I.  Polska na mapie Europy

1.  Terytorium i podział administracyjny Polski

§ wyjaśnia pojęcia: terytorium państwa, podział administracyjny,

§ na podstawie mapy opisuje położenie Polski w Europie i na świecie,

§ wyróżnia cechy położenia Polski (matematyczne, fizycznogeograficzne, geopolityczne),

§ nazywa ustrój polityczny obowiązujący w Polsce i wymienia jego cechy,

§ dokonuje podziału administracyjnego Polski.

§ wyjaśnia pojęcia: wody wewnętrzne, wody terytorialne, morska strefa ekonomiczna,

§ opisuję położenie Polski na mapie Europy w ujęciu historycznym, uwzględniając zmiany terytorialne,

§ analizuje cechy położenia geopolitycznego Polski na mapie Europy (wady i zalety),

§ charakteryzuje zmiany zachodzące w podziale administracyjnym po II wojnie światowej w Polsce,

§ opisuje kompetencje samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

2. Wewnętrzne i zewnętrzne procesy integracyjne – euroregiony

§ wyjaśnia pojęcia: euroregion, współpraca transgraniczna, fundusze strukturalne,

§ wskazuje na mapie Polski województwa o najwyższym, średnim i niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego,

§ wymienia podstawowe funkcje i zadania euroregionów,

§ wskazuje na mapie wybrane euroregiony funkcjonujące na obszarach granicznych Polski i jej sąsiadów.

§ wyjaśnia rolę euroregionów w procesie integracji europejskiej,

§ analizuje przyczyny dysproporcji w efektywności działań regionów na zachodniej i wschodniej granicy Polski,

§ opisuje główne cele współpracy wybranych euroregionów.

II. Geografia fizyczna Polski

1. Czynniki klimatotwórcze Polski. Przejściowość klimatu

§ wyjaśnia pojęcia: czynniki meteorologiczne, czynniki niemeteorologiczne, masa powietrza, okres wegetacyjny,

§ wymienia czynniki meteorologiczne i niemeteorologiczne kształtujące klimat Polski,

§ wyróżnia rodzaje mas powietrza napływających nad Polskę i wskazuje na mapie kierunek ich ruchu,

§ podaje wartości temperatury powietrza i sum opadów w styczniu i lipcu oraz dominujących kierunków wiatru charakterystycznych dla Polski,

§ wyróżnia termiczne pory roku i przeciętną długość okresu wegetacyjnego,

§ wymienia cechy klimatu Polski świadczące o jego przejściowości.

§ analizuje wpływ poszczególnych czynników klimatotwórczych na cechy klimatu Polski,

§ opisuje rozmieszczenie ośrodków barycznych oddziałujących na klimat Polski,

§ opisuje  wpływ napływających mas powietrza na pogodę w Polsce,

§ charakteryzuje warunki termiczne i wielkości opadów typowe dla wybranych regionów Polski,

§ analizuje zależność długości okresu wegetacyjnego od czynników kształtujących klimat,

§ uzasadnia przejściowość jako dominującą cechę klimatu Polski.

2. Sieć hydrograficzna i zasoby wodne Polski

§ wyjaśnia pojęcia: zlewisko, dorzecze, rzeka główna, dopływ, ustrój rzeczny, deficyt wody,

§ wskazuje na mapie położenie Polski w zlewisku Morza Bałtyckiego,

§ wyróżnia i wskazuje na mapie największe dorzecza obszaru Polski,

§ opisuje charakterystyczny dla polskich rzek sposób zasilania w wodę (ustrój rzeczny),

§ wskazuje na mapie pojezierza,

§ wyróżnia dominujące typy genetyczne jezior w Polsce, wskazuje ich przykłady na mapie,

§ wymienia obszary zagrożone deficytem wody.

§ charakteryzuje sieć rzeczną Polski, wyjaśnia przyczyny asymetryczności  największych dorzeczy,

§ wyjaśnia zjawisko kulminacji przepływów (wysokich stanów wód) wiosną i latem,

§ charakteryzuje typy genetyczne jezior występujących w Polsce,

§ analizuje zróżnicowanie jeziorności obszaru Polski środkowej i północnej,

§ wyjaśnia przyczyny występowania w Polsce obszarów deficytu wody,

§ proponuje sposoby zwiększania zasobów wodnych Polski.

II. Geografia fizyczna Polski (cd.)

3. Morze Bałtyckie

§ wymienia i wskazuje na mapie państwa leżące nad Morzem Bałtyckim,

§ wymienia cechy Bałtyku z uwzględnieniem jego wielkości, ukształtowania dna, temperatury, zasolenia i bogactwa świata organicznego,

§ wyróżnia przyczyny i konsekwencje zanieczyszczeń wód morza.

§ analizuje przyczyny niskiego zasolenia Morza Bałtyckiego,

§ wyróżnia źródła zanieczyszczeń i opisuje proces powstawania pustyń tlenowych,

§ proponuje działania zmierzające do obniżania poziomu zanieczyszczeń wód Bałtyku.

4. Budowa geologiczna Polski. Surowce mineralne

§ wyjaśnia pojęcia: jednostka tektoniczna, platforma, orogeneza (fałdowanie), zapadlisko, ruda,

§ wyróżnia główne jednostki tektoniczne Polski i wskazuje je na mapie,

§ nazywa okresy fałdowań i przyporządkowuje im powstałe wtedy pasma górskie Polski,

§ wymienia surowce mineralne występujące na obszarze Polski.

§ opisuje budowę platformy, porównuje budowę platformy wschodnioeuropejskiej i zachodnioeuropejskiej,

§ opisuje w porządku chronologicznym główne etapy rozwoju geologicznego Polski,

§ opisuje i porównuje przekroje geologiczne przez platformę i Tatry,

§ omawia proces powstawania surowców mineralnych występujących na obszarze Polski.

II. Geografia fizyczna Polski (cd.)

5. Wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Polski

§ wyjaśnia pojęcia: lodowiec górski, lądolód, dolina U-kształtna, morena czołowa, boczna i denna, pradolina, sandry, kemy, ozy, jeziora rynnowe, jeziora morenowe,

§ dokonuje podziału form rzeźby polodowcowej na formy erozyjne i akumulacyjne,

§ wyjaśnia, na czym polega rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów,

§ wyróżnia podstawowe formy powstałe w wyniku działalności lodowca górskiego i lądolodu,

§ wskazuje na mapie obszary w Polsce o rzeźbie powstałej w wyniku działalności lodowców górskich,

§ wymienia trzy zlodowacenia plejstoceńskie w Polsce,

§ wskazuje na mapie obszary Polski o dobrze zachowanych formach rzeźby polodowcowej.

§ wyjaśnia pojęcia: cyrki (kary), kotły lodowcowe, doliny zawieszone, oczka wytopiskowe, glacjał, interglacjał, krajobraz młodoglacjalny i staroglacjalny,

§ charakteryzuje warunki klimatyczne i orograficzne tworzenia się lodowców górskich i lądolodów,

§ opisuje formy, które powstały w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów,

§ charakteryzuje formy wodnolodowcowe i proces ich tworzenia,

§ porównuje  krajobraz młodo- i staroglacjalny,

§ wskazuje na mapie Polski obszary o cechach krajobrazu młodoglacjalnego i staroglacjalnego,

§ wyjaśnia przyczyny dużej jeziorności pojezierzy polskich.

6. Ukształtowanie powierzchni Polski

§ wyjaśnia pojęcia: ukształtowanie powierzchni, krzywa hipsograficzna, krajobraz młodoglacjalny, krajobraz staroglacjalny,

§ wyróżnia i opisuje na mapie pasowy układ rzeźby w Polsce,

§ wyróżnia dominujące cechy  ukształtowania powierzchni Polski,

§ opisuje najważniejsze cechy rzeźby  gór (młodych i starych), kotlin podkarpackich, nizin i pojezierzy.

§ charakteryzuje procesy rzeźbotwórcze kształtujące rzeźbę młodych gór, kotlin podkarpackich, starych gór i wyżyn, nizin środkowopolskich, północnopolskich i nadmorskich,

§ analizuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni Polski.

II. Geografia fizyczna Polski (cd.)

7. Zróżnicowanie glebowe Polski

§ wyjaśnia pojęcia: czynniki glebotwórcze, gleby strefowe i astrefowe, żyzność, urodzajność, klasyfikacja bonitacyjna gleb,

§ wyróżnia czynniki decydujące o rozmieszczeniu gleb w Polsce,

§ wskazuje na mapie obszary występowania głównych typów gleb Polski,

§ opisuje żyzność gleb występujących w Polsce,

§ wymienia sposoby zwiększania urodzajności gleb.

§ charakteryzuje typy gleb występujące w Polsce,

§ rozpoznaje i charakteryzuje profile gleb dominujących w Polsce,

§ ...