np. obecność tkanki kostnej w bliźnie pooperacyjnej
- ogólna: postępujące kostniejące zapalenie mięśni (myostisis ossificans progressiva)- kostnieją więzadła, powięzie oraz tkanka łączna, rozrastająca się w mięśniach szkieletowych
3. gruczołowa- metaplazja nabłonka gruczołowego
- nabł. przejściowy pęcherza moczowegoà nabł. gruczołowy z komórkami kubkowymi
- żołądekà błona śluzowa jelita cienkiego
- przewlekłe zapalenie w chorobie Cohna- metaplazja krypt jelitowych w gruczoły typu odźwiernikowego/dwunastnicze
4. apokrynowa
- np. w sutku: kom. nabłonkowe gruczołoweà kom. kwasochłonne apokryfowe
5. adaptacyjne
- tzw. przełyk Barreta- nabłonek gruczołowy żołądka w przełyku
Metaplazja a nowotwory…
Nabłonek metaplastyczny powstały jako forma adaptacji ma znaczenie dla przetrwania, oznacza on utratę ważnych mechanizmów obronnych , takich jak wydzielanie śluzu czy oczyszczanie dróg oddechowych przez system rzęsek, a jednocześnie jest bardziej „odporny”; nabłonek płaski może przetrwać warunki, których nie wytrzymałby bardziej wrażliwy nabłonek wysokowyspecjalizowany. Utrzymujące się czynniki, które wywołały metaplazję, mogą być przyczyną zmian nowotworowych w nabłonku zmienionym metaplastycznie. Z tego powodu w częstym typie raka płuc metaplazja płaskonabłonkowa nabłonka oddechowego często współwystępuje z rakiem zbudowanym ze złośliwych komórek nabłonka płaskiego. Przypuszcza się, że palenie papierosów wywołuje pierwotnie metaplazję płaskonabłonkową, w której ogniskach rozwija się następnie rak.
Przykłady metaplazji w macicy
· pośrednia (indirecta): nabł.walcowaty szyjki macicy à nabł. płaski
· bezpośrednia (directa): w endometrium przy kiperestrogenizmie
· nowotwory trzonu macicy:
a. carcinoma cum metaplasia plana/ squamosa
b. carcinoma mixtum vel adenosquamosum- cechy anaplazji, utrata gruczołowego nabłonka płaskiego (metaplazja w kierunku komórek nowotworowych), gorsze rokowanie, ok.15% raków endometrium)
przykłady metaplazji w jajniku
· rak surowiczy (à nabł. jajowodu)- najczęstszy złośliwy nowotwór jajnika (70%)
· rak śluzowy (ànabł. szyjki macicy lub jelitowy)
· rak endometrioidalny (à nabł endometrium)
lubernat