RAVINDRANATH RAGHVENDRA JAVALGEKAR
JOGA LECZNICZA
Mojemu Ojcu z wyboru
ś.p. Prof. dr Władysławowi Józefowi Dobrowolskiemu
wybitnemu specjaliście w dziedzinie kultury światowej
i wielkiemu Człowiekowi
WSTFP DO WYDAMA POLSKIEGO
Profesor R. Javalgekar przyjechał do Polski w sierpniu 1984 r. na
zaproszenie docenta Jana Dobrowolskiego. W tym czasie przeprowa-
dził trzy kursy jogi: w Reptach dla lekarzy specjalizujących się
w rehabilitacji, w Szczawnicy na Ogólnopolskiej Szkole dla Młodzieży
Akademickiej na temat ochrony środowiska oIaz w Krakowie dla
grupy studentów Akadem Medycznej i osób ćwiczących jogę pod
moim kierunkiem. Ze względu na wielkie zainteresowanie szkoleniem
teoretycznym i praktycznym prowadzonym przez prof. R. Javalgekara
został on ponownie zaproszony przez uczestników i organizatorów
wszystkich omawianych kursów do ich kontynuacji w 1985 r. Uczest-
niczący w tych kursach studenci i pracownicy z różnych wyższych
uczelni stwierdzili zgodnie, że instrukcje podawane przez prof. R.
Javalgekara są bardzo jasne i zrozumiałe, a ćwiczenia wykonywane
systematycznie już po kilku dniach wywołują wyraźną poprawę stanu
fizycznego organizmu i samopoczucia. Wielka serdeczność, z jaką
prof. R. Javalgekar odnosi się do ludzi, a w szczególności do Polaków,
sprzyjała szybkiej integracji nie znających się osób o bardzo zróż-
nicowanych zainteresowaniach zawodowych. Ta postawa zjednała mu
w Polsce wielu przyjaciół. Wielkie walory, nie tylko zdrowotne, ale
i wychowawcze, jogi wskazują na potrzebę szerokiego upowszech-
nienia znajomości zasad tej nauki w pierwszej kolejności wśród
nauczycieli, następnie wśród młodzieży oraz ludzi różnych grup zawo-
dowych i wiekowych. Znaczną przeszkodą w rozpowszechnianiu się
tego pożytecznego systemu samodyscypliny jest brak odpowiednich
publikacji i niedobór właściwie przygotowanych fachowców, którzy
mogliby prowadzić we właściwy sposób szkolenie z zakresu systemu
jogi. Można mieć nadzieję, że ten podręcznik, a także działalność prof.
R. Javalgekara przyczynią się do upowszechnienia jogi w Polsce.
Okres powstania systemu ćwiczeń jogi ginie w zamierzchłej histońi
Ind i obecnie trudno podać dokładną datę jego początków. Z faktu,
że system jogi istnieje killca tysięcy lat, można wysnuć wniosek, że jest
on wypróbowany i pożyteczny. Co więcej, korzystne działanie ćwiczeń
jogi na organizm człowieka potwierdzają bezsporne obecnie liczne
badania naukowe, w szczególności w zakresie fizjolog człowieka.
Jednakże w celu osiągnięcia pełnych korzyści z praktykowania jogi,
ćwiczenia powinny być wykonywane właściwie. Wśród dużej liczby
ćwiczeń jogi, nawet powszechnie znanych, znajdują się ćwiczenia
zarówno korzystne i bezpieczne, jak i takie, które mogą wywołać
różne zaburzenia w organizmie człowieka, jeśli będę praktykowane
w nieodpowiednich zestawach i przez ludzi, dla których są przeciw-
wskazane.
W tekście - przy opisie niektórych ćwiczeń - podane są pod-
stawowe przeciwwskazania, jak np. dyskopatia. Trzeba jednak za-
znaczyć, że należy unikać ćwiczeń związanych z dużym wysiłkiem
fizycznym, np. przy krótkowzroczności lub nadmiernym przeciążeniu
danych narządów przez pacjentów i rekonwalescentów. Dlatego też
w wypadku jakichkolwiek wątpliwości niezbędna jest konsultacja
lekarza specjalisty.
Ze swej strony pragnę dodać kilka uwag dotyczących opisu nie-
których ćwiczeń. P dahastisana jest uważana za ćwiczenie, które
podwyższa ciśnienie krwi. Supta vajra;rana nie jest wskazana przy
skłonności do dyskopat w obrębie części lędźwiowej kręgosłupa.
W tym ostatnim przypadku może być także przeciwwskazana ardha
cakrirsana. Matsyiisana obniża ciśnienie krwi. Pewne nieporozumienia
może budzić częste poruszanie seksuologicznego aspektu ćwiczeń jogi,
ale autor jest specjalistą seksuologiem, a książka ma wyraźny profil
medyczny. Zgodnie jednak z tradycją jogi, nie należy interpretować
tego podejścia w ten sposób, że joga gloryfikuje życie seksualne czy
zaleca aktywność w dziedzinie seksu. Joga oznacza o p a n o w a n i e
we wszystkich dziedzinach zewnętrznej aktywności, w tym też w dzie-
dzinie seksu, co zresztą jest poruszane w rozdziale o jamach. Należy
zatem pamiętać, że chociaż joga otwiera przed człowiekiem niemałe
możliwości w dziedzinie aktywności seksualnej, to powinno temu
towarzyszyć większe opanowanie, mające swój początek w sferze
myślowej, jednakże rozciągające się na sferę działań ciała. Popęd
seksualny powinien ulec sublimacji i zostać przetworzony na energię
6
duchową, która umożliwia medytację i inne wyższe ćwiczenia jogi,
a także ułatwia osiągnięcia w różnych dziedzinach życia. Takiej
sublimacji popędu płciowego sprzyja m.in. uddiy na bandha, a także
pr n yirma oraz główne ćwiczenia uspokajające umysł, zwłaszcza
medytacja. Można powiedzieć, że istnieje dodatnie sprzężenie zwrotne
pomiędzy opanowaniem seksualnym a wyższymi praktykami jogi.
Chciałem obecnie podkreślić, że joga - tak jak i inne systemy
wschodnie mające na celu doskonalenie człowieka - zawiera zbiór
norm etycznych, które powinny być przestrzegane przez praktykują-
cych tę dyscyplinę.
Należy pazniętać o tym, że książka nadaje się jako podręcznik do
rozpoczęcia ćwiczeń hatha yoga; nadmienia o tym autor drugiej
przedmowy prof. K.N. Udupa. Joga zawsze była i jest systemem
żywym, wymagającym do praktykowania kontaktu z odpowiednim
nauczycielem. Żadne teksty pisane nigdy nie będą tu wystarczające.
Jeżeli zatem ktoś chciałby intensywnie praktykować jogę, mając na
celu coś więcej niż poprawę zdrowia i samopoczucia, to byłoby dla
niego wskazane nawiązać kontakt z kompetentnym nauczycielem,
który mógłby mu w tym pomóc.
Pewne zastrzeżenia 2e strony metodolog nauk może budzić fakt
zbyt częstego używania w niektórych miejscach terminu "nauka"
w specyf cznym kontekście i przy braku odpowiednich przepisów.
Zdecydowałem się jednak na nieingerowanie w słowa autora i stara-
łem się zachować możliwie wierny przekład z oryginału. Sądzę, że
pozwoli to na przekazanie swoistego rodzaju klimatu myśli autora,
a zmiany pozostawiam do ewentualnego drugiego wydania, po prze-
dyskutowaniu z autorem spornych kwest . W związku z tym, że
poszczególne części książki były tłumaczone przez różne osoby, daje
się zauważyć niejednolitość stylu. Pojawiły się też zapewne nieunik-
nione błędy spowodowane pośpiechem, aby książka ukazała się przed
przyjazdem autora do Polski i była pomocna w prowadzonych przez
niego ćwiczeniach. Za te niedociągnięcia przepraszam Czytelnika
w imieniu Redakcji, ufając, że pomimo pewnych usterek, książka
będzie interesująca i pożyteczna. Pozostaje mi tylko życzyć wszystkim,
którzy będę z niej korzystać, aby osiągnęli jak największe sukcesy.
dr Wiesław Orlicki
Instytut Filozof UJ
PRZEDMOWA
Cieszę się, że mogę napisać słowo wstępne do książki o nauce
jogi, której autorem jest Profesor Ravi R. Javalgekar. Czytając ją,
z przyjemnością zauważyłem, że została napisana prostym i łatwo
zrozumiałym językiem. Spostrzegłem także, że porusza wszystkie
aspekty praktyki jogi w życiu codziennym i może być przydatna dla
szerokiego kręgu odbiorców w świecie. Istotnie jest to zwięzły, lecz
kompletny i praktyczny podręcznik dla tych wszystkich, którzy prag-
ną stosować jogę. Porusza ona też zagadnienie przydatności jogi
w leczeniu różnych zaburzeń wywołanych przez stresy.
Zamieszczone ryciny wyraźnie pokazują różne etapy wykonywania
asan, dzięki czemu można nawet zacząć ćwiczyć jogę, korzystając
jedynie z pomocy tej książki.
Napisanie słowa wstępnego do tej bardzo użytecznej i łatwo
zrozumiałej książki o jodze sprawiło mi wiellcą przyjemność. Jestem
przekonany, że podręcznik ten przyniesie niemało korzyści wielu
Czytelnikom.
K. N. Udupa
emerytowany profesor
były dziekan Instytutu Nauk Medycznych
Banaras Hindu University, Indie.
g
MOWA SERCA
Drogi Czytelniku
Jestem niezwykle szczęśliwy z powodu naszego spotkania. Przez
całe moje życie zajmuję się ayurvedą i współczesną medycyną. Po
ukończeniu krótkiego kursu jogi prowadzonego przez Vivekananda
Kendra, Kanyakumari w Ind doszedłem do przekonania, że umysł
ludzki jest najsilniejszą fortecą rządzącą całym ciałem.
W tym współczesnym "wieku stresów", z powodu modernizacji
i mechanizacji, człowiek narażony jest na wielką ilość stresów i napięć
psychicznych. To powoduje znaczny wzrost niepokoju psychicznego,
doprowadzając do różnych psychicznych i psychosomatycznych zabu-
rzeń. I właśnie joga odgrywa bardzo ważną rolę w ich zapobieganiu
i leczeniu.
Joga nie jest jakąś szczególną dziedziną nauki, lecz nauką samego
ludzkiego życia! Praktyki jogi nie są tylko samymi fizycznymi ćwicze-
niami, ale doprowadzają ciało i umysł do perfekcji. Jogg określić
można także jako religię ludzkiej istoty prowadzącą ludzkość do jej
ostatecznego celu - całkowitego spokoju umysłu. Albert Einstein
powiedział, że "nauka bez relig jest kulawa; religia bez nauki jest
ślepa". Joga jest najbardziej proporcjonalnym i zrównoważonym
połączeniem - doskonałej nauki i przebogatej relig . I to jest właś-
ciwym powodem, dlaczego myślę, że jest tak ważne, aby Szanownemu
Czyteinikowi przekazać tę książkę o jodze.
Książka zawiera opisane w przystępny sposób ważniejsze aspekty
jogi i najlepsze codzienne ćwiczenia, których wykonywanie prowadzi
do normalnego zdrowego życia, wolnego od mentalnego i fizycznego
niepokoju.
Do tej pory wydano wiele wartościowych książek na temat jogi
9
napisanych w różnych językach przez wielu uczonych i doświad-
czonych autorów. Wiadomości o yogisan s, prin yiim s, sata kriyir.s
i innych są takie same, jak w innych książkach o jodze, ponieważ nie
widzę powodu, żeby je zmieniać. Pełnię jedynie skromną rolę przed-
stawienia wielkiej skarbnicy jogi w prostej naukowej formie. Moja
rola jest ewidentnie rolą prostego sługi przekazującego skarb swego
Mistrza.
Celowo dodałem rozdział traktujący o suryanamask rrrs, aby pod-
kreślić i rozpropagować żywe znaczenie jogowego aspektu nauki
suryanamask r s, która została ożywiona przed laty przez nieustanne
wysiłki ostatniego króla stanu Aundh w Ind -Balasaheb Pantapratini-
dhi, za co jestem mu niewymownie wdzięczny.
Biorąc pod uwagę wzajemne oddziaływanie na siebie umysłu
i ciała, uważałem za niezbędne włączenie również rozdziału o auto-
sugest . Obecnie ustalono już, że autosugestia może być zastosowana
jako bardzo efektywna teoria (nie pociągająca za sobą żadnych
kosztów) w leczeniu większości zaburzeń psychicznych i psychosoma-
tycznych.
Dodano także rozdział o jodze w życiu seksualnym, aby wyjaśnić,
jak poprzez jogę przeciętny człowiek może przejść od zmysłowej do
duchowej formy seksu.
Jestem niewymownie wdzięczny Vivekananda Kendra, Kanyaku-
mari, który pokazał mi światło jogi poprzez Dr. H.R. Nagendra
i plejadę wspaniałych ekspertów, ukochanych nauczycieli, jak również
Przewodniczącemu Prof. H.W. Schmidt i Panu S. Joshi, Honorowemu
Sekretarzowi International Federation of Heil Praktikar (RFN), bez
inspiracji których nie mógłbym ukończyć tej pracy.
Ponadto pozostaję wdzięczny Prof. dr. K.N. Udupa, emerytowa-
nemu profesorowi Banaras Hindu University, Indie,i ekspertowi jogi,
który pomimo wielu zajęć znalazł czas na przeczytanie mojej książki
i napisanie przedmowy. Mojemu przyjacielowi i przewodnikowi Panu
Andrzejowi Więckowskiemu z Warszawy, Panu Adamowi Kołaczowi
z Wrocławia oraz Pani dr Alicji Koźmińskiej z Warszawy za ich cenną
pomoc i porady.
Jestem wielce zobowiązany Pani Danucie Lipa za szybkie przepisa-
nie mego maszynopisu, Pani Hannie Skwierczyńskiej za terminowe
wykonanie redakcji tekstu i wydawcy za wydrukowanie mojej książki
w pięknym wydaniu, a także wielu ekspertom jogi, znanym
10
i nie znanym przyjaciołom, którzy pomagali mi w skompletowaniu tej
pracy, jak też mojej żonie Pani Mangala, ukochanemu bratu Sham
i szwagierce Pani Neela.
Na koniec chciałbym wyrazić moją pokorną prośbę. Sądzę, że
Czytelnik jest najlepszym krytykiem i dlatego bardzo będę sobie cenił
wszelkie uwagi i sugestie.
Pokornie oddany
Ravi R. Javalgekar
11
Wymowa sanskryckich titer
W książce starano się utrzymać - z małymi wyjątkami - pisow-
nię sanskryckich nazw ćwiczeń w przyjętej w Europie transkrypcji
naukowej, będącej dokładnym odpowiednikiem alfabetu devanagari.
W niektórych miejscach jednak występują terminy spolszczone, np.
"joga". Poniżej podano kilka najważniejszych reguł wymowy:
- kreska nad samogłoską,np. oznacza wydhiżenie przy wymo-
wie,
- kropka lub kółko pod r: r, r czytamy jak ri,
. .
- kropka pod t, d, n: t, d, n oznacza cerebralizację litery,
- kropka nad n, m: ń, m oznacza unosowien.ie,
- ń czytamy jak polskie ń,
- c czytamy jak cz (niektórzy wymawiają miękko jak ć),
- j czytamy jak dż (niektórzy wymawiają miękko jak dź),
- y czytamy jak j,
- v czytamy jak w,
- ś czytamy jak ś,
- s czytamy jak sz,
- jńa czytamy jak dnia.
W niektórych okolicach Ind wymowa a przypomina polskie o.
12
NAUKOWE ASPEKTY JOGI
Termin joga pochodzi od sanskryckiego słowa yuja, co oznacza
"połączyć". Joga wiąże umysł z ciałem, nie uważa, że ciało ludzkie jest
jedynie mechanirr,em, ale całkowitym połączeniem duszy, umysłu
i ciała. Jest nauką o podejściu do ciała fizycznego, umysłu i ducha,
poprzez które człowiek może osiągnąć harmonijny rozwój zdrowia
ciała i umysłu. Joga jest nauką samego życia, akceptuje sytuację
życiową, w której się znajdujemy i doradza metody, dzięki którym
możemy przekroczyć ludzkie ograniczenia.
Nauka jogi jest indyjskim dziedzictwem ntrzymanym od wiellciego
mędrca Patańdżalego, który przedstawił jogę w najbardziej systematy-
czny i rozumny sposób w swej książce pt. "P tanjala yogas tra".
W nauce jogi przeprowadzono wnikliwe obserwacje i eksperymen-
ty, a ustalone prawa zostały sformułowane w postaci sutr. Nauka jogi
jest tak starannie opracowana, że działa zarówno na ludzki umysł, jak
i ciało. Wszystkie "za i przeciw" są wzięte pod uwagę i cała różnorod-
ność możliwych oddziaływań na organi", jest włączona w naukę jogi.
Ćuiczenia te działają na ważniejsze układy i narządy w maksymalnym
stopniu. Rozpatrzmy teraz krótko wpływy jogi na niektóre pod-
stawowe układy ciała ludzkiego.
WPŁYW JOGI NA SYSTEM NERWOWY
Zostało udowodnione, że dzięki jodze osiąga się świadomą kont-
rolę nad autonomicznym systemem nerwowym poprzez układ pod-
wzgórzowo-limbiczny, który powoduje równowagę pomiędzy sym-
patycznym i parasympatycznym systemem nerwowym. W ten sposób
łatwo osiąga się kontrolę nad umysłem, zależnym całkowicie od
autonomicznego systemu nerwowego.
13
Joga
Podwzgórze
Autonomiczny system nerwowy
Układ sympatyczny Układ parasympatyczny
Równowaga umysłu
Wydaje się trafne określenie, że joga oznacza równowagę umysłu.
Terapia jogi uspokaja umysł poprzez złagodzenie bodźców streso-
wych, które pobudzają system sympatyczny.
JOGA W ZABURZENIACH STRESOWYCH
W dzisiejszych czasach życie ludzkie pełne jest napięć i stresów
psychicznych. Walka o byt nasila się z dnia na dzień, powodując coraz
większe napięcie psychiczne. Wynikiem tego jest wzrost złego samopo-
czucia psychicznego i nasilania się chorób psychosomatycznych naszej
cywilizacji.
Ustalono, że emocje odgrywają ważną rolę w powstawaniu lub
zaostrzaniu się wielu schorzeń. Co więcej, zaobserwowano, że głębokie
emocje mogą prowadzić do wstrzymania akcji serca nawet u ludzi nie
cierpiących na chorobę serca. Stres psychiczny jest jedną z głównych
przyczyn w takich chorobach, jak zakrzepy w naczyniach wieńcowych,
nadciśnienie, wrzód przewodu pokarmowego i innych. Dlatego ostrze-
ga się lekarzy, aby poza symptomami choroby dostrzegali również
ukryty czynnik psychologiczny będący ich przyczyną.
Stres psychiczny jest jednym z ważnych czynników, który zwiększa
ilość wyrzucanej krwi z serca od 50 do 100%. Wpływa także na
funkcje autonoiczne i wydzielania dokrewnego. Sympatyczny system
nerwowy jest zwykle pobudzany w warunkach psychicznego stresu,
powodując wzrost ciśnienia krwi i tętna. Impulsy stresowe przecho-
dzące przez "oś podwzgórzowo-przysadkową" mogą spowodować
nadmierną aktywność sympatycznego systemu nerwowego, co z kolei
może łatwo wpłynąć na funkcje podstawowych organów, jak np.
serca.
I tu właśnie nauka jogi odgrywa ogromną rolę. Jak uprzednio
14
wspomniano; poprzez jogę łatwo osiąga się kontrolę woli nad auto-
nomicznym systemem nerwowym i łagodzi stresy. Praktykowanie jogi
uznano za bardzo pomocne w rozwiązywaniu konfliktów emocjonal-
nych i tendencjach neurotycznych. Joga obniża poziom punktacji testu
lękliwości, jak również znacząco zmniejsza całkowity neurotyzm,
lękliwość i wrogość. Można także osiągnąć większą równowagę emoc-
jonalną. Zauważa się również podwyższenie punktacji ogólnej pamię-
ci. Nie istnieje ani jedna nowoczesna gałąź medycyny, która może
prowadzić do tych osiągnięć tak bezpiecznie jak joga. Dlatego nauka
jogi okazała się prawdziwym dobrodziejstwem ludzkości w dzisiej-
szych czasach pełnych stresów.
...
Ligier-NOVA-2002