EBOOK_Maciej_Instruktor_Koncowki.pdf

Instruktor MACIEJ : KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH ,

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

„ Dlaczego na tej szachownicy są tylko wieże i garstka pionków, gdzie są pozostałe figurki? ”

spytał mały Michał swojego instruktora podczas zajęć szachowych. „ Przecież to w ogóle nie jest

ciekawe, po co się tego uczyć? ” – dodał. Instruktor szybko ustawił na planszy dwa króle oraz jedną

wieżyczkę – „ Zamatuj mnie ” zaproponował. Zdziwiony Michał chwycił za wieżę i rozpoczął atak.

W pogoni za królem zwiedził każdą kolumną szachownicy, atakował wrogiego monarchę ze

wszystkich stron – z przodu, tyłu oraz od boku. W końcu zrezygnowany zaproponował remis…

O tym, że podstawowa wiedza o końcówkach jest niezbędna do prowadzenia gry pokazuje

powyższa historia. Dlaczego końcowe stadium partii jest pomijane w naszym treningu? Czy

wynika to z niechęci czy raczej z mylnego twierdzenia o łatwości rozgrywania partii przy małej

ilości figur na szachownicy? Niestety, ale wszystkie te opinie są błędne – końcówek należy się

uczyć przynajmniej w takim samym stopniu co debiutów. Co zyskamy po dobrze rozegranym

otwarciu skoro nie wykorzystamy zdobytej przewagi i przegramy partię właśnie w końcówce?

Partia szachowa to walka dwóch armii: Na początku rozwijamy swoje siły, przegrupowujemy je

by ostatecznie (przy małej liczebności wojska wyniszczonego przez ciągłą walkę) zadać końcowy

cios królowi przeciwnika. Jest to główny powód by traktować wszystkie elementy partii na

równi. Z debiutu poprzez grę środkową zmierzamy do końcówki, a te z kolei trzeba również

umieć rozgrywać. Słaba znajomość końcówek wpłynie na wynik całego spotkania, należy więc

posiadać przynajmniej elementarną wiedzę o sposobie ich rozgrywania.

Jak powinien wyglądać trening ukierunkowany na naukę końcówek oraz od

czego należy rozpocząć?

Niektórzy uważają, że szachów należy zacząć uczyć od końcówek, po części się z tym zgadzam,

w końcu większość partii na nieco wyższym poziomie właśnie w tym stadium jest rozstrzygana.

Podstawowe wiadomości na temat sposobu gry w końcówce można znaleźć w każdej książce do

nauki gry, a zarys także w tym oto artykule ☺ .

Przed rozegraniem partii musimy znać wartość figurek, musimy wiedzieć, że celem gry w szachy

nie jest zbicie króla jest, lecz złapanie (czy też pojmanie) go w pułapkę. Ponadto musimy również

znać elementarne końcówki. Nie dogrywamy pozycji król+goniec przeciwko królowi gdyż wiemy,

że jest to pozycja remisowa (tak samo może być z bardziej złożonymi końcówkami w których nie

ma sensu „przesuwać drewna”, jeśli wiadomo, że za pomocą zwykłych ruchów i tak nie będzie

można zrealizować osiągniętej przewagi). Znając teorię rozgrywania ostatniej fazy gry sami

decydujemy o tym (na podstawie wyboru wariantu dalszej gry) jaką pozycję chcemy otrzymać po

grze środkowej. Zwykle zmierzamy do takiej, której przede wszystkim nie da się przegrać, zaś

dodatkowo do takiej, która jest dla nas z łatwością wygrana (czyli potrafimy zrealizować

uzyskaną przewagę).

Każdy zaś – bez względu na wiek, doświadczenie i poziom gry, powinien studiować końcowe

stadium partii szachowej. Oczywiście początkujący zaczynają od najbardziej elementarnych

informacji i dopiero z czasem starają się przyswajać coraz trudniejsze elementy. Ważne, żeby

trening był w miarę możliwości ciągły. Dla osób, które nie uczą się końcówek polecam na

Instruktor MACIEJ : KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH ,

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

początek kilka zadań dziennie z danego tematu. Z biegiem czasu, gdy nasz poziom gry będzie

wyższy zwiększamy ilość zadań do rozwiązania oraz uczymy się rozwiązywać trudniejsze

problemy (zadania). W końcu po osiągnięciu pewnego stopnia wyobraźni pozycji szachowej

składamy szachownicę i wszystkie zadania rozwiązujemy patrząc na wydrukowane diagramy

(można także ustawiać je na szachownicy, ale zwykle zajmuje to dużo więcej czasu). Przy tym

należy pamiętać, że podczas partii nie będziemy mieli dodatkowej szachownicy na liczenie

wariantów. Oto powód dla którego trzeba liczyć warianty i widzieć zmiany na szachownicy bez

wykonywania ruchów figurami na „prawdziwej” szachownicy. Taka właśnie gimnastyka umysłu

jest niezwykle ważna dla szachisty i niezbędna, aby osiągać dobre wyniki.

Jakich końcówek należy uczyć się na początku procesu poznawania końcowego

stadium gry?

Jeśli opanowaliśmy już matowanie hetmanem i wieżą, kolejno dwiema wieżami oraz samym

hetmanem oraz i samą wieżą to przychodzi wtedy czas na naukę matowania dwoma gońcami

oraz gońcem i skoczkiem. Następnie ruszamy z pionkówkami i wieżówkami (czyli pozycjami, gdy

na szachownicy oprócz króli znajdują się tylko wieże i pionki). Oczywiście przechodzimy od

prostych końcówek (kilka bierek na szachownicy) do bardziej złożonych, poprzez dostawianie

materiału na planszę. W dalszej kolejności będą interesować nas pozycje, w których obie strony

posiadają różny materiał np. (król i hetman przeciwko królowi i wieży czy też król i wieża

przeciwko królowi i gońcowi, itp.). W tym przypadku również stopniujemy trudność poprzez

studiowanie coraz bardziej złożonych pozycji. Słowem: od prostoty do złożoności!

Sposób nauki końcówek jest dość prosty i nie różni się niczym od nauki debiutów: najpierw

teoria, a później praktyka. Przykład: poznajemy sposób wygrywania pozycji król+hetman

przeciwko królowi+wieży. Znamy już teorię, więc przechodzimy do praktyki – rozwiązujemy

zadania (od prostych do złożonych, od łatwych do trudnych), tak aby na końcu ustawić ćwiczoną

pozycję z partnerem z kółka szachowego i spróbować ją prawidłowo rozegrać (zwyciężyć lub też

zremisować jeśli mamy gorszą pozycję).

Elementarne końcówki

Materiał matujący

(wystarczający materiał do mata)

Materiał niematujący

(niewystarczający materiał do mata)

Król + Wieża vs Król

Król + dwa Skoczki vs Król

Król + Hetman vs Król

Król + Wieża vs Król + Goniec (przy

prawidłowej grze oraz zależne od pozycji)

Król + Goniec+Skoczek vs Król

Król + Wieża vs Król + Skoczek (przy

prawidłowej grze oraz zależne od pozycji)

Król + dwa Gońce (różnopolowe) vs Król

Król + Gońce (jednopolowe) vs Król

Król + Wieża + Goniec vs Król + Wieża

(przy niektórych pozycjach silniejsza strona nie wygrywa)

Tabela przedstawiająca elementarne końcówki z podziałem na materiał matujący i niematujący.

Król + Wieża + Goniec vs Król + Wieża

(przy niektórych pozycjach silniejsza strona wygrywa)

Instruktor MACIEJ : KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH ,

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

Materiał matujący

Wieża + król przeciwko królowi

Elementarna końcówka, w której wygrywa strona posiadająca wieżę. Aby wygrać należy zagonić

króla przeciwnika na ostatnią (skrajną) linię (linia 1 lub 8, oraz kolumna „a” bądź „h”). Poza tym

musimy pamiętać, aby nasz król stał na jednym z pól naprzeciwko króla (wyjątkowo, gdy jest

król strony słabszej w rogu to może stać na wprost lub w odległości skoczka), bo inaczej nie

będzie mata.

Hetman + król przeciwko królowi

Jeśli jesteśmy w posiadaniu hetmana sprawa jest jeszcze prostsza, ale król i tak musi się znaleźć

na ostatnich liniach bądź kolumnach. Nie zapominajmy o tym, że zarówno w przypadku

matowania samym hetmanem czy samą wieżą konieczne jest podejście króla. Pomimo tego, że

wieża i hetman to ciężkie figury, to jednak same nie mogą dać mata obcemu królowi.

Instruktor MACIEJ : KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH ,

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

Wielu początkującym szachistom końcówka kojarzy się z nudnym stadium partii, a umiejętność

jej rozgrywania zależy bardziej od szczęścia niż od posiadanej wiedzy. Chciałbym zwrócić uwagę,

iż w tej ostatniej fazie gry również występują uderzenia taktyczne (mimo małej ilości figur na

szachownicy), więc aby końcówkę rozegrać jak najdokładniej, to należy połączyć ze sobą

wszystkie poznane wcześniej motywy kombinacyjne (związanie, zaciągnięcie, widełki, itd.).

Dodatkowym elementem charakteryzującym końcówkę jest możliwość wystąpienia pata, który w

debiucie i grze środkowej jest raczej nieosiągalny. Ponadto siła króla znacznie wzrasta, to

właśnie król w końcówkach bierze udział w „akcjach matowych” (wcześniej nie jest to możliwe,

gdyż zbyt dużo jest figur gotowych skutecznie go atakować). Zapamiętajmy, że w końcowej

fazie gry ocena pozycji opiera się głównie na aktywności króla .

Żeby zachęcić Was do studiowania tego ostatniego stadium partii szachowej przedstawię w

poniższym artykule ciekawe idee dzięki którym końcówki staną się bardziej przyjemne do

rozgrywania. To jak? Gotowi? Więc wyjmijcie szachownice, skoncentrujcie się … no i zaczynamy!

POZYCYJNY REMIS

Pozycyjnym remisem nazywamy zaistniałą sytuację na szachownicy, w której materiał obu

stron nie wystarcza do zakończenia partii wynikiem rezultatywnym (oczywiście przy najlepszej

grze obu zawodników). Można także określić ten aspekt jako tak zwany szczególny przypadek

niewystarczającego materiału do mata (sytuacja w której nawet przy najlepszej grze strony

mającej przewagę nie można dać mata przeciwnikowi).

Najprostszym przykładem jest sytuacja, gdy jeden z graczy posiada króla i pionka bandowego,

zaś drugi ustawił swego króla na drodze pionka do pola przemiany (diagram poniżej).

(Pozycja powstaje po takich ruchach: 1.a6 Ka8 2.Kb6 Kb8 3.a7+ Ka8 4.Ka6 pat)

Biały pionek nie ma prawa dojść na ósmą linię (król porusza się po linii piona i stale kontroluje

jego pole przemiany), więc partia musi się zakończyć remisem. Istota pozycji nie zmieni się nawet

wówczas, gdy na planszę wstawimy białego gońca: warunek jest tylko jeden – musi być to goniec,

który nie kontroluje pola przemiany piona (tutaj akurat czarnopolowy, gdyż pole a8 jest białe).

Instruktor MACIEJ : KOŃCOWE STADIUM PARTII SZACHOWEJ DLA POCZĄTKUJĄCYCH ,

czyli… najważniejsze pozycje, które musicie znać oraz o tym jak poprawnie rozgrywać końcówki.

(Pozycja powstaje po: 1.a6 Ka8 2.Kb6 pat; inne próby gry także nie prowadzą do wygranej)

Kolejnym przykładem pozycyjnego remisu w końcówce jest sytuacja gdy jedna ze stron (ta

słabsza, broniąca remisu i nie będąca w stanie zagrozić matem) posiada oprócz króla tylko

gońca, zaś strona atakująca króla oraz wieżę.

W końcówkach typu goniec przeciwko wieży, strona słabsza ma szansę

zremisować partię. Jak to zrobić? Wystarczy „schować się” królem w narożniku

szachownicy – na polu koloru przeciwnego do koloru pól, po których porusza się

goniec (czyli jeśli mamy gońca białopolowego, to wtedy zmierzamy do czarnego rogu).

Na diagramie po lewej (1a) zawodnik grający czarnymi znalazł prawidłowe schronienie dla

swojego króla (pole a1 jest koloru czarnego, w przeciwieństwie do koloru pól, po których porusza

się goniec). Ten fakt sprawia, że przy najlepszej obronie czarnych białe nie mają możliwości

zamatować czarnego króla. Niemniej warto samemu sprawdzić jak należy się bronić, ponieważ

białe mają możliwości nękania wieżą z różnych stron stronę słabszą, czekając aż ta się pomyli.

Z kolei na diagramie po prawej (1b) biały król znalazł się w „złym rogu”. W takim razie partia nie

może trwać już zbyt długo – goniec w żaden sposób nie zapewni schronienia białemu monarsze.

Na zielono oznaczone zostały „bezpieczne rogi” dla króla (dające duże szanse na remis), a na

czerwono „niebezpieczne” (gwarantujące przegraną).

diagram 1a

diagram 1b

(Diagram 1a). Pozycja powstaje po: 1. Wb7+ Ka1 2.Kc5 Gb1 3.Kd4 Ga2 4.Kc3 Gb1

(Diagram 1b). Białe przegrywają po: 1.Gc1 Kg6 2.Ga3 We8+ itd.) 3.Gf8 W:f8 mat

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: