SOCJOLOGIA OGÓLNA – ćwiczenia
Wprowadzenie:
SOCJOLOGIA → nauka o zbiorowości; wg J. Szczepańskiego: o tworzeniu się zbiorowości, ich strukturze, procesach zachodzących w tych zbiorowościach
§ przedmiot badań: istota społeczna w swoim społecznym otoczeniu
§ socjologia – diagnoza życia społecznego
1837 r. – „Kurs filozofii pozytywnej” A. Comte – podzielił socjologię na kilka poddziedzin:
Socjologia ogólna:
§ socjologia społeczna
§ dynamika społeczna
Socjologia szczegółowa:
§ socjologia miasta
§ socjologia pracy
§ socjologia wsi i rolnictwa
§ socjologia wiedzy
§ socjologia religii
§ socjologia antropologii społecznej itd.
Inne dyscypliny:
§ socjologia stresu
§ socjologia wolnego czasu
Funkcje socjologii:
§ diagnostyczna, krytyczna
§ prognostyczna (krótkoterminowa)
§ teoretyczna
§ socjotechniczna (co zrobić, aby coś się stało; zachowanie się masy)
§ demaskatorska
§ ideologiczna
1. Jednostka jako istota społeczna
Jednostka w społecznym otoczeniu. Człowiek w perspektywie socjobiologii. Socjalizacja. Wpływ kręgów społecznych na socjalizację jednostki. Pojęcie osoby w antropologii i socjologii. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości.
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii
SOCJALIZACJA → złożony wielostronny proces uczenia się, który sprawia, że człowiek z istoty biologicznej staje się istotą społeczną (przynależną do określonego społeczeństwa i kultury)
§ rola socjalizacji w procesie kształtowania osobowości człowieka – upodabnianie ich do innych w otoczeniu
Wpływ na jednostkę wywierają:
§ instytucje – rodzina, szkoła, kościół, inne
§ grupy rówieśnicze, przyjaciele
§ organizacje, miejsca, otoczenie
Na drodze socjalizacji uczymy się:
§ podstaw interakcji społecznych – systemy znaczeń, znaki (język, symbole) i posługiwanie się nimi
§ normy i wzory zachowań np. zaspokajanie potrzeb biologicznych, reakcje emocjonalne, zachowanie i rozpoznawanie różnych sytuacji, wartości
§ wartości
§ umiejętność posługiwania się przedmiotami
§ kształtowanie własnej osobowości i określanie własnej tożsamości
Trzy mechanizmy socjalizacji:
§ wzmacnianie – wynagradzanie i karanie
§ naśladowanie – podejmowanie wzorców
§ przekaz symboliczny – pouczenia słowne otoczenia oraz teksty pisane
Rodzaje socjalizacji:
SOCJALIZACJA PIERWOTNA (socjalizacja początkowa):
§ w okresie dzieciństwa, jednostka staje się członkiem społeczeństwa
§ wzory zachowań i podstawowe role społeczne
§ kształtowanie osobowości podstawowej
§ uczucia, więź emocjonalna z rodzicami
§ przejmowanie sposobu widzenia, wartości, postaw i wzorów zachowania od rodziców
§ pod koniec pojawia się „uogólniony inny”; odkrycie ogólnospołecznych reguł – internalizacja
SOCJALIZACJA WTÓRNA:
§ wprowadzenie człowieka w elementy życia społecznego
§ szkoła, nauka
§ człowiek dokonuje wyborów
§ nie wymaga więzi emocjonalnej
§ czasem naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej
§ kształtuje się osobowość modalna
INTERNALIZACJA → najważniejszy aspekt socjalizacji, proces uwewnętrznienia przez jednostkę elementów rzeczywistości społecznej (wartości, normy, role, sposoby zachowania się oraz interpretacji świata) właściwych rodzinie, grupom społecznym, społeczeństwu, którego jest członkiem; zinternalizowane treści uznaje ona za swoje własne, obiektywne i obowiązujące
RESOCJALIZACJA → naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej; cel: przemiana człowieka, wymazanie ze świadomości dotychczasowych treści i wprowadzanie nowych; przekształcenie obrazu świata i siebie samego
ROLE SPOŁECZNE → wzory zachowań odnoszące się do różnych pozycji ludzi w zbiorowościach
OSOBOWOŚĆ → nie jest zbiorem przypadkowych cech, ale całością nadającą zachowaniom człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność
Na osobowość człowieka składa się:
§ sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego
§ wyobraźnia i pamięć
§ postawy, motywacje, dążenia, zainteresowania
§ postrzeganie siebie i otoczenia
§ pragnienia
§ dręczące konflikty, życie osobiste i wewnętrzne
§ zachowania społeczne
OSOBOWOSC PODSTAWOWA → elementy osobowości występujące u przedstawiciela danej kultury (zharmonizowanych z jej instytucjami); podłoże postaw uczuciowych i systemu wartości zbiorowości
§ różnice w osobowościach podstawowych – różnice w wychowywaniu dzieci
OSOBOWOŚĆ MODALNA → typ osobowości występujący najczęściej w danej zbiorowości (populacji)
Osobowość człowieka nowoczesnego:
§ otwartość na nowe doświadczenia
§ łatwość akceptacji zmian – innowacyjności, gotowość podejmowania ryzyka
§ rozbudzona potrzeba osiągnięć
§ negowanie fatalizmu, przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody
§ orientacja na teraźniejszość i przyszłość
§ aspiracje oświatowe i zawodowe
§ dążenie do zdobywania szerokich informacji
§ umiejętność kalkulowania i przewidywania
§ nastawienie liberalne i demokratyczne
POZYCJA SPOŁECZNA → sposób usytuowania człowieka w zbiorowości
Rodzaje pozycji społecznych:
§ przypisane - na ich zajmowanie człowiek nie ma wpływu; wyznaczone bez udziału woli wraz z urodzeniem
§ osiągane – człowiek sam je zdobywa lub zostają mu narzucone, lecz ma na to jakiś wpływ
ROLA SPOŁECZNA → zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją; schemat zachowania związanego z pozycją; (scenariusz pozycji – wyznacznik sposobu zachowania się)
Trzy elementy konstrukcyjne roli:
§ zachowania nakazane
§ zachowania zakazane
§ margines swobody *(poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody)
KONFLIKT RÓL → różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań
DOBÓR RÓL → sposób minimalizacji konfliktów ról – pozycje osiągane dobierane tak, aby pasowały do pozostałych
Dwa kierunki zainteresowań rolą społeczną:
1) podejście funkcjonalno - strukturalne:
§ role jako czynniki porządkujące rzeczywistość społeczną i składniki struktury społecznej
§ normy obyczajowe (zachowanie się w różnych sytuacjach)
§ role jako czynnik stabilizacji społecznej
§ coś zewnętrznego w stosunku do człowieka – gotowe, narzucone bądź przyjęte ubrania – gorsety
§ zbiorowość rozumiana jako układ ról – rozumienie struktury społecznej jako układu ról
2) podejście interakcyjne:
§ role społeczne jako coś gotowego, z zewnątrz narzuconego człowiekowi lub powstałego w procesach międzyosobniczych reakcji
§ jak odgrywane są role, a nie jakie są
§ nie ważne miejsce roli w strukturze, lecz to, jak jest odgrywana przez poszczególne osoby
Rola społeczna a osobowość:
§ osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli
§ człowiek ucząc się ról czyni je elementami struktury własnej osobowości
§ wpływ odgrywanych ról na osobowość jest silniejszy niż wpływ osobowości na role
KONTRSOCJALIZACJA → kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których chcemy się dystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia (stajemy się takimi, jakimi społeczeństwo nie chciałoby nas widzieć; socjalizacja dewiacyjna)
PRÓZNIA SOCJOLOGICZNA → pusta przestrzeń miedzy publiczną sferą polityki a prywatną sferą rodzinną, która zazwyczaj jest wypełniana przez dobrowolne stowarzyszenia
SOCJALIZACJA ODWROTNA → sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy młode pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze do nowych wzorów kulturowych: stylów bycia, mówienia, ubierania się, rozrywki, twórczości artystycznej itp. (młodsze pokolenie socjalizuje pokolenie starsze („Pokolenie X”), „zeros” np. osoby z pewnego pokolenia nie umieją obsłużyć video, komputera)
SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA, WYPRZEDZAJĄCA → istnieją grupy społeczne, do których chcielibyśmy należeć; naśladowanie, aspirowanie do pewnej grupy – cechy zewnętrzne, sposoby zachowania itd.; naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani
AKULTURACJA → wdrażanie jednostki do nowego kręgu kultury:
§ kompetencja jednokulturowa – przyswojenie idei, przekonań, norm, wartości, symboli charakterystycznych dla tylko jednej, konkretnej kultury
§ kompetencja wielokulturowa – (kosmopolityczna) znajomość i umiejętność stosowania wielu różnych wzorów życia i różnorodnych idei pochodzących z kilku kultur
Czy jednostka może obyć się bez socjalizacji? Stanowiska mówiące o socjalizacji:
§ socjalizacja niezbędna do istnienia człowieka w pełni, jako istoty biologicznej i społecznej
§ behawioryzm – proces uczenia się, system nagród i kar
§ psychoanaliza (Freud) – w człowieku istnieją dwie siły, które się nawzajem zwalczają:
id (to) – coś, co wynika z biologii człowieka
superego – przekaz społeczny (sumienie)
<ego> - nasza osobowość
SUPEREGO → domena osobowości, w której zakodowane zostają reguły kulturowe – nakazy i zakazy dotyczące właściwego postępowania – powodujące dyskomfort psychiczny, zwany poczuciem winy lub wstydu, w przypadku ich naruszenia
UOGÓLNIONY INNY → to termin używany w socjologii i psychologii społecznej, określający ogólne reguły społeczne, normy i wartości, które jednostka społeczna zaczyna dostrzegać w procesie socjalizacji wtórnej i pojmować, że reguły, według których działa, nie są regułami tylko jej znaczących innych, czyli bliskich osób, z którymi się utożsamia, ale są one ogólnie przyjęte w społeczeństwie.
ZNACZĄCY INNY → osoba znacząca – osoba, która w procesie socjalizacji odgrywa istotna rolę przy kształtowaniu się osobowości jednostki społecznej, w socjalizacji pierwotnej są to rodzice lub rzadziej opiekunowie, w socjalizacji wtórnej mogą to być inne osoby wywierające znaczny wpływ na system wartości lub wzorce zachowań jednostki – nauczyciele, księża, zwierzchnicy w pracy zawodowej, małżonkowie – zależnie od sytuacji, w jakiej znalazła się jednostka, oraz od wcześniej już ukształtowanych struktur osobowości, od znaczących innych jednostka społeczna uczy się, często poprzez naśladownictwo, odgrywania podstawowych dla danego społeczeństwa ról społecznych
STOSUNEK SPOŁECZNY (P. Sztompka) → normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne...
crazy_amazon