Naczynia liturgiczne

Kielich – w starożytności był duży i miał uchwyty z obu stron. Takiego kielicha wymagał zwyczaj udzielania Komunii św. pod dwiema postaciami. Diakon trzymał kielich za uszy, udzielając komunii św. pod postacią wina, a kapłan pod postacią chleba. W epoce romańskiej pojawiły się kielichy mniejszych rozmiarów w kształcie tulipana. W gotyku czara kielicha przybrała kształt obróconego  stożka i tak już pozostało. Barok dodał do tego swoista ornamentykę.

Patena – podobnie jak kielich miała początkowo wielkie rozmiary, ze względu na łamanie na niej konsekrowanych chlebów. Z czasem uległa pomniejszeniu w miarę zmniejszania się chleba eucharystycznego, aż do opłatka włącznie

Ampułki + taca – używane były w rożnych wielkościach i z różnego materiału od złota po kryształ włącznie, ale zawsze z materiałów szlachetnych. Służyły i służą nadal do przechowywania wina i wody podczas odprawiania Mszy św.

Lawetarz – naczynie do obmywania rąk

Monstrancja – pojawiła się w XIV wieku i od początku miała kształt wieży lub fasady kościoła z dwoma wieżami. Dopiero w baroku przyjęła kształt słońca.

Kustodium – służy do przechowywania Najświętszego Sakramentu i pojawiła się prawdopodobnie równolegle z monstrancją

Luna –(melchizedek) uchwyt podtrzymujący hostię

Kadzielnica – znana już od IV wieku. Z biegiem czasu przyjmowała najrozmaitsze kształty

Bielizna liturgiczna

Puryfikaterz – służy do wycierania naczyń liturgicznych

Palka – służy do przykrywania kielicha, gdy w nim znajduje się już wino

Koroprał – służy do rozkładania na ołtarzu i na  nim są ustawione naczynia na Mszy św.

Ręczniczek – służy do wycierania rąk po obmyciu wodą

Welon – służy do nakrywania kielicha

Bursa  - służy do przenoszenia Najświętszego sakramentu dla chorych

Szaty liturgiczne

Humerał – wywodzi się z chusty noszonej przez wszystkich ludzi na ramionach. Symbolizuje on hełm zbawie4nia przed napaściom złego ducha

Alba – powstała z tuniki sięgającej do stóp z długimi rękawami. W średniowieczu przyozdobiona była paskami, a w XVII w. Koronkami. Alba symbolizuje czystość duszy posiadającej łaskę uświęcającą.

Cingulum – służy do przepasani i podnoszenia alby gdy jest za długa

Komża – jest skróconą albą. Ma szerokie rękawy. Od XIV w stała się szatą liturgiczną używaną do wszystkich czynności liturgicznych, dla których alba nie była wyraźnie przypisana.

Stuła – wywodzi się z insygniów wyższych urzędników rzymskich. W liturgii używana była od VII w. Pierwotnie był to biały pasek, który później przyjął kolor odpowiedni  do szaty wierzchniej. Stuła jest symbolem władzy i godności urzędu kapłańskiego.

Ornat – wywodzi się z wierzchniej szaty rzymskiej, która stanowiła rodzaj płaszcza z tylko o jednym otworem na głowę. W VI wieku stał się on strojem kapłańskim. Do XII był używany do wszelkich czynności liturgicznych, a od wieku XIII zaczęto go modyfikować – obcinać z obu boków, by nie krępował ruchów rąk, aż  w XVII wieku pozostały dwa płaty materiału zwisające z przodu i z tyłu. Obecnie wraca się do ornatu obszernego, bez przesadnych ozdób. Symbolizuje miłość przykrywającą grzechy, jest też symbolem ciężaru służby Bożej.

Kapa – pierwotnie była strojem książąt i królów. Nie jest szatą liturgiczną w takim znaczeniu jak pozostałe. Nie posiada powszechnie przyjętej symboliki.

Dalmatyka – była szatą świecką, która pojawiła się w II w. w Rzymie i Dalmacji (stad jej nazwa). W IV wieku nosił ją papież i diakoni rzymscy. Od IX w uważana była za urzędową szatę diakona. Pierwotnie dalmatyka była szatą długą i szeroką, lecz nie przepasaną o szerokich i krótkich rękawach. Później ją skrócono i dla  lepszego wkładania przecięto z boków z rękawami. Symbolizuje radość i nadprzyrodzoną sprawiedliwość.

Mitra – jako liturgiczne nakrycie głowy istnieje od XII w. Wywodzi się z nakrycia głowy dawnych urzędników państwowych. Symbolizuje hełm zbawienia. Dwa jej rogi to dwa testamenty.

Paliusz – jest taśmą szeroką na trzy palce z sześcioma krzyżykami z czarnego materiału. Ma on formę naszyjnika z dwoma końcami zwisającymi z przodu i  z tyłu. Paliusz jest znakiem rozległej władzy arcybiskupa metropolity.

Racjonał – jest specjalnym ozdobnym paliuszem o szerszym rozmiarze. Noszony jest tylko przez niektórych metropolitów.

Pierścień biskupa – rozpowszechnił się w VII wieku. Uważany jest za symbol wierności Bogu i zaślubin z diecezją

Pastorał – pojawił się równocześnie z pierścieniem, ale zastosowanie liturgiczne znalazł dopiero w XI w. Zakrzywienie u góry jest symbolem troski pasterskiej biskupa – Laska pasterska

Pektorał – noszą biskupi od IX w, wywodzi się z relikwiarzyków noszonych pierwotnie przez duchowieństwo. Symbol zwycięstwa nad cierpieniem.