Diagnostyka pełzakowic
Ø Chorobotwórczość:
§ Ostra pełzakowica: silna biegunka – śluz i krwinki
§ Przewlekła: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zwężenie jelita grubego, stolce luźne – zapach zgnilizny, silne gorączki, nudności
§ Możliwe również: pełzakowaty ropień wątroby lub mózgu oraz pełzakowate zapalenie płuc
Ø Cykl życiowy:
§ Człowiek zaraża się cystą przez jamę ustną: pokarm, resztki kałowe
§ Z cyst przez podział podłużny powstaje forma trofozoitu = jelito grube (w naczyniach krwionośnych)
§ Trofozoit dzieli się na 2 – 4 – 8 – 16 potomnych → cysty do środowiska zewnętrznego
Entamoeba histolytica = pełzak czerwonki
v Trofozoit:
· Jądro najczęściej okrągłe, otoczone delikatną błoną; z małym kariosomem w centrum;
chromatyna w drobnych grudkach przylegających do błony jądrowej.
· Wielkość ≈ 10-60μm; zmienny kształt; otoczony plazmatyczną błoną komórkową; endoplazma piankowata, drobnoziarnista;
zawiera liczne wodniczki pokarmowe często z pochłoniętymi erytocytami i częściami komórek żywiciela!
v Cysta:
· 1, 2 lub 4 jądra – nigdy więcej! Jądro okrągłe, jajowate, owalne lub wrzecionowate; kariosom najczęściej centralnie;
delikatna błona jądrowa i chromatyna w drobnych grudkach.
· Okrągłe; czasami kilka palczastych lub owalnych ciał chromatoidalnych i wodniczka jodofilna zawierająca glikogen,
który znika w miarę dojrzewania.
Entamoeba coli
· Wielkość ≈ 15-50μm; zmienny kształt; otoczony cienką błoną plazmatyczną; cytoplazma niewyraźnie zróżnicowana na ektoplazmę i endoplazmę; endoplazma gruboziarnista; zawiera liczne wodniczki pokarmowe, w których widuje się inne pierwotniaki, bakterie, grzyby drożdżopodobne; porusza się wolno formując bardzo szerokie, tępo zakończone pseudopodia.
· 4-8 jąder; kształt jąder owalny, jajowaty lub okrągły; kariosom położony ekscentrycznie;
na obwodzie jądra widoczna chromatyna w grubych grudkach.
· Wielkość ≈ 10-33μm; okrągłe lub lekko owalne; może występować kilka wrzecionowatych ciał chromatoidalnych o nieregularnym kształcie i ostrych brzegach; możliwe liczne ciała jodofilne okrągłe lub jajowate; lub jedna wodniczka jodofilna znikająca w miarę dojrzewania cysty.
Entamoeba hartmani
· Jądro 1,5-3μm; kariosom położony centralnie; chromatyna w pojedynczych grubych grudkach
· Wielkość ≈ 3-11μm; nieregularny, okrągły; otoczony błoną plazmatyczną; brak wyraźnego zróżnicowania
na endo i ektoplazmę. Temp. pokojowa – powolny ruch, szerokie nibynóżki, 37°C – podobnie do E. histolytica.
· 1-4 jąder; struktura jak w trofozoicie
· Wielkość ≈ 4-8μm; okrągła, lekko owalna; czasem owalne ciałka chromatoidalne i drobne wodniczki jodofilne.
Entamoeba polecki
· Jądro okrągłe z małym kariosomem położonym centralnie lub ekscentrycznie;
chromatyna w drobnych grudkach przylegająca do cienkiej błony jądrowej.
· Wielkość ≈ 20-60μm; otoczony plazmatyczną błoną komórkową; ektoplazma słabo oddzielona od endoplazmy;
w wodniczkach pokarmowych obecne bakterie, grzyby drożdżopodobne; w ruchu tworzy szerokie, płatowate nibynóżki.
· Jednojądrzaste! Śr.jądra ≈ 2-4μm; kariosom położony mimośrodkowo; chromatyna w błonie jądrowej gruba i jednolicie rozproszona.
· Wielkość ≈ 6-20μm; okrągłe lub lekko owalne; czasem duże pałeczkowate wodniczki jodofilne.
Endolimax nana
· Jądro okrągłe lub lekko owalne; najczęściej z kariosomem nieregularnego kształtu, umieszczony w środku lub blisko środka; chromatyna brzeżna skupiona z kariosomem.
· Wielkość ≈ 6-15μm; mały, otoczony błoną cytoplazmatyczną; w endoplazmie drobne ziarnistości;
liczne wodniczki zawierające bakterie; także wodniczki jodofilne i ciała chromatoidalne.
· 1, 2 lub 4 jądra o strukturze jak w trofozoicie; wodniczki jodofilne; niestałe drobne ciałka chromatoidalne.
· Wielkość ≈ 5-14μm; nieregularne, owalne.
Iodomoeba butchlii
· Wielkość ≈ 6-25μm; Jądra okrągłe; w pozycji centralnej lub bocznej ciemno zabarwiony duży kariosom – zajmujący 1/3 lub 1/2 jądra, z przejaśnieniami wokół i ziarnami chromatyny ułożonymi promieniście; błona jądrowa gruba; w błonie nie ma chromatyny.
· Tylko jednojądrzaste; duży kariosom
· Wielkość ≈ 6-15μm; owalne, rzadko okrągłe; wodniczki jodofilne.
Balantidium coli <orzęsek>
· Aparat jądrowy złożony z jajowatego, owalnego lub nerkowatego jądra dużego (macronucleus) oraz
zbitego lub złożonego z kilku ziarnistości jądra małego (micronucleus) leżącego we wgłębieniu jądra dużego.
· Wielkość ≈ 30-200μm; asymetrycznie owalny lub okrągły o zaostrzonym biegunie przednim;
pokryty równomiernie gęstymi krótkimi rzęskami wychodzącymi z ciał podstawnych.
· Na biegunie przednim głęboki otwór gębowy – cytosom, otoczony dłuższymi rzęskami. Na biegunie tylnym otwór usuwający niestrawione części pokarmu. W cytoplazmie wodniczki pokarmowe zawierające erytrocyty.
· Wielkość ≈ 45-80μm; otoczona dwuwarstwową otoczką; okrągła lub lekko owalna; macro i micronucleus;
wodniczka tętniąca i ciało silnie łamiące światło; czasami rzęski; enzym hialuronidaza.
§ Może uszkadzać ściany jelita grubego – owrzodzenia
§ Na owrzodzeniach mogą pasożytować pierwotniaki, które mogą wnikać do naczyń krwionośnych i węzłów chłonnych
§ Atakuje głównie ludzi mających kontakt z trzodą
Diagnostyka filarioz
Wuchereria bancrofti
§ Występowanie: →Ameryka Płd., Afryka Płd. i Środ., Azja południowo-wschodnia, Australia, Mikronezja
§ Umiejscowienie: → Mikrofilaria = naczynia krwionośne; Dorosła = węzły chłonne
+ narządy jamy brzusznej; rzadziej – przednia komora oka i górna powieka
§ Budowa:
o Mikrofilarie ≈ dł. 300μm; gr. 7μm
- periodyczność, obecne we krwi głównie w nocy (23:00-1:00), związana z biologią żerujących komarów
- za dnia w: narządach wewnętrznych - głównie naczynia płuc
- przeźroczysta osłonka, wystająca poza oba końce, obecne przewężenia
- zaokrąglony przedni i ostro zakończony tylny koniec ciała
- kolumna wianuszkowato ułożonych jąder
o Postać dorosła ≈ Samiec: dł. 4cm; gr. 0,1mm (zagięty tylny koniec ciała)
≈ Samica: dł. 8-10cm; gr. 0,2-0,3mm
§ Chorobotwórczość:
!Przenosiciel = komar
→ stan zapalny węzłów i naczyń chłonnych → zastój chłonki → słoniowacizna
§ Diagnostyka:
≈ Pojawienie się we krwi obwodowej mikrofilarii = 7-9 miesięcy od zarażenia
+ gruby rozmaz krwi pobranej pomiędzy 23:00-1:00 = mikrofilarie
+ biopsja węzłów chłonnych = postacie dorosłe
+ we wczesnym okresie – odczyny serologiczne (OWD, hemaglutynacja pośrednia,
odczyn lateksowy, immunofluorescencja pośrednia)
Brugia malayi
§ Występowanie: → Azja południowo-wschodnia, Indie, Chiny Środ., Korea Płd.
§ Umiejscowienie: → węzły chłonne i naczynia krwionośne – głównie kończyn
o Mikrofilarie ≈ dł. 170-240μm;
- periodyczność, obecne we krwi głównie w nocy
- osłonka wystająca poza kolumnę jąder, 2 jądra w rozszerzeniu tylnego odcinka oddzielone zwieraczem
- dłuższy odcinek do obrączki nerwowej niż u Wuchereria
- nie układadają się w tak łagodne krzywizny jak Wuchereria
o Postać dorosła ≈ Samiec: dł.2,3cm; gr. 0,09mm
≈ Samica: dł.5,5cm; gr. 0,16mm
! Przenosiciel = komar
→ Brugioza; niekiedy objawy zapalenia płuc, ropnie płuc; zmiany w węzłach chłonnych trzewnych i obwodowych;
słoniowacizna kończyn dolnych
≈ Pojawienie się we krwi obwodowej mikrofilarii = 5-6 miesięcy od zarażenia
+ jak w Wuchereria bancrofti; oraz sondy DNA
Loa loa
§ Występowanie: → Afryka Środ. i Zach.
§ Umiejscowienie: → tkanka podskórna; Mikrofilarie = we krwi w dzień!
+ OUN, okolice stawów, krtań, oko – pod spojówką
o Mikrofilarie ≈ dł. 250-300μm; gr. 6-8,5μm
- periodyczność, obecne we krwi w dzień (10:00-14:00)
- osłonka niewiele wystająca poza ciała
- końce ciała zwijają się
- smagające ruchy żywych mikrofilari
- rozwój około 3 lat
o Postać dorosła ≈ Samiec: dł. 3-3,5cm; gr. 0,35-0,4mm (ogon zgięty, pozbawiony skrzydełek)
≈ Samica: dł. 5,5-7cm; gr. 0,4-0,5mm (składa larwy, żyje do kilkunastu lat)
! Przenosiciel = muchówka
→ Loaza; bolesne obrzęki najczęściej w okolicy stawów – ruch nicieni pod skórą = obrzęki calabar,
znikają i pojawiają się w innym miejscu; często eozynofilia 50-70%
≈ Pojawienie się we krwi obwodowej mikrofilarii = 1 rok od zarażenia
+ krew pobrana w ciągu dnia 10:00-14:00 = mikrofilarie
+ materiał biopsyjny ze skóry = postać dorosła
Mansonella ozzardi
§ Występowanie: → Ameryka Płd. i Środ.
§ Umiejscowienie: → Mikrofilarie = krew; Dorosła = jama opłucnej i otrzewnej, tkanka tłuszczowa, układ chłonny
o Mikrofilarie ≈ dł. 200μm
- nie wykazują rytmu dobowego!
- pozbawione otoczki
- zakręcony tylny koniec
- w przednim odcinku ciała jądra ułożone jednorzędowo
o Postać dorosła ≈ Samiec: dł. 4,5cm; gr. 0,7mm
≈ Samica: dł. 8cm; gr. 0,14mm
→ bóle głowy, powiększenie i bolesność węzłów chłonnych, uczucie wyczerpania i bezsenność, pokrzywka i śwąd skóry, eozynofilia
+ krew = mikrofilarie; materiał biopsyjny = postać dorosła
Onchocerca volvulus
§ Występowanie: → Ameryka Płd. północne kraje (okolice rzek) , Afryka strefa równikowa
§ Umiejscowienie: → Nie osiąga krwi obwodowej! Dorosła = tkanka podskórna, możliwe oko
o Mikrofilarie ≈ dł. 150-370μm;
- bezotoczkowe, wędrują w skórze I tkance podskórnej
- brak periodyczności dobowej!
o Postać dorosła ≈ Samiec: dł. 2-4cm (skręcony spiralnie koniec ciała)
≈ Samica: dł. 7 cm (żyworodna)
! Przenosiciel = meszka
→ guzki – szczególnie na głowie i tułowiu; zmiany zapalne I uczuleniowe skóry; możliwe wtórne zakażenia bakteryjne; zm...
jiso