Samoloty.pdf

cz. 20

SAMOLOTY

SEN O LATANIU

Australopitek i Homo habilis – cz³owiek pierwotny.

Homo sapiens – cz³owiek rozumny.

Pierwsze wyraŸne przejawy tzw. kultury rolnej – uprawy, co poci¹ga za sob¹

pocz¹tki osiad³ego trybu ¿ycia (Mezopo-

tamia, Azja Wschodnia, Meksyk, Peru).

Umiera Leonardo da Vinci, pozostawia-

j¹c po sobie ok. 7000 stron notatek za-

wieraj¹cych pomys³y i wynalazki.

Francuscy przyrodnicy Joseph Louis

i Gay-Lussac i Jean Baptiste Biot osi¹g-

nêli balonem wodorowym bez uwiêzi

wysokoœæ 7376 m!

Ulmeñski mistrz krawiecki Albrecht

Ludwig Berblinger run¹³ do Dunaju ko³o

Ulm. Mia³o to miejsce podczas próby

szybowania lotem œlizgowym z pomos-

tu za pomoc¹ w³asnorêcznie zbudowa-

nych skrzyde³.

Otto Lilienthal, pionier szybownictwa,

zbudowa³ swój pierwszy szybowiec ze

sztywnymi skrzyd³ami. Projektowa³ ró¿-

ne modele maszyn lataj¹cych bez napê-

du, przypominaj¹ce dzisiejsze lotnie.

Piotr Kawalerowicz

Jedn¹ z najbardziej ludzkich, spoœród wielu

charakterystycznych dla cz³owieka cech, jest

ciekawoœæ . W po³¹czeniu z uporem, pracowi-

toœci¹ i dociekliwoœci¹ czêsto by³a Ÿród³em

odkryæ - zarówno tych popychaj¹cych cywili-

zacjê do przodu, jak i tych, które na lata po-

gr¹¿a³y j¹ w mrokach.

Jaka jest historia wynalazków i odkryæ, sk¹d

siê bra³y, kto i gdzie ich dokonywa³, jaki by³

ich dalszy los i wp³yw na cywilizacje?

SAMOLOT

O lataniu marzy³ chyba ka¿dy. Doniesienia o podej-

mowaniu przez cz³owieka odwa¿nych prób, by opa-

nowaæ niedostêpny dot¹d ¿ywio³ i wzbiæ siê w po-

wietrze, siêgaj¹ czasów bardzo odleg³ych. Wzmian-

ki o tym znajdujemy m.in. w mitologii. Ikar jako pier-

wszy cz³owiek, kieruj¹c siê rozumem (i korzystaj¹c

z wynalazku ojca), wzbi³ siê w obszary zarezerwo-

wane dot¹d tylko dla bogów i zosta³ srogo ukarany.

Rozwa¿ania nad mo¿liwoœci¹ latania (wzbicia siê

w powietrze) snu³ ju¿ w XVI w. geniusz Leonardo

da Vinci.

Z obserwacji natury wynika³o, ¿e ptaki ciê¿-

sze przecie¿ od powietrza mog¹ lataæ. Zagadk¹ po-

zostawa³a odpowiedŸ na pytanie, jak sprawiæ, aby

równie¿ inne przedmioty ciê¿sze od powietrza mog-

³y siê unosiæ. Naturalnym kierunkiem poszukiwañ

by³o naœladowanie przyrody. Oczywistym by³o, i¿

urz¹dzenie lataj¹ce musi mieæ skrzyd³a – w przyro-

dzie nie ma bowiem lataj¹cych zwierz¹t bez skrzy-

de³. Tu zrodzi³y siê powa¿ne trud-

noœci: naturalny dla ptaków czy

owadów ruch skrzyde³ okaza³ siê

zbyt trudny do naœladowania. Kolej-

ne próby podejmowane przez licz-

nych œmia³ków marzycieli koñczy³y

siê niepowodzeniem. W 1503 r. w³os-

ki uczony G.B. Danti run¹³ na ziemiê

przy próbie lotu œlizgowego. W 1507

r. Szkot John Damian z³ama³ nogê

podczas „lotu” za pomoc¹, wydawa-

³oby siê doskona³ych, piór z orlich

skrzyde³. W 1742 r. markiz de Bacqu-

eville podczas próby lotu w Pary¿u spad³

do ³odzi na Sekwanie. Pomimo tych nie-

powodzeñ pragnienie, by „szybowaæ

w przestworzach jak ptak”, wci¹¿ towa-

rzyszy³o cz³owiekowi. Jednak rozumia³ je

Jeden z projektów pojazdu latającego

autorstwa Leonarda da Vinci.

Amerykanin Orville Wright wykona³

pierwszy kierowany lot maszyn¹ napê-

dzana silnikiem. Lot trwa³ zaledwie

12 sekund, maszyna pokona³a w tym

czasie dystans 36 m. Jeszcze tego sa-

mego dnia wykona³ 2 dalsze loty. Max.

dystans 260 m, czas 49s.

Paula Cornu zaprojektowa³ i oblata³ pierwszy helikopter, który móg³ unieœæ

cz³owieka.

Hubert Latham na „Antoine VII” osi¹gn¹³ rekordow¹ na owe czasy wyso-

koœæ 155 m.

Franklin Cody odbywa lot z Londynu do Manchesteru.

W Londynie zorganizowano pierwsz¹ du¿¹ wystawê lotnicz¹. W tym sa-

mym roku w Pary¿u „Locomotion Arienne” zorganizowa³o pokaz lotniczy.

Eugene B. Ely z USA jako pierwszy dokonuje

udanego l¹dowania na pok³adzie statku.

Z Allahabad w Indiach startuje pierwszy ofi-

cjalny lot pocztowy.

W³oski kapitan Piazza podejmuje próbê pier-

wszego wojskowego lotu zwiadowczego.

Na Florydzie uruchomiona zostaje pierwsza

planowa linia lotnicza pomiêdzy St. Petersbur-

giem a Tamp¹. Trasa obs³ugiwana jest przez

Benoist Company ³odzi¹ lataj¹c¹ „Benoist IV”.

Karl Maybach zbudowa³ i przetestowa³

pierwszy samolotowy silnik do lotów wyso-

koœciowych.

Współczesny samolot startujący z pokładu lotnis-

kowca Kitty Hawk.

Precyzyjny start

z Ameryki Pół-

nocnej i mniej

udane lądowa-

nie w Irlandii po

16,5 godz. lotu.

Lilienthal na własnych konstrukcjach

wykonał ponad 2 tysiące krótkich śliz-

gów. Zginął w wyniku obrażeń dozna-

nych podczas jednego z nich.

3 000 000 lat p.n.e.

2 000 000–1 500 000 lat p.n.e.

350 000-250 000 lat p.n.e.

ok. 10 000 lat p.n.e.

ok. 8 000 p.n.e.

w IV tysi¹cleciu p.n.e.

p.n.e. /n.e.

V 1519 r.

1783 r.

Warto poznaæ

Homo erectus – cz³owiek wyprostowany.

Samolot

Samolot – statek powietrzny ciê¿szy

od powietrza, utrzymuj¹cy siê w powietrzu

dziêki sile noœnej wytwarzanej za pomoc¹

nieruchomych, w danych warunkach wzglê-

dem statku, skrzyde³. Ci¹g potrzebny do ut-

rzymania prêdkoœci wytwarzany jest przez je-

den lub wiêcej silników; zasadniczo wyró¿-

niamy dwa rodzaje napêdu:

z œmig³owy, w którym moment obrotowy sil-

nika zamieniany jest na ci¹g za pomoc¹

œmig³a; do takiego napêdu stosuje siê silniki

t³okowe lub turbinowe,

z odrzutowy, w którym ci¹g wytwarzany jest

bezpoœrednio w silniku; zwykle stosuje siê

silniki turboodrzutowe.

Silniki rakietowe wykorzystywane s¹

g³ównie w konstrukcjach eksperymentalnych

lub jako napêd pomocniczy przy starcie.

Cz³owiek z Cromagnon.

Pojawia siê: pismo, ko³o, ¿agiel, wytop metali z rud.

Pierwsze doniesienia o udanym skoku spadochrono-

wym wykonanym z wie¿y we Francji. W tym samym ro-

ku bracia Michel i Etienne Montgolfier zbudowali balon

zwany „montgolfierem” i odbyli nim lot w powietrzu.

Brytyjczyk George Cayley skonstruowa³ pe³nowymiaro-

wy szybowiec, który móg³ unieœæ cz³owieka.

1804 r.

1809 r.

31 V 1811 r.

1849 r.

Dziesiêcioletni ch³opiec wznosi siê ponad ziemiê w szy-

bowcu konstrukcji Cayleya.

Austria bombarduje Wenecjê z balonów nape³nionych

gor¹cym powietrzem.

W³och Enrico Forlanini buduje model wirolotu, który

jest napêdzany niewielkim silnikiem parowym. Wzoruje

siê na znanych od lat zabawkach, w których ³opatka

œmig³a wprowadzana jest w ruch wirowy, co sprawia,

¿e zabawka unosi siê w powietrze.

Amerykanin Gustave Whitehead odbywa pierwszy

w historii, jeszcze nie sterowany, lot samolotem silni-

kowym.

Duñczyk Jacob Ellehammer podj¹³ próby z pó³torap³a-

towym samolotem o wadze 180 kg, osi¹gaj¹c prêdkoœæ

56 km/h. Poniewa¿ nie mia³ odwagi na swobodny lot –

kr¹¿y³ samolotem uwi¹zanym do ziemi za pomoc¹ liny.

Rumun Traian Vuia wykona³ krótkie loty samolotem

napêdzanym za pomoc¹ silnika gazowego na dwutle-

nek wêgla.

Louis Bleriot wyko-

na³ pierwszy lot nad

kana³em La Manche

w maszynie ciê¿szej

od powietrza.

W Niemczech po-

wstaje pierwsza

szko³a lotnictwa

wojskowego.

Francuz Pierre Prier po raz pierwszy, bez przerw, prze-

latuje z Londynu do Pary¿a.

Amerykañski in¿ynier Elmer Ambrose Sperry konstru-

uje automatyczne urz¹dzenie do sterowania samolotem

(autopilota). Urz¹dzenie dzia³a na zasadzie ¿yroskopu,

który reaguj¹c na zmianê po³o¿enia samolotu, powodu-

je odpowiedni¹ reakcjê mechanizmów sterowniczych,

które przywracaj¹ ustalony kurs.

Hiszpan Juan de la Cierva skonstruowa³ wiatrakowiec

– skrzy¿owanie samolotu œmig³owego i helikoptera.

Pierwszy przelot (non stop) nad Atlantykiem, którego

dokonali: John Alcock i Arthur Whitten-Brown.

Niemiecki pilot Schröeder ustanowi³ nowy rekord

œwiata w wysokoœci lotu, osi¹gaj¹c pu³ap 10 093 m.

22 VIII 1849 r.

1877 r.

1891 r.

14 VIII 1901 r.

LOTNICZE REKORDY PRĘDKOŚCI I WYSOKOŚCI 1945–2000

Rok Pilot

Kraj

Samolot

Wynik

Prędkość [km/h]

1945 Wilson

W. Brytania Gloster Meteor

969,12

17 XII 1903 r.

1906 r.

Donaldson W. Brytania Gloster Meteor

975,67

Donaldson W. Brytania Gloster Meteor

991,00

1947 Boyd

USA

Lockheed P-80

1004,40

Caldwell

USA

Douglas Skystreak

1031,32

Care

USA

Douglas Skystreak

1047,53

1906 r.

1948 Johnson

USA

North American F-86 Sabre

1079,84

1953 Barnes

USA

North American F-86 Sabre

1151,88

1907 r.

25 VII 1909 r.

27 VII 1909 r.

Duke

W. Brytania Hawker Hunter

1171,00

Lightow

W. Brytania Supermarine Swift

1194,51

Verdin

USA

Douglas XF-4

1211,74

Everest

USA

North American F-100 Super Sabre 1215,30

31 XII 1910 r.

1910 r.

18 I 1911 r.

Hanes

USA

North American F-100 Super Sabre 1323,31

1955 Twiss

W. Brytania Fairey FD-2

1821,88

1956 Drew

USA

McDonnell F-101 Voodoo

1943,50

1958 Irvin

USA

Lockheed F-104 Starfighter

2259,54

1959 Mosołow

ZSRR

Mikojan E-66

2388,00

Rogers

USA

Convair F-106A

2455,74

18 II 1911 r.

12 IV 1911 r.

22 X 1911 r.

1912 r.

I 1914 r.

1961 Robinson

USA

McDonnell YF-4H Phantom II

2585,43

1962 Mosołow

ZSRR

Mikojan E-166

2681,00

1965 Stephens

USA

Lockheed YF-12A

3331,50

1967

USA

Lockheed SR-71A Blackbird

3429,60

1976 Joersz

USA

Lockheed SR-71A Blackbird

3529,56

Wysokość [m]

1948 Cunningham W. Brytania De Havilland Vampire

18 119

1953 Gibb

W. Brytania English Electric Canberra

19 406

1916 r.

1919 r.

Gibb

W. Brytania English Electric Canberra

20 079

1957 Gibb

W. Brytania English Electric Canberra

21 442

1958 Watkins

USA

Grumman F-6 Tiger

24 300

14-15 VI 1919 r.

Carpentier Francja

SO-9050 Trident II

24 300

Johnson

USA

Lockheed F-104 Starfighter

27 830

1959 Iliuszyn

ZSRR

Suchoj T-431

28 760

1920 r.

Jordan

USA

Lockheed F-104 Starfighter

31 400

1961 Mosołow

ZSRR

Mikojan E-166

34 714

1977 Fiedotow

ZSRR

Mikojan E-266

37 650

zbyt dos³ownie. Nawet tak genialny konstruktor jak

Leonardo da Vinci w swoich konstrukcjach przewi-

dywa³ ruchome skrzyd³a. Na zmianê tej koncepcji

trzeba by³o poczekaæ nastêpnie 300 lat. W 1804 ro-

ku Brytyjczyk George Cayley w wyniku studiów

nad w³aœciwoœciami aerodynamicznymi latawców

zbudowa³ pierwszy

ma³y model szybowca.

By³ to latawiec skrzyn-

kowy w kszta³cie ³uku;

ca³oœæ zamocowana by-

³a na dr¹¿ku, na którym

wspiera³ siê nie tylko

kad³ub, ale i skrzyd³o

noœne. Zaproponowa³

tym samym nowatorskie

rozwi¹zanie, w którym

skrzyd³a pozostawa³y nieruchome. Ju¿ piêæ lat póŸ-

niej skonstruowa³ szybowiec pe³nowymiarowy, któ-

ry móg³ unieœæ cz³owieka. Zaproponowana przez

niego zmiana okaza³a siê rewolucyjna dla latania –

skrzyd³a mia³y pozostaæ nieruchome. Z czasem po-

szukiwania najlepszego rozwi¹zania, by wzlecieæ

w przestworza, z prostych eksperymentów, przy-

bieraj¹ postaæ naukow¹. Rozleg³e badania nad lata-

niem prowadzi m.in. niemiecki in¿ynier Otto Lilien-

thal. W ksi¹¿ce opublikowanej

w 1889 r. pt. „Lot ptaka jako

podstawowa sztuka latania”

prezentuje znany ju¿ pogl¹d, i¿

tylko dok³adne odwzorowanie

ruchu skrzyde³ ptaka gwarantu-

je skuteczny lot. Swoje pogl¹dy dokumentuje licz-

nymi wynikami przeprowadzonych przez siebie ob-

liczeñ i eksperymentów. Jednak po praktycznych

próbach lotu weryfikuje pogl¹dy i sk³ania siê ku

skrzyd³om nieruchomym o kszta³cie zbli¿onym do

skrzyde³ nietoperza.

Koniec XIX w. i pocz¹tek XX w. przynosz¹

ogromne zmiany, równie¿ w lotnictwie. Nastêpuj¹-

cy gwa³townie rozwój nauk, nowych dziedzin wie-

dzy, jak równie¿ przemys³u sprawia, ¿e to, co dot¹d

by³o niemo¿liwe, staje siê rzeczywistoœci¹. Pier-

wszy lot samolotu napêdzanego silnikiem ma miej-

sce w USA pod koniec 1901 r. Gustaw Whitehead

konstruuje samolot zdolny do lotu, posiadaj¹cy

wiele istotnych cech charakterystycznych dla póŸ-

niejszych konstrukcji: m.in. zamkniêty kad³ub, pod-

wozie czy miejsce dla pasa¿era. Ju¿ w nastêpnym

roku samolotem tym odbywa lot na dystansie 7 mil.

Z czasem pojawiaj¹ siê nowe lekkie i wytrzyma³e

materia³y, silnik spalinowy o du¿ej mocy, a nastêp-

nie silnik turboodrzutowy. Nowe rozwi¹zania przy-

czyniaj¹ siê do dynamicznego rozwoju lotnictwa.

Samolot sta³ siê powszechnym œrodkiem transpor-

tu, symbolem naszych czasów, tak charakterystycz-

nym dla XXI w. jak dla wieków minionych koñ czy

parowóz.

US Army Air Service powiod³o siê tankowanie w powietrzu w locie d³ugo-

dystansowym podczas ustanawiania rekordu œwiata.

James Doolittle, amerykañski pilot, wykona³ pierwszy przelot „na œlepo” je-

dynie za pomoc¹ przyrz¹dów nawigacyjnych i wyl¹dowa³ we mgle, korzys-

taj¹c z przyrz¹dów pok³adowych.

Charles August Lindbergh z USA jako pierwszy pokona³ sa-

motnie samolotem „Spirit of St. Luis” odcinek pomiêdzy No-

wym Jorkiem a Pary¿em.

Polscy piloci Stanis³aw Wigura i Franciszek ¯wirko

na samolocie RWD-2 odbywaj¹ lot dooko³a Europy.

„Do X” najwiêkszy

wodnosamolot (lataj¹-

ca ³ódŸ) zbudowany

przez niemieckie zak³a-

dy Dorniera udaje siê

w dziewiczy rejs. Trzy

miesi¹ce póŸniej zabra³

on na pok³ad rekordo-

w¹ na owe czasy liczbê ludzi: 158 pasa¿erów i 11 osób za³ogi.

Junkers „ Ju 52” startuje do dziewiczego lotu. Jest to jeden z najbardziej

wytrzyma³ych, oszczêdnych i ekonomicznych samolotów w swoich czasach.

Ok. 4000 takich samolotów lata dla lotnictwa cywilnego. Podczas II wojny

w u¿yciu by³o ponad 5000 takich samolotów.

W oparciu o projekt Zygmunta Pu³awskiego zbudowano myœliwce PZPL-11,

nieco póŸniej PZLP-24, jedne z najnowoczeœniejszych w Europie.

Czterosilnikowy samolot pasa¿erski Focke-

Wulf FW 200 „Condor” pokona³ bez miêdzy-

l¹dowania dystans z Berlina do Nowego Jor-

ku. Lot trwa³ 24 h i 54 min.

Niemcom jako pierwszym uda³o siê wznieœæ

samolot odrzutowy w powietrze. By³ to Hein-

kel He-178. Jego pierwszy lot odby³ siê w 1939 r. Nieco póŸniej pojawi³ siê

Gloster, pierwszy odrzutowiec angielski.

Niemiecki pilot Heini Dittmar osi¹gn¹³ w samolocie rakietowym „Me 163”

prêdkoœæ 1003 km/h, po raz pierwszy cz³owiek przekroczy³ granicê 1000 km/h.

Niemcy wytwarzaj¹ myœliwce odrzutowe „Me 262” osi¹gaj¹ce prêdkoœæ

870 km/h.

Francuz Michael Wilbaud skonstruowa³ startuj¹cy pionowo samolot od-

rzutowy.

Charles Yeager, amerykañski

pilot, w samolocie Bell „X-1”

o napêdzie rakietowym osi¹-

ga po raz pierwszy prêdkoœæ

ponaddŸwiêkow¹.

Samolot ten nie jest w stanie sa-

modzielnie wystartować, musi

być wynoszony na odpowiednią

wysokość przez bombowiec

i dopiero tam jest „odczepiany”

od jego skrzydeł.

Pierwszy odrzutowy pasa¿erski samolot œwiata, angielski „De Havilland Co-

met” wykona³ lot dalekiego zasiêgu.

Samolot Boeing B-50 „Superfortress” okr¹¿y³ kulê ziemsk¹, lec¹c non stop

na trasie: Kalifornia–Azory–Arabia Saudyjska–Filipiny–Hawaje–Kalifornia

i tankuj¹c w powietrzu 4 razy.

Wzbi³ siê w powietrze prototyp samolotu pasa¿erskiego Boeing 707, jedne-

go z najpopularniejszych samolotów pasa¿erskich œwiata.

Do przygotowania kalendarium wykorzystano materia³y Ÿród³owe:

„Nauka Technika i Wynalazki”, Raymond L. Francis, wyd. AMBER

„Kronika Techniki” – Praca zbiorowa, wyd. WEP PWN

Lot trwał 33,5 h i był 33 lotem transatlantyckim.

1923 r.

1927 r.

Nowa

Funlandia

Glasgow

Londyn

Pary¿

1927 r.

Nowy

Jork

Lizbona

1929 r.

Dehli

Kair

Kalkuta

1929 r.

Karaczi

Pionierskie loty 1919-20

Rangun

16.05 - 31.05.1919

Albert Cushing Read

14.06 - 15.06.1919

John William Alcock

i Arthur Whitten-Brown

02.07 - 13.07.1919

George Herbert Scott

(sterowiec R-34)

12.11 - 10.12.1919

Ross i Keith Smith

04.02 - 20.03.1920

Pierre van Ryneveld

i Quintin Brand

Singapur

Nairobi

D¿akarta

1930 r.

1931 r.

Kapsztad

Sydney

Melbourne

1939 r.

Nowa

Funlandia

Londyn

Pary¿

Lizbona

2 X 1941 r.

Los Angeles

Nowy Jork

Szanghaj

Tokio

1944 r.

Honolulu

Karaczi

Rangun

1946 r.

14 X 1947 r.

Brisbane

Pionierskie loty nad oceanami i kontynentami

13.03 - 16.06.1922

Gago Continho i Sacadura Cabrel

02.05 - 03.05.1923

O. G. Kelly i F. A. Macready

06.04 - 28.09.1924

Drei Douglas „World Cruisers”

14.10.1927

Dieudonné Costes i Joseph Le Brix

1949 r.

12.04 - 13.04.1928

Hermann Köhl, Günter V. Hünefeld

i James Fitzmaurice

1949 r.

31.05 - 10.06.1928

Charles Kingsford, Smith i Charles Ulm

20.05 - 21.05.1927

Charles Lindbergh

22.07 - 10.11.1932

Wolfgang von Gronau (Dornier Wal)

15 VII 1954 r.

Amerykañski odrzutowiec „Bell X-2” osi¹gn¹³ prêdkoœæ ponad 3000 km/h.

Po raz pierwszy w ci¹gu tego roku samoloty przewioz³y wiêcej pasa¿erów ni¿ statki.

Samolot „X-15” z napêdem rakietowym pilotowany przez W.J. Knighta osi¹ga re-

kordow¹ prêdkoœæ

7279 km/h.

Pierwszy lot samolotu pa-

sa¿erskiego o du¿ej po-

jemnoœci – Boeing 747

tzw. Jumbo Jet, mog¹cy

pomieœciæ 385 pasa¿erów.

W Tuluzie odbywa siê

inauguracyjny lot Airbusa

„A300”, samolotu europej-

skiej konstrukcji, konkurenta dla Boe-

inga.

Pilot Joersz na amerykañskim samolo-

cie Lockheed SR-71A Blackbird osi¹ga

prêdkoœæ 3529,56 km/h.

Kolarz Bryan Allen pokona³ na samolo-

cie napêdzanym si³¹ miêœni (peda³a-

mi) kana³ La Manche.

Z okazji Dnia Lotnika na lotnisku Le

Bourget

pokazano

najwiêk-

szy samo-

lot œwiata

„An-225”.

Ma on ma-

sê starto-

w¹ 600

ton i mo¿e

przewieŸæ

³adunek

o masie

225 ton.

Prototyp samolotu bojowego XXI wieku – Boeing X-45

Blackbird –

najszybszy

samolot

szpiegowski

na świecie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: