Technologia składowania zapasów
Poszukiwania optymalnej technologii składowania zapasów, szczególnie szybkiej rotacji, doprowadziły do dużej różnorodności rozwiązań technicznych.
Do głównych elementów technologii składowania należą:
* wysokość składowania,
* sposoby składowania,
* środki transportowe stosowane w strefie składowej,
* organizacja składowania.
l) Wysokość składowania
W aktualnie eksploatowanych magazynach występują wysokości składowania:
* małe w przedziale od 2,4 do 4,5 m;
* średnie do 9,0 m;
* duże do 12 m;
* bardzo duże w przedziale od 12 do 24 m oraz powyżej do 30,0 m (silosy paletowe).
2) Sposoby składowania
Stosowane obecnie sposoby składowania zapasów można różnicować pod względem potrzeb selektywności (ilość jednostek ładunkowych / ilość asortymentów) bez wykonywania dodatkowych czynności przeładunkowych.
Wyróżniamy następujące podstawowe sposoby składowania:
1. składowanie rzędowe - regały paletowe ramowe ułożone są w magazynie w jedno- i dwurzędowe bloki, rozdzielone drogami manipulacyjnymi, przystosowane do obsługi odpowiednimi środkami transportowymi. Sposób ten daje możliwość pełnej wybieralności dowolnych jednostek ładunkowych, dobrą organizacje pracy, dobry wskaźnik wykorzystania przestrzeni;
2. składowanie blokowe w regałach przepływowych - ułożone obok siebie rzędy regałów wyposażone są w trasy jezdne tunelowe, w których ułożone są z zasady identyczne asortymentowo zapasy. Regały te dają możliwość pobierania tylko czołowej jednostki ładunkowej. Sposób ten umożliwia niezależne zasilanie i wybieranie, dobrą organizację pracy, stosowanie zasady "pierwsze weszło - pierwsze wyszło", teoretycznie wysoki wskaźnik wykorzystania przestrzeni;
3. składowanie w regałach zblokowanych, ze wspornikami do palet o rozstawie umożliwiającym wjazd do wnętrza wózków podnośnikowych. Sposób ten pozwala wyeliminować warunek wysokiej wytrzymałości jednostek ładunkowych na ściskanie. Wymaga odpowiedniej organizacji, ograniczona wybieralność, stosowany przy dużej ilości jednorodnych asortymentów, wysoki wskaźnik wykorzystania przestrzeni;
4. składowanie jednostek ładunkowych bezpośrednio na posadzce (bez urządzeń do składowania), gdzie stosy jednostek ładunkowych składowane są w rzędach lub blokach w takiej postaci w jakiej zostały dostosowane do magazynu lub o zwiększonej wytrzymałości na ściskanie za pomocą nadstawek paletowych. Składowanie bezpośrednie stosowane -jest dla dużej ilości jednorodnych asortymentów i umożliwia piętrzenie 13 jednostek ładunkowych. Sposób ten daje duże wykorzystanie powierzchni, umożliwia jednak tylko pobieranie górnej -jednostki ładunkowej. Stosowany w magazynach o małej wysokości i możliwości odpowiedniego obciążenia posadzki.
Niezale¿nie od rodzaju
magazynu materia³y w ka¿dym z nich musz± byæ uk³adane wed³ug ustalonego systemu. Miejsca przechowywania
towaru powinny byæ rozplanowane tak by:
- maksymalnie wykorzystaæ powierzchniê magazynow±,
- zapewniæ ³atwy dostêp do materia³ów,
- bezproblemowo utrzymywaæ czysto¶æ w magazynie.Materia³y musz± byæ sk³adowane w usystematyzowany i przejrzysty
sposób, zgodnie z którym towary i przedmioty pokrewnych bran¿ uk³adane s± obok siebie. Przy rozmieszczaniu nale¿y
zwróciæ uwagê na wzajemne, szkodliwe oddzia³ywanie produktów w celu unikniêcia przenikania zapachów lub
sk³adowania materia³ów ³atwozapalnych blisko ³atwopalnych. Produkty szkodliwe dla ludzi musz± byæ oznaczone
tabliczkami ostrzegawczymi. Towary dostarczone do magazynu nale¿y uk³adaæ w miejscach przeznaczonych na ich
sk³adowanie, sposób rozmieszczenia zale¿y od ich kszta³tu, objêto¶ci, ciê¿aru i rodzaju opakowania.W magazynach o
du¿ej powierzchni u³atwia pracê system oznakowania miejsc sk³adowania. Symbolami okre¶lone s± poszczególne
budynki, sekcje i dzia³y, szeregi, rzêdy oraz konkretne miejsca sk³adowania. Podstawowe elementy, które uwzglêdnia
siê przy ustaleniu wielko¶ci powierzchni magazynu:
- wielko¶æ i szybko¶æ obrotu materia³owego,
- wielko¶æ zapasów magazynowych,
- fizyczne i chemiczne w³aciwo¶ci materia³ów,
- sposób ich pakowania,
- kszta³t magazynu,
- rozplanowanie miejsc sk³adowych oraz przej¶æ i przejazdów.Magazyn sk³ada siê z:
- powierzchni sk³adowej netto zajmowanej przez magazynowany towar,
- powierzchni przeznaczonej do przyjmowania i wydawania towaru,
- powierzchni komunikacyjnej przeznaczonej dla przejazdów w magazynie transportem wewnêtrznym,
- powierzchni administracyjno-biurowej i higieny pracy
W przedsiębiorstwie produkcyjnym posiadamy magazyny, które służą do przechowywania materiałów do produkcji, a także do magazynowania naszych produktów do czasu ich odbioru przez kontrahentów. Jak można wyodrębnić różne koszty związane z utrzymaniem magazynów?
RADA
Koszty utrzymania magazynu dzieli się np. według funkcji. Wymaga to wyodrębnienia procesów związanych z utrzymaniem magazynu oraz identyfikacji miejsc powstawania kosztów.
uzasadnienie
Koszty związane z utrzymaniem magazynu można podzielić na następujące grupy kosztów:
l obsługa magazynu,
l utrzymanie budynku magazynu i jego infrastruktury,
l utrzymanie wyposażenia i sprzętu, który jest na stanie magazynu (wózki widłowe, wagi itp.).
W zależności od organizacji systemu magazynowania oraz potrzeb w przedsiębiorstwie różne może być wyposażenie magazynu, np. w wózki widłowe, półki, oraz jego obsługa. Przedsiębiorstwa - w zależności od swoich potrzeb - stosują też różne systemy informatyczne wspomagające pracę magazynu. Samo pomieszczenie może znajdować się w osobnym budynku lub zajmować np. część hali produkcyjnej.
Znajomość kosztów utrzymania magazynów wymaga wyodrębnienia procesów z tym związanych oraz identyfikacji miejsc ich powstawania. Przyjęto zatem następujące grupy kosztów związanych z utrzymaniem i funkcjonowaniem magazynu. Przedstawia je tabela 1.
Koszty obsługi magazynu
Funkcjonowanie magazynu wymaga zatrudnienia odpowiedniej liczby pracowników obsługi. Są to magazynierzy, zarządzający pracą magazynu, pracownicy, którzy przyjmują i wydają materiały czy produkty z magazynu. Liczba tych pracowników zależy od wielkości magazynu. Inaczej będzie wyglądać jego organizacja na wydziale produkcyjnym, gdzie będą przechowane materiały do produkcji, a inaczej w magazynie wyrobów.
Do kosztów obsługi magazynu można zaliczyć koszty związane z zatrudnieniem pracowników oraz koszty związane z jego funkcjonowaniem. W szczególności dotyczy to eksploatacji systemów informatycznych obsługujących rejestrowanie obrotu magazynowego znajdujących się w nim materiałów, części zamiennych, produktów lub towarów, a także eksploatacji komputerów, drukarek i innych niezbędnych urządzeń.
W tabeli przedstawione zostały dane małego magazynu. Najczęściej magazyny w przedsiębiorstwach produkcyjnych podlegają działom zaopatrzenia. W dużych firmach obsługa musi być liczniejsza, aby magazyn mógł sprawnie funkcjonować.
Koszty utrzymania budynku magazynu
Kolejną grupę kosztów stanowią koszty związane z utrzymaniem samego budynku, w którym znajduje się magazyn.
Koszty utrzymania budynku związane są z jego ogrzaniem, oświetleniem czy też funkcjonowaniem niezbędnych urządzeń technicznych w budynku. Wiąże się to z remontami, konserwacją urządzeń i samego budynku. Ponadto zgodnie z obowiązującymi przepisami należy zadbać również o ochronę przeciwpożarową, a także zapłacić podatek od nieruchomości.
Szczegółowość pozycji kosztowych zależy od możliwości technicznych pomiaru mediów. Jeżeli chcemy znać koszty np. zużycia energii elektrycznej w budynku magazynu, musi być w nim zainstalowany licznik zużycia energii elektrycznej. Innej możliwości praktycznie nie ma. Jeśli będą to istotne pozycje i będziemy chcieli je kontrolować, to nie pozostaje nam nic innego jak zainstalowanie liczników zużycia mediów.
Koszty jednostek sprzętowych
Ostatnia grupa kosztów związanych z funkcjonowaniem magazynu to koszty utrzymania jednostek sprzętowych. Do nich zalicza się np. wózki widłowe, wagi, suwnice. W dużych magazynach mogą to być też torowiska czy bocznice.
W przypadku jednostek sprzętowych, takich jak wózki widłowe, wagi, do kosztów ich eksploatacji można zaliczyć części zamienne, usługi remontowe, usługi konserwacji i inne koszty eksploatacyjne. Równie ważne jest to, czy dany składnik majątku znajduje się w przedsiębiorstwie na podstawie leasingu, czy należy do jego własnych środków trwałych. Przykładowe koszty związane z jednostkami sprzętowymi, które stanowią element magazynu, przedstawia tabela 4.
W przypadku gdy w magazynie znajduje się więcej sprzętu, warto sporządzić dla każdego odrębne zestawienie kosztów utrzymania. Pozwala to na lepsze ich planowanie i kontrolowanie.
Koszty ogólne przedsiębiorstwa
Należy pamiętać również o kosztach obsługi pracowników, ochrony, księgowości materiałowej itp., które stanowią koszty ogólne przedsiębiorstwa. W zależności od przyjętego modelu rachunku kosztów są one rozliczane, lub nie, na koszty utrzymania magazynów. W opisanym w artykule przykładzie ograniczono się tylko do kosztów bezpośrednio przyporządkowanym magazynom, tj. kosztów obsługi magazynu, kosztów utrzymania budynku i kosztów jednostek sprzętowych.
Wyodrębnienie tych grup związanych z utrzymaniem magazynu pozwala na lepsze zarządzanie. Należy podkreślić, że stosowany układ przypisywania kosztów danej grupie w dużej mierze zależy od specyfiki i wyposażenia magazynu np. w laboratoria, dźwigi czy też rampy, bocznice kolejowe i całą infrastrukturę z tym związaną.
Taka bardzo szczegółowa klasyfikacja jest pracochłonna, przede wszystkim na początku, ale jednocześnie zmusza pracowników odpowiadających za funkcjonowanie magazynu do kontrolowania kosztów. Układ ten umożliwia też kierownictwu lepsze zarządzanie zasobami przedsiębiorstwa.
Informatyka dla logistyki
W dzisiejszej gospodarce informacja jest jednym z najważniejszych zasobów. Nikogo już chyba nie trzeba o tym przekonywać. Właściwe zarządzanie informacją stanowi o możliwościach działania na rynku. Jest to szczególnie ważna kwestia dla firm działających na zasadzie efektu skali, dzięki czemu możliwe jest przetrwanie na konkurencyjnym rynku. Szczególne dbanie o informację, o jej prawidłowy przepływ, synchronizację, jest podstawową kwestią dla przedsiębiorstw.
Z dużym zasobem informacji i danych mają do czynienia działy logistyki (w ich skład, zależnie od profilu działalności, wchodzą komórki zajmujące się magazynowaniem, transportem, planowaniem, zakupami) przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych, a także firmy świadczące usługi logistyczne na zewnątrz. Ogromne przepływy informacji, np. o produktach, dla których są tworzone plany produkcji, o potrzebnych surowcach i materiałach, w które trzeba zaopatrywać dział produkcji, o realizowanych zamówieniach, które trzeba przewieźć do klientów, muszą być obsłużone w systemach informatycznych firm. Informatyka jest w tej dziedzinie nieoceniona dla logistyki. W opinii ekspertów aplikacje magazynowe i logistyczne to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin w branży IT. Poniżej przedstawię kilka przykładów wykorzystania narzędzi informatycznych i telekomunikacyjnych, które wspomagają logistykę i wpływają na jej poprawne działanie.
Coraz częściej polskie przedsiębiorstwa korzystają z narzędzi umożliwiających e-procurement, czyli dokonywanie zakupów poprzez portale internetowe. Powstające portale (zarówno te ogólno dostępne jak i stworzone wyłącznie na potrzeby koncernów) zawierają informacje o producentach i ich produktach. Umożliwiają również złożenie zamówienia oszczędzając w ten sposób czas pracownika działu zakupów, który musiałby go spędzić na wyszukiwanie ofert w tradycyjny sposób.
Istotnym elementem realizowania przez przedsiębiorstwo funkcji produkcyjnych jest planowanie produkcji i dokładność, z jaką jest ono przeprowadzane. Moduły planowania są dostarczane w ramach systemów klasy ERP. Możliwość tworzenia jak najdokładniejszych prognoz popytu, a następnie planów produkcji i ostatecznie planów zapotrzebowania zgodnie z MRPII, jest podstawowym wymogiem stawianym przed oprogramowaniem. Moduły planowania często oferują wiele metod prognozowania popytu. Stworzone plany produkcji są zazwyczaj w ramach tego samego systemu ERP przekładane na plany realizacji produkcji. W najlepszych systemach tej klasy plany te są na tyle elastyczne, że możliwa jest ich zmiana nawet na 24h przed ostatecznym terminem produkcji.
Systemy magazynowe to narzędzia podstawowe dla każdej firmy produkcyjnej czy też handlowej. Obsłużenie zazwyczaj ogromnych przepływów informacji o przyjmowanych i wydawanych towarach, a także coraz częściej kwestia optymalizacji wykorzystania powierzchni magazynowej i wyznaczanie optymalnej kolejności pobrań towaru z półek czy też gniazd, to tylko niektóre z możliwości, jakie dają dziś systemy magazynowe. Szczególnie skomplikowana jest obsługa tzw. magazynów wysokiego składowania. Wysokość takiego magazynu dochodzi nawet do 40 metrów. Zastosowane do obsługi tegoż magazynu urządzenia automatyczne zapewniają sprawne działanie magazynu. Można tu wymienić m.in. układnice, automatycznie sterowane pojazdy, przenośniki, windy, itp. Urządzenia te w znakomitej większości są sterowane przez specjalne oprogramowanie. Dostarczane tymże programom dane z systemów magazynowych o zadaniach do zrealizowania (np. przewiezienie do kompletacji palety śrub), są przetwarzane i dzięki informacjom o dokładnym miejscu składowania towaru, realizowane automatycznie przez te urządzenia.
Istotnym usprawnieniem pracy magazyniera jest wykorzystanie czytników kodów kreskowych czy też czytników tagów RFID. Specjalnie do tego celu stworzone terminale (zazwyczaj ręczne) pozwalają magazynierowi na pracę poza biurem. Możliwa jest mianowicie sytuacja, w której magazynier będąc przy towarze poprzez ręczny terminal sprawdzi jego ilość na magazynie. Terminal kontaktując się z systemem magazynowym uzyska stosowne informacje. Możliwe jest również przesyłanie do magazyniera na terminal ręczny specyfikacji wysyłki, jaka ma być zrealizowana. Magazynier będzie w stanie, przemieszczając się po magazynie, zbierać kolejno towary ze specyfikacji wysyłki, w kolejności, jaką określi dla niego oprogramowanie. Celem takiego działania będzie oczywiście optymalizacja długości trasy, jaką musi pokonać magazynier.
W sferze dystrybucji i zaopatrzenia bardzo ważne są systemy wspomagające realizację transportu. Dziś, kiedy coraz częściej firmy korzystają z usług transportowych operatorów logistycznych, ważne jest, aby zapewnić poprawny i szybki przepływ informacji pomiędzy tymi dwiema stronami. Możliwe jest tu skorzystanie z platformy internetowej (przykładowo platformy AX4 firmy Axit), do której poprzez różne interfejsy dostęp mają, zależnie od uprawnień i pełnionej roli w tymże procesie, jego uczestnicy. Po zalogowaniu się producent (nadawca) może wprowadzić zlecenie transportowe, które zostanie przekazane do wybranego operatora logistycznego (do jego oprogramowania spedycyjnego). Operator z kolei wprowadza do platformy informację o statusie realizacji zlecenia tak, aby nadawca mógł zorientować się, w jakiej fazie realizacji jest jego zlecenie. Dodatkowo możliwe jest uczestniczenie w tymże procesie trzeciej strony, a więc zainteresowanego statusem realizacji zlecenia odbiorcy towaru. Dzięki umieszczeniu wszystkich informacji o zleceniach na jednej platformie, do której mają dostęp wszystkie strony procesu transportowego, możliwe jest zarządzanie tymże procesem. W sytuacji nie podjęcia zlecenia nadawca może upomnieć operatora. Na podstawie statystyk realizacji zleceń możliwe jest również ocenianie pracy operatora. Ważną funkcjonalnością takiej platformy jest moduł zarządzania odchyleniami (Event Management), który wg zdefiniowanych wcześniej warunków brzegowych, "nadzoruje" realizowane procesy i w sytuacji przekroczenia warunku, np. nie dostarczenia towaru na czas, informuje o tym osoby zdefiniowane w systemie jako odbiorców tejże informacji.
Bardzo efektywne jest również zarządzanie flotą pojazdów wspomagane przez rozwiązania IT. Możliwe jest w tym zakresie wykorzystanie systemu zbierającego i nadzorującego informacje przekazywane mu drogą radiową z komputerów pokładowych zainstalowanych w pojazdach. Informacje te dotyczą m.in. przebiegu trasy, czasu parkowania, sposobu eksploatacji pojazdu. Dane te po przeanalizowaniu mogą być podstawą optymalizacji czynności transportowych, oceny kierowców, minimalizacji kosztów. Dzięki zbieraniu statusów trackingowych z pojazdów możliwe jest również śledzenie trasy przesyłki i stanu jej realizacji. Jest to szczególnie ważne dla kontroli przez klientów realizacji zamówionej usługi. Część przewoźników na rynku polskim umożliwia swoim klientom dostęp do informacji na temat ich przesyłki po zalogowaniu się na stronie WWW przewoźnika i wpisaniu kodu przesyłki.
Podsumowując, należy podkreślić, iż informatyka pełni bardzo ważną rolę w realizacji procesów logistycznych. Logistyka, w dzisiejszym jej wymiarze (obsługuje ogromną ilość towarów i informacji), nie mogłaby funkcjonować bez rozwiązań z branży IT. Z drugiej strony, branża logistyczna stwarza ogromny popyt na rozwiązania informatyczne, bez którego branża IT nie mogłaby się dynamicznie rozwijać. Ta symbioza powinna stale prowadzić do rozwoju obu tych branż.
Źródła:
1. Logistics 2004, materiały konferencyjne,
2. „Logistyka a jakość”, Nr 2, 2004,
Wśród zmian zachodzących w technologii i organizacji magazynów w Polsce na przestrzeni ostatnich 15 lat za jedną z najważniejszych należy uznać powszechne stosowanie systemów informatycznych. Różnorodność wykorzystywanego oprogramowania oraz jego funkcjonalność świadczy o często przypadkowym jego wyborze, w którym nie brano pod uwagę potrzeb wynikających ze specyfiki poszczególnych magazynów. Jednocześnie zarządzanie współczesnym magazynem staje się obecnie niemożliwe bez wspomagania ze strony systemu informatycznego.
Kolejne zmiany w obszarze magazynowania w zakresie organizacji
i technologii będą wymuszane przez następujące czynniki:
- obniżanie kosztów
- przyspieszanie procesów
- eliminowanie błędów (szczególnie w kompletacji)
- podwyższanie poziomu obsługi klienta.
Wśród obserwowanych kierunków zmian należy wymienić:
- zwiększanie liczby asortymentów
- wprowadzanie kilku rodzajów opakowań dla jednego asortymentu
- wzrost liczby zamówień od odbiorców
- zmniejszanie ilości zamawianego asortymentu w ramach poszczególnych pozycji zamówienia
- wymaganie krótszych terminów realizacji
- przerzucanie kosztów logistycznych na dostawcę
- podnoszenie poziomu obsługi klienta.
Opisane wyżej wymagania nie są możliwe do spełnienia bez wsparcia informatycznego. Funkcje konieczne do zarządzania procesami magazynowania powinny mieć odzwierciedlenie w systemie informatycznym.
Do najważniejszych elementów zarządzania, których wprowadzenie jest możliwe dzięki wdrożeniu magazynowego systemu informatycznego należą:
- stosowanie metody wolnych miejsc przy lokowaniu towarów w strefie składowania
- rozmieszczanie towarów z uwzględnieniem ich rotacji
- wykorzystywanie automatycznej identyfikacji opartej na kodach kreskowych
- ograniczenie błędów ludzkich
- gromadzenie danych niezbędnych do efektywnego zarządzania zapasami
- usprawnienie procesu kompletacji
- eliminacja dokumentów papierowych
- monitorowanie procesów
- prowadzenie inwentaryzacji ciągłej.
Dlatego uzasadnione jest zwrócenie uwagi na funkcjonalność systemów informatycznych, które wspierają procesy i czynności faktycznie zachodzące w magazynie. Funkcjonalność systemu informatycznego jest tutaj rozumiana jako dobre spełnienie roli informatycznego wsparcia poszczególnych procesów magazynowych i odpowiadające potrzebom wspomaganie zarządzania tymi procesami.
berlingo2008