0. wypadki w gospodarstwach rolnych, zagrożenia zdrowia, BHP dzieci, obowiazki prawne, codzienne zagrozenia w rolnictwie, jak spełnić wymagania.doc

CZĘŚĆ I.         WPROWADZENIE

A.      Kontekst

Powszechnie wiadomo, że praca w gospodarstwie rolnym jest  niebezpieczna. Rolnicy są zagrożeni chorobami zawodowymi takimi jak pylica płuc, artretyzm, utrata słuchu i nowotwór skóry. Są również narażeni na wypadki związane  z niewłaściwym użyciem substancji chemicznych i niewłaściwą obsługą maszyn. Ryzyko to przypisane jest również do rodziny rolnika, jego sąsiadów a w niektórych przypadkach, do innych ludzi przebywających w okolicy w celach rekreacyjnych.

Na przykład, w Wielkiej Brytanii i Irlandii rolnictwo jest traktowane jako rodzaj zajęcia które ma jedną z najgorszych reputacji odnośnie relatywnej ilości wypadków i zgonów. Według statystyk za rok 2001/2002 w Wielkiej Brytanii liczba wypadków śmiertelnych wynosiła  9 na 100 tys. ludzi zatrudnionych w rolnictwie, a w dziesięcioleciu 1992-2002 zarejestrowano 497 wypadków śmiertelnych. Inaczej ujmując, 50 ludzi w roku, albo jedna osoba na tydzień traci życie w wypadkach związanych z pracą  lub pobytem na terenie  gospodarstwa rolnego. Przy czym zgony spowodowane wypadkami związanymi z obsługą maszyn stanowią prawie połowę z tej liczby.

Rolnicy ciągle podejmują  ryzykowne działania. I tak np. 11 czerwca 2001 roku farmer w hrabstwie Clare w Irlandii, został oskarżony o niewłaściwe zabezpieczenie wałka odbioru mocy (WOM) w swoim ciągniku. W poprzednim roku w Irlandii, w wyniku urazów z nieosłoniętym wałkiem odbioru mocy, zginęło 16 ludzi.

Rolnikowi jest trudno wyobrazić sobie, że wieś stała się atrakcyjna dla ludzi z miasta, którzy nie znają  zagrożeń występujące na fermie. Przybysze ci są często  nieświadomi faktu, że uprawy są opryskane, a zachowania zwierząt gospodarskich mogą być dla nich niebezpieczne. Turyści rozbijający namioty albo nocujący w przyczepach campingowych na terenach wiejskich mogą być narażeni na kontakt z bakteriami E-coli 0157:H7, które występują na powierzchni ziemi zabrudzonej ochodami zwierząt.

Teren gospodarstwa rolnego jest zawsze atrakcyjny dla dzieci, które podczas przebywania na jego obszarze nie zawsze zdają sobie sprawę z niebezpieczeństwa

Trzeba sobie powiedzieć, że nie jesteśmy w stanie przewidzieć zachowań głupców, ale możemy dużo zrobić, aby ochronić siebie od wypadków mogących występować w naszym gospodarstwie oraz uprzedzić osoby przebywające na naszym terenie o istniejących zagrożeniach.

W następnych rozdziałach naszego poradnika adresowanego przede wszystkim do młodych rolników przedstawimy praktyczne wskazówki i porady oraz niezbędne informacje techniczne konieczne dla uczynienia naszego gospodarstwa bezpiecznym.

B.       Wypadki w gospodarstwach

Wcześniej wspomnieliśmy o statystyce wypadków śmiertelnych w gospodarstwach rolnych w Wielkiej Brytanii. Z pośród  497 śmiertelnych wypadków w ciągu 10 lat, ich ofiarami padło:

·         173 robotników rolnych,

·         253 rolników pracujących we własnych gospodarstwach,

·         71 osób nie związanych z pracą w gospodarstwie.

Przerażającym jest, że 49 śmiertelnych wypadków dotyczyło dzieci w wieku poniżej 16 lat. Zgony występowały w następstwie wypadków związanych z :

·         środkami transportu (wywrócenie pojazdu, wypadniecie ludzi z pojazdu) – 33%

·         upadkiem z wysokości (praca na dachu itp.) – 18%

·         uderzeniem przez spadający obiekt (belka, drzewo, gałąź itp.) – 14%

·         kontaktem z poruszającą się maszyną lub niezabezpieczoną częścią maszyny – 10%

·         kontaktem ze zwierzętami – 8%

·         porażeniem prądem elektrycznym – 7%.

C.       Zagrożenie zdrowia

Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia rolnika w długim okresie czasu stanowi kontakt z pestycydami i aerozolami powstającymi podczas oprysków. Ryzyko utraty zdrowia w dłuższym okresie czasu występuję również na skutek:

·         wdychania pyłu pochodzenia roślinnego i mineralnego (pylica płuc)

·         wdychania toksycznych gazów, które mogą być przyczyną stałych problemów ze zdrowiem lub nagłej śmierci. Toksyczne gazy w gospodarstwie wytwarzane są podczas fermentacji odchodów i przechowywania plonów. Wdychanie tych gazów może skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem płuc i przewlekłymi problemami z oddychaniem.

·         Badania naukowe wykazały zwiększoną zapadalność na raka skóry tych rolników, którzy pracują podczas słonecznej pogody bez odzieży ochronnej lub nie używają, tam gdzie to możliwe, daszków przeciwsłonecznych.

·        

Badania naukowe wykazały, że praca w gospodarstwie pociąga za sobą kontuzje stawów i wiązadeł. Te uszkodzenia wytwarzają u rolnika skłonność do zapalenia stawów (artretyzm), co może prowadzić do zmniejszenia ich ruchliwość podczas wykonywania prac.

·         Grupa zawodowa rolników, w miarę upływu lat,  charakteryzują się większą utratą słuchu niż przedstawiciele innych zawodów. Utrata słuchu jest powszechna u tych rolników, którzy narażeni są na głośny i ciągły hałas pochodzący od niewłaściwie utrzymanych maszyn i sprzętu oraz u tych, którzy nie stosują  odpowiednich ochronników słuchu.

·         Rolnicy prowadzący chów zwierząt w budynkach inwentarskich często cierpią na chorobę nazwaną „Syndromem Toksycznego Organicznego Kurzu. Te dolegliwości są wywołane przez toksyny i kurz występujący w budynkach inwentarskich.

·         Pestycydy stosowane w rolnictwie i bezwodny amoniak należą do substancji chemicznych, które mogą powodować ostre lub chroniczne problemy zdrowotne. Wielu rolników zaniedbuje stosowania osobistego wyposażenia ochronnego podczas manipulowania chemikaliami.

·         E coli 0157 jest szczególną bakterią, która występuje w  jelitach takich zwierząt jak bydło, owce, jelenie, kozły i dzikie ptaki.  Toksyny, które ona wytwarza powodują u ludzi poważne skutki zdrowotne nie tylko w postaci biegunki, ale również uszkodzenie nerek, a nawet zgon.

D.      Nie potrafisz zachować nadmiernej ostrożności

Wyobrażenie „miastowych” o pracy rolnika jest takie, że jest to zdrowe zajęcie, wykonywane na świeżym powietrzu daleko od zaludnionych i zanieczyszczonych miast i zapewniające zdrową dawkę ruchu. W jakimś sensie jest to prawda. Na przykład statystyki umieralności w Stanach Zjednoczonych wskazują, że dla farmerów wskaźnik umieralności na zawał serca i raka jest niższy w porównaniu z innymi grupami zawodowymi.

Jednakże, praca w gospodarstwie rolnym jest połączona z innymi problemami zdrowotnymi. Przegląd różnych zagrożeń zdrowotnych jest przedstawiony dalszych częściach niniejszego opracowania.

Przy okazji zasygnalizujmy, jak ważnym jest zachowanie ostrożności podczas wykonywania rutynowych czynności  w gospodarstwie i myślenie o następstwach wykonywanej czynności. Przykładowo, gdy przeprowadzasz opryski pestycydami musisz pamiętać,  że jest wysoce prawdopodobne pozostanie resztek pestycydów w opryskiwaczu.  Bez solidnego oczyszczenia opryskiwacza po pracy, ten kto później będzie go używał, będzie nieświadomie narażony na skutki oddziaływania resztek pestycydów. Tak więc najbardziej narażony będzie późniejszy użytkownik opryskiwacza, możesz Ty nim być lub Twoja rodzina, lub pracownik dokonujący jego przeglądu lub naprawy.

Ostatnio w Wielkiej Brytanii rządowy Komitet Wykonawczy d/s Zdrowia i Bezpieczeństwa  zdecydował się na określenie rzeczywistego zagrożenia dla pracowników poprzez ocenienie ilości pozostałości pestycydów w typowych urządzeniach będących na wyposażeniu farm.  Współpracujące laboratoria badawcze wykonały odpowiednie badania dla zwykle stosowanych pestycydów i różnych rodzajów opryskiwaczy. Określenie ilości pozostałości powiązano ze sposobem opryskiwania oraz ze stosowanym sposobem czyszczenia opryskiwacza. 

Początkowe badania przeprowadzone w 250 fermach pozwoliły na określenie typów stosowanych opryskiwaczy oraz rodzajów stosowanych pestycydów. W następnym etapie badań czternastu właścicieli ferm wyraziło zgodę na przeprowadzenie badań polowych, po dwa na każdą fermę. Badania te przeprowadzono w głównych okresach oprysku w roku, tzn. późną wiosną i  jesienią/zimą. Pobierano próbki rozpylonej cieczy z takich miejsc jak dysze i belka opryskiwacza, zbiornik pestycydów oraz z innych miejsc na ciągniku, w tym z przedniej szyby i drzwi. Łącznie z 7 miejsc podczas każdych badań.  Dodatkowo – z bawełnianych rękawiczek noszonych przez rolnika. Podczas wykonywania typowych czynności takich jak wchodzenie/wychodzenie z kabiny ciągnika, jazda , montowanie wyposażenia, wymiana filtra oleju – na rękawiczkach tych gromadziły się zanieczyszczenia, co pozwoliło określić narażenie rolnika na pestycydy. Każdą zebraną próbkę badano na obecność 13 najbardziej popularnych pestycydów.

Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że resztki pestycydów na wyposażeniu wykorzystywanym do oprysków mają znaczenie dla zdrowia. Stwierdzono przy tym, że gospodarstwa na terenie których wykonywano badania nie były prowadzone przez złych rolników. Wszyscy oni czyścili wyposażenie używane do oprysków. Nie mniej jednak, każdy pracownik który obsługiwał podczas badań urządzenia do oprysków, jeżeli posiałby w tym czasie otwartą ranę lub skaleczenie, mógł wchłonąć niebezpieczną dawkę chemikaliów, nie zdając sobie z tego sprawy. 

Zawodowe narażenie na niebezpieczną substancję przenoszoną drogą powietrzną jest zwykle rozpatrywane w kategoriach wdychania. Generalnie, dopuszczalna dawka takiej substancji chemicznej odnosi się do ilości danego związku, który może człowiek wdychać bez szkodliwych następstw. Nie mniej jednak, obecnie powszechnie przyjmuje się, że niektóre toksyczne substancje mogą przedostawać się do ciała człowieka również przez skórę, zwiększając szkodliwy efekt oddziaływania danego związku na człowieka (chociaż właściwość przenikania przez skórę jest bardzo różna dla różnych substancji chemicznych ). W Wielkiej Brytanii, Komitet Wykonawczy d/s Zdrowia i Bezpieczeństwa przeprowadził badania mające na celu określenie stopnia pochłaniania przez skórę oparów wielu substancji różniących się parametrami fizyczno-chemicznymi. Badania były przeprowadzone na małej grupie ochotników w pomieszczeniu o kontrolowanym składzie powietrza zawierającym 4 związki chemiczne o których wiadomo, że przenikają przez skórę człowieka (toluen, ksylen, 1 - metoksy-2 - propanol i 2 – butanon). Są to „składniki aktywne” zawarte w szerokiej gamie produktów używanych w rolnictwie, gospodarstwie rolnym i przy konserwacji/remontach maszyn.

Pochłanianie par tych substancji chemicznych przez ciało człowieka było oceniane poprzez kontrolowanie poziomu związków chemicznych wydalanych przez człowieka w procesie usuwania toksyn. Ochotnicy byli ubrani w koszulki z krótkim rękawem i dżinsy a oddychali czystym powietrzem poprzez maski. Przebywali w pomieszczeniu skażonym parami związków chemicznych przez 4 godziny, w ciągu których ich ciało wchłonęło przypuszczalną dopuszczalną dawkę tych związków.

Przeprowadzone badania wykazały, że dla niektórych związków chemicznych ich pary pochłaniane przez skórę mogą znacząco podnieść stężenie substancji toksycznych w ciele człowieka. Dalsze badania przeprowadzone przy wykorzystaniu rozpuszczalnika - 2-butoxyethanolu wykazały, że jeżeli temperatura i wilgotność powietrza zwiększa się,  przenikanie jego  przez skórę jest znacząco silniejsze (a więc, jeżeli pracujesz ciężko w upale to zwiększasz swoje zagrożenie!). Jest ważne również uświadomienie sobie, że  noszenie kombinezonu powoduje tylko małą różnicę w pochłanianiu  par tego rozpuszczalnika.

Nie znaczy to jednak, że używanie produktów zawierających wymienione wyżej związki chemiczne nie jest bezpieczne. Tylko twoje ciało potrzebuje czasu do „wyzdrowienia” i wypłukania wszystkich wchłoniętych substancji toksycznych. Jest bardzo ważne, aby pracować w wentylowanym pomieszczeniu i stosować wyposażenie zabezpieczające oraz stosować się do zaleceń zawartych w ulotkach informacyjnych i instrukcjach dostarczanych przez sprzedawcę

Najwięcej wypadków w gospodarstwie rolnym i związanych z nimi kontuzji i zranień powstaje wówczas, gdy ludzie nie postępują z właściwą ostrożnością.  Spieszą się, nie sięgają po właściwe narzędzia i wyposażenie lub  zbyt ufają sobie i myślą, że nie muszą nosić właściwej odzieży ochronnej. W poniższej tabeli przedstawiono przykłady typowych wypadków na fermach na Cyprze – kraju nowo przyjętym wraz z Polską do Unii Europejskiej. Wszystkich tych wypadków można było uniknąć!