Jak PRL pogrążyła polskiego geniusza komputerowego.pdf

Jak PRL pogrążyła polskiego geniusza komputerowego

Jerzy Poprawa

28 marzec 2011 (14:20)

Polska dała światu niedocenionego geniusza elektroniki - Jacka Karpińskiego.

Jego fascynująca historia pokazuje, jak władza ludowa PRL nie potrafiła

wykorzystać tak niesamowitego talentu.

Jacek Karpiński - największy polski geniusz komputerowy XX wieku, prawdziwy patriota . Niedoceniony

/Foto: East News

Wśród asów światowej branży komputerowej nie brak nazwisk, które brzmią swojsko w naszych

uszach. Znacie Jacka Tramiela/Trzmiela, na pewno słyszeliście też o niejakim Stevie Wozniaku. Ale czy

wiecie, że była szansa, by największą gwiazdą, większą niż Gates i Jobs razem wzięci, był polski

inżynier Jacek Karpiński?

Nasz bohater urodził się w 1927 roku... w Turynie. Jego rodzina po paru latach powróciła do Polski, a

Jacek zawsze deklarował, że urodził się Polakiem i Polakiem umrze. I miał ku temu sporo okazji, gdyż

po wybuchu II wojny światowej działał w konspiracji w ramach Szarych Szeregów. Zaczynał od aktów

sabotażu, by awansować do grup szturmowych i wreszcie słynnego batalionu "Zośka". Na jego piersi

trzykrotnie zawisł Krzyż Walecznych (plus jeszcze kilka innych odznaczeń). W powstaniu warszawskim

został bardzo ciężko ranny w kręgosłup.

Zdolny fachowiec, ale z AK...

W 1946, ledwo wyleczywszy się z ran, został studentem Politechniki Łódzkiej. Tam połknął bakcyla

informatyki. W 1951 z tytułem magistra inżyniera opuścił uczelnię z głową pełną pomysłów. Niestety,

jego AK-owska przeszłość sprawiła, że gdziekolwiek się zatrudnił, szybko okazywało się, iż jego

stanowisko akurat ulega redukcji... Dopiero w połowie lat 50. ten zdolny inżynier znalazł pracę, w której

doceniono jego potencjał (Instytut Podstawowych Problemów PAN).

Początkowo współtworzył pierwsze aparaty do ultrasonografii (USG), ale szybko pokazał pazur,

konstruując AAH (Analogowy Analizator Harmonicznych [Fouriera]), czyli rodzaj komputera służącego

do długoterminowego prognozowania pogody. Wkrótce udowodnił, że stać go na dużo więcej, tworząc

AKAT-1, pierwszy na świecie tranzystorowy analizator układów różnicowych. Ta konstrukcja sprawiła,

że Polska Akademia Nauk nominowała go jako polskiego kandydata do światowego konkursu UNESCO

dla młodych naukowców.

Karpiński zdemolował rywali i zdobył jedno z sześciu stypendiów, dzięki czemu studiował na Harvardzie

i mekce ówczesnej informatyki, czyli amerykańskim MIT (Massachusetts Institute of Technology). Czym

tam się wykazał, tego nie wiemy dokładnie, dość, że po 2 latach zachwyceni Amerykanie zaproponowali

mu stały etat. Karpiński jednak uważał, że nie po to walczył i przelewał krew za Polskę, by teraz ją

porzucić i pracować dla innego kraju.

Po powrocie do ojczyzny wena go nie opuszczała. Zatrudniwszy się w Pracowni Sztucznej Inteligencji w

Instytucie Automatyki PAN, stworzył tzw. "perceptron", czyli rodzaj samouczącej się sieci neuronowej,

opartej na 2000 tranzystorów, umiejącej rozpoznawać otoczenie za pomocą kamery. Była to druga taka

konstrukcja na świecie. Z bliżej jednak nieznanych powodów (czytaj: zapewne ludzkiej zawiści) znów

zaczął mieć rozmaite problemy w pracy i projekt ów nie był kontynuowany. (Chociaż trzeba tu dodać, że

imć Karpiński język miał niewyparzony - walił prosto w oczy to, co myślał, i kłaniać się w pas władzy

ludowej i przełożonym nie lubił, co na pewno nie pomagało mu w karierze).

W 1965 przyprawił parę osób o ból głowy, wyskakując przed szereg z projektem KAR-65,

minikomputera pracującego z szybkością 100 tysięcy operacji na sekundę. Był nie tylko 2 razy szybszy

niż ówczesna duma polskiej informatyki, czyli komputer Odra, ale też 30 razy tańszy w produkcji ! W

normalnym kraju twórca takiego osiągnięcia już wtedy zostałby milionerem. Ale że to był PRL, komputer

wyprodukowano w liczbie sztuk - UWAGA - 1 (tenże egzemplarz wykorzystywany był aż do lat 80. w

Instytucie Fizy ki UW). Dlaczego tak się stało? O tym za chwilę, gdy dojdziemy do największego

skandalu w dziejach polskiej informatyki, a być może i polskiej nauki w ogóle.

Tego się nie da zrobić!

W 1969 roku Jacek Karpiński zaszokował otoczenie, twierdząc, iż da radę skonstruować minikomputer

mieszczący się w walizce i mogący pracować w dowolnych warunkach. Przypomnijmy, że wówczas

komputery były ogromnymi pudłami wielkości solidnych szaf na ubrania, pracującymi w specjalnie

klimatyzowanych pomieszczeniach, a obsługiwanymi przez rzeszę pracowników w białych fartuchach.

Zebrała się specjalna komisja, składająca się z naukowców (czy może raczej "naukowców") i partyjnych

notabli. Po głębokim rozważeniu problemu, czyli zapewne wypiciu herbaty Ulung i zerknięciu na portrety

Lenina oraz Marksa, komisja orzekła, iż... takiego komputera skonstruować się nie da. A koronny

argument intelektualnej elity socjalizmu brzmiał mniej więcej tak: "gdyby to było możliwe, Amerykanie

już dawno by to zrobili". Krótko mówiąc: obywatelu, nie zawracajcie nam gitary i nie marnujcie swego i

naszego czasu na jakieś brednie rodem z filmu fantastycznego. Komputer w walizce? To może jeszcze

bezprzewodowy telefon wymyślicie?

Jacek Karpiński był jednak upartym człowiekiem. Razem z kilkoma takimi jak on zapaleńcami opracował

projekt komputera, który objawił się światu na początku lat 70. XX wieku jako K-202.

Nauczony doświadczeniem inżynier plany owej maszyny pokazał w 1971 nie Polakom, a Anglikom w

Londynie. Tym opadły z wrażenia szczęki i natychmiast chcieli zacząć jego produkcję. Jacek Karpiński,

którego 25 lat życia w PRL nadal nie wyleczyło z romantycznego patriotyzmu, oświadczył, że zgoda -

ale pod warunkiem, że produkcja będzie miała miejsce w Polsce, żeby jego kraj miał z tego korzyści.

Bo, wicie, on za dobry jest...

Gdy Anglicy zwrócili się do rządu PRL z oficjalną prośbą o umożliwienie im produkcji K-202 w

kooperacji z polskim przemysłem, nie dało się już powiedzieć "tego się nie da zrobić" ani zamieść

sprawy pod dywan. Szczególnie że ówczesny partyjny "number one" w PRL zapalił projektowi zielone

światło. Chcąc nie chcąc (acz raczej nie chcąc, z powodów, które zaraz wyłuszczę) rozpoczęto więc

produkcję K-202 w zakładach Era pod kierownictwem jego twórcy.

Pierwsze egzemplarze komputera wkrótce trafiły do polskich fabryk i zakładów badawczych, budząc

wielki entuzjazm użytkowników. I to był właśnie gwóźdź do trumny K-202. Dlaczego? Ponieważ był: za

dobry, za szybki, za łatwy w produkcji i za tani (ok. 1800 dol./sztuka). Serio. W Polsce tworzono już

przecież ociężałe Odry oraz radziecki system komputerowy (mainframe), bazujący na klonach IBM-360,

zwany RIAD. To co z tego, że były większe, gorsze, wolniejsze i dużo droższe niż K-202? A kogo w

socjalizmie obchodziły realne koszta i paskudne kapitalistyczne wymysły, jak zysk czy rentowność?

Liczyło się wykonanie i przekroczenie planu produkcji, sprawozdawczość, no i to, żeby każdy

koniecznie miał pracę.

Człowiek i świnie I

K-202 - to mógłby być absolutny hit /materiały prasowe

K-202 burzył tę misterną układankę. Mogło się okazać, że masa dyrektorów, kierowników (wszyscy

naturalnie z PZPR, bo tylko partyjni mogli być na stanowiskach kierowniczych w dużych firmach) jest

zupełnie zbędna. A liczące tysiące osób zakłady - niepotrzebne, gdyż wystarczy zatrudnić

kilkudziesięciu, góra dwustu ludzi do montażu K-202. Powiało grozą. Imperium zaczęło więc

kontratakować. Zaczęły się interwencje na wysokim szczeblu, naciski, telefony w stylu: "Wicie,

rozumicie, towarzyszu, tu taki jeden AK-owski prowokator bruździ, szkodzi, nie pozwala planu wykonać,

z burżuazyjnymi wyzyskiwaczami się zadaje" itd. W efekcie - gdy stworzono już jakieś 30 egzemplarzy

komputera, z czego połowa trafiła do Anglii, nagle spadł grom z jasnego nieba.

Dosłownie z dnia na dzień zadecydowano: "produkcję K-202 zakończyć w trybie natychmiastowym!".

Jacka Karpińskiego siłą wyprowadzono poza teren zakładu (!), częściowo zmontowane 200

egzemplarzy K-202 komisyjnie zniszczono, a Anglikom oświadczono, że mogą spadać na drzewo, bo w

PRL coś takiego jak K-202 przestało istnieć raz na zawsze. Do widzenia!

A żeby Karpińskiemu nie przyszły do głowy inne równie szkodliwe pomysły, to zabroniono mu pracować

w branży informatycznej oraz uniemożliwiono wyjazd za granicę. Nawet gdy Amerykanie zaoferowali

mu prestiżowe stanowisko konsultanta głównego projektanta komputerów w jednej ze swych korporacji,

władza ludowa odpowiedziała twardym "nie!". Zniechęcony konstruktor po paru latach tułania się po

rozmaitych dziwnych instytucjach, gdzie głównie przekładał papierki na biurku zajął się czymś, na co

władze PRL patrzyły bardzo życzliwie - hodowlą świń.

Nic więc dziwnego, że gdy jakaś zabłąkana reporterka zapytała go, dlaczego się zajmuje tak

niepasującą do jego wykształcenia i możliwości pracą, Jacek Karpiński odrzekł z goryczą mniej więcej

tak: "Bo wolę mieć do czynienia z takimi świniami". I w ten zbożny sposób spędził kilka następnych lat...

Gdy w 1980 powstała Solidarność i zaczęto drążyć rozmaite "ciemne sprawy", znów zrobiło się o nim

głośno. Stał się przykładem, jak "poprzednia ekipa" (bo naturalnie winni byli ludzie, a nie ustrój) trwoniła

potencjał Polski i Polaków. Nie żeby zaraz dać mu znów szansę pracy w wyuczonym zawodzie czy

wznowić produkcję K-202. No nie przesadzajmy z tą całą liberalizacją, towarzysze. Ale pozwolono mu...

emigrować. Po czym zapewne odetchnięto z ulgą - w końcu problem z tym wichrzycielem mamy z

głowy...

Wieczny tułacz

Inżynier wyjechał do Szwajcarii, gdzie zatrudnił się w firmie prowadzonej przez Jacka Kudelskiego. Parę

słów o tym panu. To Polak, który mając 12 lat, trafił tam w 1939 roku wraz ze swoją rodziną i nie był na

tyle głup... romantyczny, by po wojnie chcieć pracować dla dobra PRL. Mieszkając w normalnym kraju i

mając łeb na karku, szybko zrobił karierę i majątek, produkując profesjonalne przenośne magnetofony.

chętnie wykorzystywane przez reporterów wszelakiej maści, marki Nagra. (To od "nagrać", jakby ktoś

był ciekawy genezy nazwy).

W krainie Milki po paru latach pracy dla Kudelskiego Jacek Karpiński założył własny biznes. W tym

czasie skonstruował m.in. robota sterowanego głosem oraz ręczny skaner Pen Reader. Było to

urządzenie wielkości długopisu, pozwalające skanować dokumenty z jakością zbliżoną do skanerów

stacjonarnych. Głównym zastosowaniem Pen Readera było przenoszenie "papierowych" faktur, listów

przewozowych itp. do komputera.

I pewnie zrobiłby na tym niezły interes... ale był już rok 1990, w Polsce zawalił się socjalizm. Zatem

można było wrócić do ukochanego kraju i pracować dla jego dobra, prawda? Uhonorowany przez

władze RP tytułem "doradcy do spraw informatyki", zaczął rozkręcać produkcję Pen Readera (oraz przy

okazji kas fiskalnych). Na to jednak potrzebne były pieniądze . I to duże. By je zdobyć, Jacek Karpiński

zastawił wszystko, co miał (czyli dom). Niestety, co jest typowe w tej branży, był znacznie lepszym

konstruktorem niż biznesmenem.

Artykuł pochodzi z magazynu CD Action - numer 04/2011

Wszedł w spółkę z dość nieciekawymi ludźmi, a do tego zapewne niezbyt uważnie czytał wydrukowane

małą czcionką warunki umowy. W efekcie, gdy produkcja Pen Readera ledwo zaczęła się rozkręcać,

bank... odmówił wypłacenia kolejnej transzy kredytu.

Z niezależnych powodów (czytaj: cwaniactwa i braku odpowiedzialności wspólników) nie wypaIił też

biznes z kasami fiskalnymi. I tak Jacek Karpiński został na lodzie - bez domu (przejętego przez bank za

niespłacenie pierwszej raty) i z masą długów, które przez wiele lat oddawał. Wszystko, a jakże, w

majestacie prawa i jak najbardziej zgodnie z przepisami...

Zrujnowany i emerytowany już konstruktor dorabiał sobie, projektując witryny internetowe, ale ciągle nie

składał broni, mimo że zdrowie już mu nie dopisywało. Stworzył specjalny skaner dla audytorów

finansowych oraz rozpoczął pracę nad technologią rozpoznawania mowy przez komputer. Powoli

zaczął wychodzić na prostą (spłacił długi, dorobił się mieszkania). Niestety, śmiertelna choroba

zakończyła jego ziemską tułaczkę - konstruktor zmarł w lutym 2010 roku.

Człowiek i świnie II

Inaczej niż osoby opisywane przeze mnie w poprzednich numerach CDA (Jack Tramiel czy Clive

Sinclair) Jacka Karpińskiego nie pokonała własna pycha i chore ambicje czy brak wyczucia potrzeb

rynku. Chciałoby się powiedzieć, że zwyciężył go niereformowalny ustrój i jego tępawe sługusy, ale

niestety to tylko część prawdy. Poległ raczej w walce z ogólną miernością i małością, w starciu z ludźmi,

którzy (niezależnie od ustroju) nie sięgali mu do pięt. Majątek rodziny Jacka Kudelskiego szacowany

jest obecnie na jakieś 200 mln dolarów. Gdyby Jacek Karpiński poszedł jego drogą - czyli pozostał za

granicą - zostałby zapewne milionerem i supergwiazdą informatyki. Ale był nieuleczalnym patriotą.

Polska - i ta socjalistyczna, i ta kapitalistyczna - odpłaciła mu tym samym: bezdusznością i podłym

cwaniactwem. Świnie wygrały.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: