ŻYWICE I BALSAMY
Żywice stanowią nielotne mieszaniny, bezpostaciowe, licznych związków terpenowych lub pochodnych fenylopropanu. Pod względem biochemicznym są zbliżone do olejków eterycznych i uważane za produkty ich utleniania.
Na ogół są substancjami stałymi, bezpostaciowymi, o połyskującym, szklistym przełomie, często przeświecającymi, są lipofilne, rozpuszczalne w rozpuszczalnikach tłuszczowych, alkoholu, w małym stopniu w wodzie (gumożywice).
Poza typowymi żywicami wyróżniamy:
1) gumożywice
2) balsamy- roztwory żywicy w oleju
3) wydzieliny gruczołów konopi indyjskich- haszysz
4) wydzieliny gruczołów narecznicy samczej
5) zagęszczone soki komórkowe- alona
Spośród składników żywic można wyróżnić następujące związki:
1) kwasy żywiczne diterpenowe- kwas abietynowy w żywicach drzew iglastych
2) związki o charakterze alkoholi lub fenoli- alfa i beta- amaryna lub pochodne fenylopropanu
3) związki estrowe, szczególnie estry kwasu benzoesowego, salicylowego, cynamonowego
4) inne substancje obojętne, mało aktywne, słabo poznane
W skład gumożywic, oprócz żywic, wchodzą polisacharydy, natomiast w sokach mlecznych występują w zawiesinie wodnej często politerpeny. Są to soki mleczne kauczukodajne.
Wytwarzanie żywic:
1) najczęściej w przewodach typu schizogenicznego (żywice fizjologiczne- normalne)
2) proces patogenny wywołany przez zranienie organizmu rośliny
ROZPOWSZECHNIENIE ŻYWIC
Obfitują w nie gatunki drzew iglastych oraz gatunki z rodziny Burseraceae, Apiaceae, Fabaceae, Euphorbiaceae.
WYSTĘPOWANIE SOKÓW MLECZNYCH
Jest charakterystyczne dla rodzin Papaveraceae, Moraceae, Apocynaceae, Caricaceae, Euphorbiaceae, Asteraceae.
DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE ŻYWIC
1) przeczyszczające (dość silne)- podofilina
2) halucynogenne- żywica konopi indyjskich
3) drażniące skórę- terpentyna
4) ściągające- Myrrha
5) cytostatyczne- podofilina
6) przyspieszające ziarninowanie i gojenie ran- balsam peruwiański
W Polsce zastosowanie mają
1) Terebinthina- terpentyna
2) Colophonium- kalafonia
3) Balsamum peruvianum- balsam peruwiański
4) Resina Podophylli- żywica stopkowca
5) Aloe- alona, stężały sok komórkowy
6) Opium- makowiec- stężały sok mleczny
TEREBINTHINA- TERPENTYNA
Stanowi balsam otrzymywany przez żywicowanie sosy Pinus silvestris (Pinaceae).
Jasnożółta, gęsta ciecz, o silnym zapachu.
Po dłuższym staniu wydziela biały osad kwasów żywicowych.
Rozpuszcza się dobrze w alkoholu etylowym, eterze i chloroformie.
Skład i zastosowanie
Olejek eteryczny (Oleum Terebinthinae), którego składnikiem jest pinen, ponadto kalafonia oraz substancje gorzkie.
Stosuje się głównie do otrzymywania olejku i kalafonii.
Zewnętrznie do nacierań.
COLOPHONIUM- KALAFONIA
Powstaje po oddestylowaniu olejku terpentynowego z terpentyny różnych gatunków sosen Pinus sp
Surowcem są żółte lub żółtobrunatne kruche bryłki, pokryte żółtym pyłem. Przy podgrzaniu topi się na przezroczystą ciecz o zapachu terpentynowym.
Jest rozpuszczalna w rozpuszczalnikach tłuszczowych, etanolu, kwasie octowym, roztworach wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu.
Diterpenowe kwasy żywiczne, m.in. abietynowy, substancje gorzkie, nieco olejku lotnego.
Wykazuje działanie przeciwbakteryjne.
Stosowana do wyrobu plastrów, przylepców maści.
W przemyśle jako dodatek do mydeł, wyrobu lakierów.
BALSAMUM PERUVIANUM- BALSAM PERUWIAŃSKI
Jest patologicznym wytworem pni drzewa Myroxylon balsamum (Fabaceae).
Otrzymuje się przez zdjęcie kory, nacięcie i przypalenie drzewa.
Surowiec stanowi gęstą, ciemną, nieprzejrzystą, niewysychającą ciecz o przyjemnym aromatycznym zapachu.
Rozpuszcza się m.in. w etanolu, chloroformie, nie rozpuszcza się w wodzie.
Płynny benzoesan benzylu, cynamonian benzylu i inne estry kwasu cynamonowego, kwasy wolne: cynamonowy i benzoesowy.
Ma działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i pobudzające ziarninowanie.
Stosowany w leczeniu ran, odmrożeń, chorobach skórnych- zewnętrznie w postaci maści i roztworów alkoholowych.
joluska67