Berberys pospolity, berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.)
1). Występowanie: w stanie dzikim w Europie. W Skandynawii i na Wyspach Brytyjskich gatunek zadomowiony. W południowych i środkowych Niemczech występuje rzadko i w rozproszeniu.
Dawniej berberys występował pospolicie w stanie naturalnym na całym obszarze Polski. Rósł na miedzach, zboczach, w zaroślach i na brzegach lasów. Odkryto jednak, że jest żywicielem pośrednim rdzy zbożowej, ponieważ na jego liściach rozwija się wiosenne pokolenie tego patogenu i że jego obecność w pobliżu pól może być szkodliwa dla upraw. Dlatego został praktycznie całkowicie wytrzebiony ze stanu naturalnego.
surowiec zielarski : korzeń, liść, owoc, kora.
Do celów leczniczych berberys był stosowany już przez mieszkańców starożytnego Babilonu i Indii. W średniowieczu wykryto jego pozytywne działanie w przypadkach żółtaczki i malarii. Jego propagatorką była święta Hildegarda.
W XVII w. zaczął być powszechnie stosowany w Anglii jako środek przeciw schorzeniom wątroby.
Okazało się, że napary i odwary z liści pobudzają wydzielanie soków trawiennych i są skuteczne w chorobach dróg żółciowych i wątroby. Kora i korzenie mają właściwości antybiotyczne, zawierają alkaloidy izochinolinowe, głównie berberynę (1,24%),berbaminę (2,5%)), palmatynę i magnoflorynę. Zalecano więc berberys w przypadku braku apetytu, w kamicy żółciowej, w przewlekłym zapaleniu wątroby, nieżycie pęcherzyka żółciowego, jako środek rozkurczowy również w kamicy nerkowej i w wielu innych przypadłościach . Obecnie zastosowanie to jest mocno ograniczone, ponieważ berberyna odkłada się w sercu, wątrobie i trzustce, dlatego przetworów z berberysu nie można spożywać przez dłuższy czas.
Owoce są surowcem witaminizującym, dietetycznym i przeciwgorączkowym. Suszone owoce wykorzystuje się jako dodatek do herbaty podnoszący ogólną odporność organizmu, zwłaszcza w stanach gorączkowych, w zakażeniach bakteryjnych, w stanach zapalnych błon śluzowych oraz dla zwiększenia szczelności naczyń włosowatych. Takie zastosowanie jest podyktowane obecnością wielu cennych składników: witaminy C, E, karotenoidów, pektyn i soli mineralnych. Związki o charakterze witaminy P (rutyna, eskulina) poprawiają samopoczucie przy katarze i krwawieniach z nosa.
Zbiór i suszenie : Owoce zbiera się zanim całkowicie dojrzeją, gdyż dojrzałe są bardzo miękkie i łatwo się gniotą. Suszyć w temperaturze do 40 stopni.
Sztuka kulinarna : Z owoców berberysu można także wytwarzać soki, syropy, dżemy, konfitury i marmolady.
Konfitura z berberysu będzie piękną i oryginalną ozdobą imieninowego tortu: 1 szklankę cukru zagotowujemy w bardzo małej ilości wody tak, aby cukier się rozpuścił, dodajemy 1 szklankę jagód berberysu i chwilę gotujemy a następnie zostawiamy pod przykryciem. Następnego dnia zagotowujemy, mieszamy i znów pozostawiamy i tak przez 3 dni. Tak przygotowane owoce możemy wykorzystać od razu do dekoracji ciast bądź przechowywać w wyparzonym i zakręconym słoiczku.
W przemyśle cukierniczym używa się berberysu zamiast cytryny, nazywany jest nawet polską cytryną. Czesi natomiast wytwarzają wino berberysowe, które podobne jest skuteczne przy bólach głowy i zaparciach. Szlachta polska przygotowywała z berberysu nalewkę, którą pito dla zdrowia i przyjemności przy ważniejszych okazjach.
Ze względu na jego malejącą populację nie pozyskuje się już jak dawniej kory i korzeni do celów leczniczych.
W dawnych czasach stosowano go nie tylko w medycynie. W starożytności drewno berberysu było powszechnym materiałem w stolarstwie i tokarstwie. Wyrabiano z niego elementy do mebli, przedmioty ozdobne, a z kory i korzeni otrzymywano złocisty wyciąg do barwienia włókien naturalnych: jedwabiu, lnu i bawełny, z soku owoców otrzymywano czerwony atrament.
joluska67