Aktywność ruchowa w pierwotnej prewencji choroby niedokrwiennej serca.pdf

Folia Cardiol.

2004, tom 11, supl. A, A46–A48

ISSN 1507–4145

7. Aktywność ruchowa w pierwotnej prewencji

choroby niedokrwiennej serca

7.1. Wstęp

Inne korzyści:

— poprawa odporności nieswoistej organizmu;

— poprawa czynności układu oddechowego;

— zapobieganie osteoporozie i chorobie zwyrod-

nieniowej narządu ruchu.

Z wymienionych powodów aktywność fizyczną

należy traktować jako ważną metodę zapobiegawczą

i terapeutyczną, pozwalającą na ograniczenie stoso-

wania innych bardziej kosztownych metod profilak-

tyki i leczenia. Propagowanie aktywności ruchowej

w społeczeństwie jest obowiązkiem każdego leka-

rza oraz wszystkich osób związanych nie tylko

z medycyną zapobiegawczą i rehabilitacyjną, ale tak-

że interwencyjną.

Udowodniono, że najbardziej korzystne dla

zdrowia jest podejmowanie aktywności ruchowej

w czasie wolnym od pracy, a jej efekty zdrowotne

są lepsze w przypadku racjonalnego programowa-

nia ćwiczeń, czyli dokładnego określenia ich rodza-

ju, intensywności i liczby. Zbyt mały wysiłek fizycz-

ny nie przynosi spodziewanych efektów, a zbyt duży

— może doprowadzić do przeciążeń, głównie ze

strony układu krążenia i narządu ruchu.

Jako najbardziej skuteczną formę aktywności

ruchowej w prewencji pierwotnej chorób sercowo-

-naczyniowych zaleca się wysiłki wytrzymałościo-

we o charakterze dynamicznym. Preferuje się re-

kreacyjne uprawianie dyscyplin sportu, w których

przeważają ćwiczenia dynamiczne (np. marsz,

trucht, bieg, jazda na rowerze, pływanie, kajakar-

stwo, wioślarstwo, biegi narciarskie, taniec towa-

rzyski) oraz niektóre gry zespołowe (np. piłka ko-

szykowa). Zaleca się stosowanie nie tylko jednego

rodzaju dyscypliny sportowej, ale tzw. „renesanso-

wego” modelu aktywności ruchowej. Polega on na

uprawianiu różnych rodzajów dyscyplin w kolej-

ne dni tygodnia, uzależniając je dodatkowo od

upodobań, miejsca pobytu osoby ćwiczącej oraz

pory roku.

Ogólne zalecenia dotyczące aktywności rucho-

wej w prewencji pierwotnej i promocji zdrowia

przedstawiono w tabeli 7.1.

Podstawą ćwiczeń fizycznych jest systematycz-

ność. Należy ćwiczyć co najmniej 3 razy w tygodniu

Systematyczna aktywność ruchowa zmniejsza

umieralność z powodu chorób sercowo-naczynio-

wych i umieralność ogólną. U osób regularnie ćwi-

czących obserwuje się korzystny wpływ wysiłku fi-

zycznego na wiele układów, m.in. układ krążenia,

narząd ruchu, gospodarkę lipidową, węglowoda-

nową, hormonalną, utrzymanie prawidłowej masy

ciała, odporność organizmu.

7.2. Fizjologiczne efekty

systematycznej aktywności ruchowej

Działanie kardio- i wazoprotekcyjne:

— zwolnienie spoczynkowej i wysiłkowej często-

tliwości rytmu serca;

— niższe wartości ciśnienia tętniczego krwi przy

podobnych obciążeniach;

— wydłużenie okresu rozkurczu serca;

— poprawa stabilności elektrycznej serca;

— wzrost maksymalnej pojemności minutowej

i objętości wyrzutowej serca;

— powiększenie średnicy głównych tętnic wień-

cowych;

— zwiększenie gęstości naczyń wieńcowych;

— wzrost przepływu wieńcowego;

— poprawa czynności śródbłonka.

Pośredni wpływ aktywności ruchowej

na układ krążenia:

— wzrost wydolności fizycznej;

— korzystne zmiany w autonomicznym układzie

nerwowym;

— wzrost aktywności układu antyoksydacyjnego;

— wpływ przeciwzakrzepowy;

— wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL i ob-

niżenie stężenia triglicerydów;

— wzrost wrażliwości na insulinę i poprawa tole-

rancji glukozy;

— obniżenie masy ciała i objętości tkanki tłuszczowej;

— obniżenie stężenia homocysteiny;

— obniżenie poziomu lęku;

— poprawa jakości życia.

A46

www.fc.viamedica.pl

Aktywność ruchowa w pierwotnej prewencji choroby niedokrwiennej serca

Tabela 7.1. Zalecenia dotyczące aktywności ruchowej w prewencji pierwotnej chorób układu krążenia

i promocji zdrowia

Częstotliwość treningu

Minimalnie — 3 razy w tygodniu

Intensywność ćwiczeń

Umiarkowana — do 60% maksymalnego tętna

Czas jednostki treningowej

Minimalnie — 30–60 min (średnio 40 min)

Rodzaj zalecanego treningu

Wysiłki wytrzymałościowe

Ćwiczenia oporowe

Jako uzupełnienie — 10–15% całego treningu

Wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń

Minimalnie — 200–300 kcal/trening i powyżej 1000 kcal/tydzień

Optymalnie — powyżej 2000 kcal/tydzień

Tabela 7.2. Zalecana częstotliwość skurczów

serca w trakcie treningu fizycznego dla osób

bez wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego

Tabela 7.3. Średni wydatek energetyczny w wy-

branych dyscyplinach sportowych

Przedział wieku

Częstotliwość skurczów

Marsz 5 km/h

Tenis stołowy

Piłka siatkowa

(lata)

serca 60% maks. tętna

5 kcal/min 300 kcal/h

21–30

115/min

Gimnastyka

31–40

110/min

Tenis ziemny

Badminton

41–50

105/min

7 kcal/min 420 kcal/h

51–60

100/min

Taniec

61–70

95/min

Piłka koszykowa

9 kcal/min 540 kcal/h

po 30–60 min (średnio 40 min) w zależności od dys-

cypliny sportu i intensywności ćwiczeń.

Główna część treningu powinna być poprzedzo-

na 5–10-minutową rozgrzewką ( warm up ) obejmu-

jącą ćwiczenia ogólnorozwojowe i rozciągające, a za-

kończona 10–15-minutowymi ćwiczeniami wycisza-

jącymi ( cool-down ). Zaleca się umiarkowaną

intensywność ćwiczeń, która odpowiada wysiłkowi

powodującemu wzrost częstotliwości rytmu serca

do 60% tętna maksymalnego dla danego wieku.

Zalecany wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń

to 200–300 kcal/trening lub co najmniej 1000 kcal/

/tydzień, a optymalnie powyżej 2000 kcal/tydzień. Do

szacunkowego określenia wydatku energetycznego

w czasie uprawiania różnych dyscyplin sportowych

można wykorzystać dane zawarte w tabeli 7.3.

Uzupełnieniem treningu wytrzymałościowego

powinny być ćwiczenia oporowe, podejmowane

minimum 2 razy w tygodniu i stanowiące 10–15%

całego treningu.

Oprócz systematycznej aktywności ruchowej

podejmowanej w sposób zaplanowany, należy zwra-

cać pacjentom uwagę na codzienną aktywność ru-

chową, np. ograniczenie czasu poświęcanego na

oglądanie telewizji, spędzanego przed komputerem,

pokonywanie jak najdłuższych dystansów pieszo,

ograniczenie korzystania z samochodu, środków

komunikacji, windy.

Piłka nożna

Pływanie (40 m/min)

Narciarstwo biegowe

10 kcal/min 600 kcal/h

Jazda na rowerze (20 km/h)

Bieg 10 km/h

11 kcal/min > 660 kcal/h

Ryzyko wykonywania ćwiczeń

W analizie ryzyka zdrowotnego związanego

z podejmowaniem aktywności ruchowej przez oso-

by dorosłe wykazano, że przy rozsądnym dawkowa-

niu wysiłku jest ono istotnie mniejsze w porówna-

niu z uzyskaną korzyścią.

Zanim osoba dorosła rozpocznie systematyczną

aktywność ruchową powinna obowiązkowo poddać

się badaniom kwalifikacyjnym, które obejmują:

— badania lekarskie (badanie podmiotowe i przed-

miotowe);

— elektrokardiogram;

— próbę wysiłkową z oceną wydolności fizycznej

(wskazane);

— badania laboratoryjne:

• pozwalające na ocenę ogólnego stanu zdrowia

(OB, morfologia krwi, badanie ogólne moczu),

• charakteryzujące ryzyko chorób sercowo

naczyniowych jak: lipidogram, stężenie

glukozy, stężenie kwasu moczowego.

www.fc.viamedica.pl

A47

Folia Cardiol. 2004, tom 11, supl. A

Tabela 7.4. Przeciwwskazania do systematycznej aktywności ruchowej w prewencji pierwotnej choroby

niedokrwiennej serca

Spoczynkowa tachykardia powyżej 110/min

Nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie

Niewydolność układu oddechowego

Niewyrównana cukrzyca

Nadwaga powyżej 60% należnej masy ciała (wartość wskaźnika masy ciała powyżej 40)

Stan zapalny w organizmie

Incydent zakrzepowo-zatorowy świeży lub w czasie ostatnich 2 miesięcy

Krótki okres po krwotoku wewnętrznym

Choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy w okresie zaostrzenia

Niewyrównana niedokrwistość

Choroby przebiegające z drgawkami lub krótkotrwałymi stanami utraty przytomności,

niepoddające się w pełni leczeniu

Sytuacja zagrożenia życia lub niestabilny okres choroby serca innej niż choroba niedokrwienna

Główne przeciwwskazania do podejmowania

systematycznych wysiłków fizycznych w prewen-

cji pierwotnej choroby niedokrwiennej serca przed-

stawiono w tabeli 7.4.

Jegier A., Stasiołek D. Skuteczna dawka aktywności ruchowej

w prewencji pierwotnej chorób układu krążenia i promocji

zdrowia. Medicina Sportiva 2001; 5 (supl. 2): 109–118.

Pate R.R., Pratt M., Blair S.N. i wsp. Physical activity

and public health: A recommendations from the Cen-

ters for Disease Control and Prevention and the

American College of Sports Medicine. JAMA 1995;

273: 402–407.

Writing Group for the Activity Counseling Trial Re-

search Group. Effects of physical activity counseling

in primary care: the Activity Counseling Trial: a ran-

domized controlled trial. JAMA 2001; 286: 677–687.

Thompson P.D., Buchner D., Piña I.L., Balady G.J.,

Williams M.A. i wsp. Exercise and physical activity in

the prevention and treatment of atherosclerotic cardio-

vascular disease. A statement from the Council on Cli-

nical Cardiology (Subcommittee on Exercise, Rehabili-

tation, and Prevention) and the Council on Nutrition,

Physical Activity, and Metabolism (Subcommittee on

Physical Activity). Circulation 2003; 107: 3109–3116.

Piśmiennictwo

American College of Sports Medicine Position Stand. The

recommended quantity and quality of exercise for de-

veloping and maintaining cardiorespiratory and mus-

cular fitness, and flexibility in healthy adults. Med.

Sci. Sports Exerc. 1998; 30: 975–991.

Drygas W., Kostka T., Jegier A., Kuński H. Long term

effects of different physical activity levels on coronary

heart disease risk factors in middle aged men. Int. J.

Sports Med. 2000; 21: 235–241.

Fletcher G.F., Balady G., Blair S.N. i wsp. Statement on

exercise: benefits and recommendations for physical

activity programs for all Americans. Circulation 1996;

94: 857–862.

A48

www.fc.viamedica.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: