Sygnały porozumiewawcze zwierząt.pdf

Sygnały porozumiewawcze zwierząt

Radary i antyradary w przyrodzie

Większość dźwięków emitowanych przez nietoperze

charakteryzuje wysoka częstotliwość i dlatego nie są słyszalne dla

ucha ludzkiego, które odbiera dźwięki o częstotliwości od 20 Hz do 20

kHz. Większość nietoperzy posługujących się echolokacją wytwarza

dźwięki o częstotliwości 20 - 80 kHz, a niektóre nawet 120 - 210 kHz.

Wykorzystywanie echolokacji o wysokich częstotliwościach w czasie

nawigacji i polowania jest charakterystyczne dla nietoperzy z podrzędu

Microchiroptera. Dźwięk wytwarzany jest w krtani i emitowany przez

usta lub przez nozdrza. U nietoperzy posiadających narośla wiązka

dźwięków jest dodatkowo modyfikowana, koncentrowana i

ukierunkowywana. Echo odbierane jest przez uszy, a informacja przetwarzana w mózgu orientuje zwierzę w

otaczającym je środowisku sygnalizując o latającej lub nieruchomej zdobyczy. Nocne owady w odpowiedzi na

taki sposób polowania na nie, wytworzyły w procesie ewolucji jako mechanizm obronny "uszy" (tzw. narządy

tympanalne) czułe na nietoperzowe częstotliwości. Ćmy wychwytujące te dźwięki mają do 40% szans więcej na

uniknięcie spotkania ze swoim głównym wrogiem. Inne ćmy mogą wytwarzać ultradźwięki naśladujące odgłosy

wydawane przez nietoperze. W ten sposób zakłócają ich system echolokacyjny.

Ryby wytwarzające prąd elektryczny

Ryby wytwarzające słaby prąd elektryczny żyją w mętnych wodach i są aktywne nocą. Zmysł elektryczny

zastępuje im wzrok i słuch. Dzięki niemu docierają do celu, odnajdują zdobycz i porozumiewają się między sobą.

Rozpoznają też wyładowania elektryczne ryb własnego gatunku, oceniając wielkość, płeć, wiek ryby. Wadą tego

sposobu poznawania otoczenia jest to, że działa on go w promieniu nie dłuższym niż połowa długości ryby.

Zmysł elektryczny służy u niektórych gatunków wykształceniu społeczności ukształtowanej hierarchicznie.

Dominujący samiec wysyła sygnały o skrajnej częstości, u jednych najwyższej, u innych najniższej. Najwyższa w

hierarchii samica odpowiada sygnałami na drugim krańcu skali częstości. Jeżeli jakiś osobnik chce zagrozić

najwyższemu w hierarchii samcowi, wysyła impulsy o takiej samej jak jego częstości. Samce przystępują do

walki chwytając się szczękami i trwając tak nawet kilka godzin. Przegrywający poddaje się, przerywając

wysyłanie impulsów. Zwycięzcy przysługuje wyłączność zapładniania jaj składanych przez samice. Samce

zalecają się do samic poprzez elektryczną pieśń miłosną. Wysyłają impulsy o częstości 60 - 80 na minutę, co

pobudza samicę do składania jaj. O złożeniu jaj samica zawiadamia samca impulsem elektrycznym, zachęcając

go do zapłodnienia ikry. Niektóre samice próbują wtedy dołożyć do ikry samicy dominującej własne jajka

zachowując przy tym ciszę elektryczną. Ryby elektryczne żyjące na dnie mają następujący zwyczaj godowy.

Samiec zapładnia dowolną samicę odpowiadającą na jego wezwanie. Zapłodnienie jest o tyle trudne, że samica

składa do wody jaja pojedynczo. Aby szansa na zapłodnienie była duża , samiec musi je natychmiast zapłodnić.

W przeciwnym razie zginą opadając na dno rzeki. Samica zawiadamia więc samca o złożeniu ikry impulsem

elektrycznym.

Jak widzą zwierzęta?

Wszyscy przedstawiciele naczelnych mają duże oczy, których

pola widzenia nakładają się, tworząc obraz stereoskopowy. Błona

wewnętrzna gałki ocznej, siatkówka, jest odbiornikiem wrażeń

świetlnych. Posiada ona dwa rodzaje receptorów: pręciki i czopki.

Pręciki są zdolne do rejestrowania światła nawet o niskim

natężeniu, czopki są odpowiedzialne za rozróżnianie kolorów.

Zwierzęta prowadzące dzienny tryb życia mają więcej czopków. U człowieka siatkówka zawiera 7 milionów

czopków i 125 milionów pręcików. Dla naczelnych prowadzących nocny tryb życia mniejsze znaczenie ma

widzenie barwne, dlatego siatkówka zawiera prawie wyłącznie pręciki - u lemurów na tysiąc pręcików przypada

jeden czopek. U wielu nocnych i aktywnych o zmierzchu ssaków obserwuje się odblask oczu, kiedy pada na nie

jasne światło. Odblask jest spowodowany obecnością ziarnistej błony odblaskowej, zwanej tapetum lucidum,

znajdującej się za siatkówką. Służy ona wzmacnianiu wpadającego do oka

światła przechodzącego przez siatkówkę i poprawne widzenie nocne. Narząd wzroku sępa powiększa obraz

nawet 2,5 raza, nie pogarszając rozdzielczości. Dzieje się tak dlatego, że w centralnej części oka znajduje się

więcej fotoreceptorow niż na brzegach. Każde z oczu muchy jest pęczkiem 4 tysięcy małych oczek - ommatidiów

(fasetek). Każde z nich ma rogówkę, soczewkę i odpowiednik naszej siatkówki - grupę komórek

fotorecepcyjnych. Każda fasetka rejestruje wycinek otoczenia. W efekcie zwierzę widzi mozaikę drobnych

punktów. Widok jest rodzajem kolażu, połączeniem obrazów zebranych z poszczególnych fasetek. W policzkach

grzechotnika znajdują się "oczy" termiczne. Gad ten jest w stanie wyczuć różnicę temperatur nawet rzędu dwóch

tysięcznych stopni Celsjusza z odległości 40 centymetrów.

Hipopotam słyszy dźwięki stereofoniczne

Hipopotamy to jedyne zwierzęta , które mogą nadawać i odbierać sygnały

stereofoniczne, przy czym jeden sygnał kanał jest zlokalizowany w powietrzu, a drugi

pod wodą. Kształt głowy hipopotama pomaga w wodno - powietrznym porozumiewaniu

się. Płaska szczęka górna skierowana jest ku górze, nozdrza i uszy na wierzchołku

głowy pozwalają hipopotamowi zanurzać w wodzie pysk, szczękę dolną i gardło. Rykowi

wydobywającemu się z nozdrzy towarzyszą dwa wodne gejzery. Droga dźwięku wydawanego przez hipopotamy

przebiega przez duży płat tkanki tłuszczowej, znajdujący się pod dolną szczęką przewodząc i skupiając dźwięk.

Ponieważ gęstość tłuszczu jest zbliżona do gęstości wody, ułatwia przenikanie do wody dźwięków powstających

w systemie oddechowym hipopotama. W jaki sposób hipopotamy słyszą pod wodą? Problemem może być

zalewanie uszu pod wodą, rozwiązaniem tego utrudnienia jest odchylenie małżowin do tyłu, co zaciska kanały

uszu zewnętrznych. Zmniejsza to jednak czułość uszu na podwodne dźwięki. Okazało się, że dźwięk do ucha

środkowego jest przewodzony za pomocą osobliwie zbudowanej żuchwy. Hipopotam może nie tylko słyszeć

wyraźnie dźwięki pod wodą , ale także wcześniej zanim usłyszy dźwięk rozchodzący się w powietrzu. Ta technika

umożliwia zwierzęciu ocenić odległość, z jakiej rozchodzi się podwodny ryk. Dźwięk rozchodzi się pod wodą

szybciej niż w powietrzu, dochodzi więc do ucha środkowego szybciej niż w powietrzu, dochodzi więc do ucha

środkowego dwukrotnie , najpierw za pośrednictwem żuchwy, potem przez uszy. Im większy jest odstęp czasowy

między tymi dźwiękami, tym z dalszych odległości dolatuje ryk. Ryk hipopotama osiąga siłę 115 decybeli , co jest

porównywalne do głośnego , bliskiego grzmotu. Hipopotamy wydają infradźwięki.

Błyskotliwe rozmowy

Flirtujące świetliki przypominają zielone i żółte iskierki, zapalające się i gasnące na

przemian. Każdy z pojedynczych błysków pojawia się i znika w rytmie ustalonym przez wiele

pokoleń świetlików, a każdy gatunek ma niepowtarzalny kod znaków świetlnych. Szukając

ukochanej samiec nie wypatruje jej postaci, lecz charakterystycznego światełka, jakie

pojawia się w odpowiedzi na jego pobłyskiwanie. W Polsce owady te, nazywane robaczkami

świętojańskimi należą do trzech gatunków. Są to: iskrzyki, świetliki świętojańskie i

świeciuchy. Narządy świetlne znajdują się na brzusznej stronie ich ciał, w tylnej części

odwłoka. Są zbudowane z dwóch warstw: świecącej i odblaskowej. W warstwie świecącej

zachodzi reakcja chemiczna polegająca na wzbudzeniu substancji zwanej lucyferyną.

Świecenie następuje wtedy, gdy lucyferyna powraca do stanu wyjściowego. Pod warstwą

świecącą leży odblaskowa, wyścielona kryształkami moczanów, które odbijają i wzmacniają światło. Świecenie

służy nie tylko do wyznań miłosnych, ale także do podstępnego schwytania ofiary. Samice świetlików z rodzaju

Photuris są drapieżne i chętnie żywią się samcami innych gatunków. Aby ich zwabić rozszyfrowały i nauczyły się

doskonale posługiwać kodami świetlnymi samic trzech obcych gatunków z rodzaju Photimus.

Ryby porozumiewają się dźwiękami

Ropusznik w okresie godowym śpiewa niskotonową pieśń miłosną dla przywołania partnerek. Inne dźwięki w

postaci chrząknięć trwające 0,2 sekundy są ostrzeżeniem dla przeciwników , a tzw. gwizdnięcie trwające

sekundę jest zachętą dla samicy i sposobem rozpoznania poszczególnych osobników.

Głosy ryb rozchodzące się dobrze pod wodą, służą do przywoływania się partnerów w czasie godów, a także do

koordynacji rybich ławic. Zaobserwowano ryby odpowiadające na sygnały dochodzące do nich nawet z

odległości kilometra. Sposoby wydawania dźwięków mogą być różnorodne. Chrząknięcia, są wynikiem tarcia

zębów, a ich dźwięk jest wzmacniany przez rezonans wypełnionego powietrzem pęcherza pławnego.

Mięśnie w ścianach pęcherza powodują drgania. Ryby słyszą, czy też

wyczuwają dźwięki na dwa sposoby. Niektóre mają kostki, łączące ucho z pęcherzem pławnym, dzięki czemu

struktura ta działa jak ucho wewnętrzne innych kręgowców (aparat Webera).

Wyczuwają drgania wody dzięki systemowi narządów linii nabocznej, który jest podobny do naszego ucha

wewnętrznego.

Narząd słuchu człowieka tworzy skręcony spiralnie kanał ślimaka ucha wewnętrznego, natomiast narządy

słuchowe ryby, są umiejscowione wzdłuż jej boków.

Kanaliki linii nabocznej rozciągają się wzdłuż całego ciała, jest wypełniony wodą przenikającą przez otworki w

skórze i łuskach. Gdy fala ciśnienia dociera do ryby, wywołuje drganie wody w kanale, które pobudza pęczki

rzęsek czuciowych. Wygięcie rzęsek powoduje wysłanie impulsów do mózgu. Ryby nie mogą określić kierunku

dźwięku odbieranego przez pojedynczy pęcherz pławny, dzięki linii mogą zlokalizować źródło dźwięku.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: