Budowle i przybudówki.doc

Budowle i przybudówki

·         Alkierz – narożna, wyodrębniona część budowli.

·         Alkowa – wnęka, zwykle bez okna, przylegająca do pokoju lub mały pokój bez okien, służy zwykle za sypialnię.

·         Altana – chłodnik – niewielki pawilon ogrodowy o lekkiej konstrukcji i ażurowych ścianach.

·         Ambit – obejście – przedłużenie naw bocznych otaczające prezbiterium.

·         Amfilada – jednotraktowy układ wnętrz z wejściami na jednej osi, poziomie i kondygnacji.

·         Antresola – mezzanin – rodzaj półpiętra, niskie pomieszczenie (głównie mieszkalne) wydzielone w górze na wysokim parterze.

·         Antykamera – pokój dla dworzan i służby, poprzedzający apartamenty w pałacach, służyła też za poczekalnię dla oczekujących na audiencję.

·         Apsyda – absyda, absydiola – półkolista lub wieloboczna nisza zamykająca prezbiterium lub nawę.

·         Arkosolium – nisza grobowa, kuta w skałach katakumb, w portykach świątyń.

·         Arkus – łukowa brama ogrodowa ustawiana na końcu alei ogrodowej lub parkowej (XII–XIII w.).

·         Badija – średniowieczny arabski zameczek pustynny.

·         Bagatela – pałacyk lub pawilon mieszkalny otoczony ogrodem.

·         Belweder – pałac, willa, pawilon ogrodowy usytuowany na wzniesieniu, z którego roztaczał się rozległy, piękny widok, także nadbudówka nad najwyższą kondygnacją budynku, najczęściej pałacowego, zwykle z tarasem.

·         Berso – bindaż – kryty chodnik zamknięty półkolistą kratownicą, podtrzymującą pnącza lub gałęzie drzew.

·         Bungalow – jednokondygnacyjny budynek mieszkalny, najczęściej drewniany, otoczony werandami.

·         Cella – naos – prostokątne pomieszczenie w świątyniach greckich, w którym znajdował się posąg bóstwa.

·         Czasza – kalota – podstawowa część sklepienia kopulastego w kształcie ściętej kuli.

·         Dansker – w zamkach krzyżackich wieża wysunięta za lico muru połączona z nim krytym, napowietrznym pomostem, pełniąca rolę ustępu.

·         Donżon – stołp – baszta wewnątrz zamku.

·         Eksedra – otwarta półokrągła nisza z ławą równoległą do ściany.

·         Ermitraż – pawilon parkowy, zwykle na uboczu, w formie małego domku.

·         Gabinet – pomieszczenie w pałacu (od XVI w.), zwykle bez oddzielnego wyjścia na korytarz, przeznaczone do pracy lub przechowywania zbiorów.

·         Galeria – podłużne pomieszczenie w kształcie empory, ganku, loggi lub przejścia, otwarte lub oświetlone z jednej strony, łączące ze sobą dwie części budowli lub dwie osobne budowle.

·         Ganek – parterowa lub piętrowa przybudówka przed wejściem do budynku lub długie przejście na zewnątrz budynku w formie otwartego korytarza, balkonu, krużganku. Zamknięta (lub otwarta) albo wsparta na kolumnach, słupach z balustradą.

·         Glorieta – nadbudówka w formie otwartego pawiloniku kolumnowego – zwieńczenie wieży lub niewielki, otwarty pawilon ogrodowy (parkowy).

·         Hełm – zwieńczenie wieży (w kształcie ostrosłupa, stożka, bani, gruszki, cebuli itp.) wykonane z drewna lub stali, kryte dachowką, blachą lub gontem.

·         Iglica – zwieńczenie w kształcie wysmukłego ostrosłupa lub stożka, stanowiące zakończenie wieży, budynku lub hełmu.

·         Kasr – arabski zamek lub pałac.

·         Kasztel – w niektórych typach zamków, warowny budynek mieszkalny.

·         Kazba – w architekturze muzułmańskiej (w miastach) obronny zespół mieszkalny.

·         Konak – w Turcji i niektórych krajach bałkańskich – wielki dom, willa, gmach rządowy.

·         Kopuła – sklepienie zamknięte w kształcie czaszy, wznoszone nad pomieszczeniami o planie centralnym.

·         Kruchta – przedsionek kościoła w formie wyodrębnionego pomieszczenia wewnątrz lub osobnej parterowej przybudówki.

·         Krużganek – perydrom – długi ganek kolumnowy lub filarowy (zwykle arkadowy) obiegający budynek, przeważnie wokół wewnętrznego dziedzińca.

·         Krypta – sklepione podziemie kościoła, usytuowane zwykle pod prezbiterium, przeznaczone do składania relikwii lub chowania zmarłych.

·         Latarnia – okrągła lub wieloboczna wieżyczka nad dachem lub kopułą z gęsto rozmieszczonymi oknami, zwieńczona osobnym hełmem.

·         Liwan – iwan – przysklepiona sala (bardzo wysoka), otwarta z jednej lub z dwóch stron, charakterystyczna dla architektury islamu.

·         Loggia – odrębny budynek lub pomieszczenie otwierające się na zewnątrz arkadami, ozdobne pawilony, wgłębne portyki lub balkony wnękowe.

·         Mirador – ganek, okno lub balkon z pięknym widokiem (Hiszpania).

·         Monopter – okrągła budowla bez ścian, z kolumnadą wspierającą dach.

·         Monostyl – kolumna ustawiona pojedynczo, stanowiąca często rodzaj pomnika.

·         Monument – duży pomnik, rzeźba, obelisk itp. wystawiony ku czci osoby albo na pamiątkę jakiegoś wydarzenia.

·         Oficyna – skrzydło pałacowe lub wolno stojący budynek w pobliżu pałacu lub dworu, lub boczne skrzydło kamienicy czynszowej.

·         Pałac – reprezentacyjna budowla mieszkalna pozbawiona cech obronnych, stanowiąca rezydencję królewską lub magnacką. Od XIX w. nazwa okazałego gmachu będącego siedzibą władz lub instytucji państwowych, społecznych itp.

·         Pendant – dzieło (budowla) stanowiące symetryczny odpowiednik innego (np. dwie wieżyczki, dwa pawilony po obu stronach pałacu itp.).

·         Pergola – budowla ogrodowa, składająca się z jednego lub dwu rzędów słupów podtrzymujących poziomą konstrukcję kratową.

·         Piano nobile – kondygnacja pałacu mieszcząca apartamenty reprezentacyjne, wyróżniająca się od pozostałych większą wysokością, wielkością okien oraz bogatą dekoracją.

·         Pierzeja – ciąg frontowych elewacji stanowiący jedną stronę placu lub rynku.

·         Podcień – pomieszczenie w przyziemiu budynku, nie występujące z lica muru, ograniczone filarami lub kolumnami, usytuowane wzdłuż elewacji budynku albo obiegające go dookoła.

·         Pronaos – przedsionek świątyni greckiej, dziedziniec przed świątynią.

·         Rogatka – niewielki budynek wznoszony po obu stronach głównego traktu wiodącego do miasta, dla straży pobierającej opłaty. Przeważnie oryginalnie zdobiony w elementy architektoniczne.

·         Sabil – w architekturze islamu studnia publiczna, umieszczana często w pawilonie otoczonym ozdobną kratą.

·         Salon – reprezentacyjne pomieszczenie przeznaczone głównie do przyjmowania gości, odznaczające się bogatym wystrojem – występuje w pałacach od baroku.

·         Seraj – w krajach muzułmańskich – rezydencja władcy, palac sułtana.

·         Suterena – część budynku znajdująca się częściowo poniżej poziomu gruntu, przeznaczona na mieszkanie.

·         Tambur – bęben – cylindryczna lub wieloboczna podbudowa kopuły.

·         Terem – w pałacach carskich i bojarskich na Rusi najwyższa kondygnacja mieszkalna, przeznaczona głównie dla kobiet.

·         Tolos – okrągła budowla otoczona kolumnadą.

·         Treliaż – trejaż – ażurowa, przeważnie drewniana kratownica, obrośnięta pnączami, czasami tworząca ściany ogrodowych wnętrz, często ozdobna.

·         Transept – nawa poprzeczna, przecinająca nawę główną przed prezbiterium.

·         Torana – brama pomnik na dwóch słupach (Indie).

·         Weranda – przybudówka przy domu, kryta dachem, bez ścian lub ze ścianami oszklonymi.

·         Westybul – foyer – reprezentacyjne pomieszczenie (rodzaj przedsionka, przedpokoju) przy głównym wejściu do gmachów.

·         Willa – nietypowy budynek mieszkalny niewielkich rozmiarów, zwykle powiązany z założeniem ogrodowym.

·         Zamek – warowna budowla mieszkalna, przeważnie murowana, stanowiąca zwykle kompleks architektoniczny otoczony murem obronnym lub nie, otoczony basztami lub bramami, często ze zwodzonym mostem.