Mandale (przeczytaj komentarz).doc

ZASTOSOWANIE TECHNIKI MANDALA W PRACY NAUCZYCIELA

Jestem nauczycielką z 24 -letnim stażem pracy. Uczę w starszych klasach szkoły podstawowej. Jestem również terapeutą pedagogicznym i surdopedagogiem. W ostatnich latach mojej pracy dostrzegam wzrastającą liczbę osób (dzieci i młodzieży), które niepokoją różnymi nieprawidłowymi formami zachowań, u podłoża których leżą najczęściej zakłócenia rozwoju emocjonalno-społecznego lub nieharmonijny rozwój.  Coraz częściej obserwuje się  wśród uczniów zachowania agresywne, zarówno pod postacią agresji fizycznej, jak i werbalnej. Staje się ona zjawiskiem powszechnym.

Inną formą nieprawidłowych zachowań w kontaktach interpersonalnych jest bierność, wycofywanie się, izolacja, bądź trudności dziecka w wyrażaniu swoich uczuć, wrażeń, przeżyć. Już od pierwszych dni w szkole można też zauważyć dzieci, które swoim zachowaniem sprawiają najwięcej kłopotów, są to dzieci nadpobudliwe psychoruchowo. To one wciąż się kręcą, nie uważają, przeszkadzają sobie i innym. Rodzice i nauczyciele coraz częściej skarżą się na trudności wychowawcze, jakie sprawiają im te dzieci. Przeróżne są przyczyny takich zachowań. Oczywiście najważniejsza w takiej sytuacji jest trafna diagnoza. Jednak pojawia się też pytanie, jak pomóc naszym dzieciom, aby mogły wyrosnąć na spokojnych, wewnętrznie zintegrowanych ludzi?

Jakie stosować metody pracy ?

Poszukując odpowiedzi na to pytanie natrafiłam na technikę  malowania mandali.

Słowo mandala pochodzi z Indii, w języku polskim oznacza koło, będą to więc obrazki w kształcie koła. Malowanie mandali nie wymaga od nas specjalnych zdolności plastycznych.

Obowiązują tu tylko dwie reguły:

•         należy zawsze malować w określonym kierunku: albo od środka koła ruchem spiralnym w stronę okręgu, lub  od okręgu zmierzając ruchem spiralnym do środka koła.

•         malujemy zawsze tylko ulubionymi kolorami.

Tematyka tych obrazów może być bardzo różnorodna , mogą to być sceny z życia ptaków, zwierząt, ludzi, rośliny, bądź różnorodne figury geometryczne, słowem cały otaczający nas świat. Malowanie mandali powinno odbywać się w ciszy, skupieniu i bez pośpiechu. Stwarzając nastrój do medytacji można też wprowadzić jakąś uspokajającą, relaksacyjną muzykę, lekko zaciemnić pomieszczenie, zapalić kolorowe świece.

Wielu nauczycieli wykorzystuje tą technikę na lekcjach religii, plastyki, sztuki, a przede wszystkim jako środek terapeutyczny. Myślę, że malowanie mandali może być znaczącym impulsem w prawidłowym rozwoju psychiki naszych pociech.

Wpływ mandali na psychikę dziecka jako pierwszy w Europie zauważył szwajcarski psychoanalityk -Karol Gustaw Jung. Uważał on, że malowanie obrazów - kół pozwala zupełnie nieświadomie przejść w stan medytacji, w którym dziecko osiąga wewnętrzną integrację. Twierdził, że pozwalają one człowiekowi odnaleźć jedność między tym co nieświadome , a tym co świadome. Natomiast wytworzony w ten sposób wewnętrzny spokój i odprężenie pomaga odzyskać psychiczne siły, zwłaszcza w sytuacjach wielorakich napięć, jakie funduje nam dzisiejszy świat.

W efekcie malowanie tych obrazów działa bardzo uspokajająco, zwłaszcza na dzieci nadpobudliwe psychoruchowo. Powoduje to u nich zwiększenie procesów hamowania nad procesami pobudzania, co ułatwia koncentrację uwagi, prowadzi do wytrwałości i konsekwencji w działaniu, zmniejsza także ilość gwałtownych i nieoczekiwanych zachowań. Technika mandali może być więc wykorzystywana jako środek terapeutyczny w pracy z dziećmi agresywnymi, ale nie tylko. Brak wewnętrznej integracji sprawia, że dzieci te nie potrafią zachować właściwego dystansu wobec wielorakich, a często bardzo nasilonych bodźców zewnętrznych. Stosując systematycznie technikę mandali stopniowo doprowadzamy do wyciszenia się agresji. Jednocześnie możemy pobudzić do aktywności uczniów nieśmiałych, lękliwych, biernych. Wzbudzając u nich uczucie radości i satysfakcji z osiągnięć w malowaniu mandali, możemy ukształtować motywację dziecka w kierunku zgodnym z celami wychowawczymi. Stwarzanie w procesie wychowawczym takich sytuacji przyczynia się także do rozwijania aktywnej postawy twórczej dziecka. Ułatwienie jednostce aktywności twórczej jest działaniem na rzecz jej rozwoju, gdyż twórczość jest podstawą edukacji kreatywnej.

Mandala stanowi więc ważny element praktyk psychoterapeutycznych, pomaga odzyskać równowagę psychiczną, samoakceptację i pewność siebie. Na pewno nie jest jedynym, ale z pewnością istotnym środkiem, pozwalającym dzieciom łatwiej przezwyciężyć ich różnorodne lęki, obawy, czy kryzysy. Biorąc to wszystko pod uwagę polecam szczególnie nauczycielom zastosowanie techniki mandala w swojej pracy pedagogicznej. Zobaczcie sami co z tego wyniknie!

W mojej pracy zastosowanie (systematyczne) techniki mandali przyniosło rewelacyjne skutki. Gorąco polecam!

Mandala w arteterapii

Termin arteterapia (artherapy) pochodzi od wyrazów: ars - sztuka i therapeuein - leczenie. Najprostszą definicję arteterapii przedstawił H. Grzegorzewski określając ją jako terapię przez sztukę koncentrującą się na wykorzystywaniu sztuki w odniesieniu do dorosłych i dzieci. W wąskim znaczeniu arteterapia obejmuje terapię z użyciem sztuk plastycznych.

Środki artystyczne używane w arteterapii ułatwiają pacjentowi ekspresję emocji. Proces arteterapeutyczny może zachodzić dzięki temu, że większość ludzkich myśli i uczuć tkwiących podświadomości wyraża się raczej w obrazach niż w słowach. Techniki arteterapeutyczne wykorzystują fakt, że każdy człowiek zarówno kształcony jak i nie w dziedzinie sztuki, posiada ukrytą zdolność do projekcji swoich wewnętrznych konfliktów w postaci wizualnej. Sztuka może służyć jako niewerbalny komunikat - mowa symboliczna. Wyrażając uczucia i doświadczenia za pomocą symbolicznych obrazów może być silniejszym środkiem ekspresji i komunikacji niż opis werbalny,a jednocześnie ujawniać te uczucia i przeżycia w sposób mniej traumatyzujący.

Jedną z form arteterapii stosowanej w popularnych ostatnio warsztatach terapii sztuką jest malowanie mandali. Mandala znaczy koło - rysunek w kole. Niektórzy ludzie zwłaszcza mieszkańcy Tybetu mandale nazywali "kołami życia", inni - Indianie - "kołami leczniczymi".

Mandala może przybierać różne formy, jednak wszystkie z nich mają wspólne cechy:

1. Każda mandala ma swój centralny punkt, swój środek z którego wychodzą wszystkie inne jej formy.
2. Wszystkie te formy zamknięte są okręgiem koła.
3. W mandalach istnieje wiele geometrycznych figur: są w niej trójkąty, kwadraty, elipsy, okręgi, romby.

W malowaniu mandali obowiązują dwie reguły:

Reguła I: Maluj taki obrazek zawsze w określonym kierunku. Albo zaczynasz od środka koła i ruchem spiralnym poruszasz pędzelek lub kredkę w stronę okręgu koła, albo rozpoczynasz malowanie na okręgu koła i ruchem spiralnym zmierzasz do środka koła.

Reguła II: Maluj tylko takimi kolorami, które najlepiej lubisz.

Podczas malowania od środka do okręgu obrazu bądź odwrotnie uczymy się zupełnie podświadomie spostrzegać samego siebie, kształtować swoje przeżycia i doświadczenia, nadając im określony kierunek. Odkrywamy, że centrum obrazu nie może istnieć bez otaczającej go przestrzeni. W ten sposób zaczynamy intuicyjnie spostrzegać, że nie jesteśmy "pępkiem świata", a do swojego istnienia potrzebujemy zewnętrznej względem niego rzeczywistości, przede wszystkim zaś drugiego człowieka.

Do pracy twórczej wykorzystuje się oprócz pisaków i kredek także plastelinę, ryż, wycinki gazet, kolorowy papier i farby. Praca nad mandalą powinno. przebiegać w ciszy i skupieniu, przy blasku świec i dźwiękach wyciszonej muzyki. Może to być muzyka medytacyjna muzyka lasu czy muzyka naśladująca szum morskich fal lub powiew górskich lasów.

Malowanie mandali przynosi zaskakujące efekty terapeutyczne. Długotrwałe "leczenie" tą metodą obok skuteczności pozwala zaobserwować etapy zachodzących w psychice zmian, bowiem w zestawionych pracach zawiera się bardzo dokładny zapis zmieniających się emocji i uczuć. Mandale ujawniają więcej niż inne wytwory twórczego procesu.

Kolorowanie mandali wykorzystywane jest też jako sposób na zrelaksowanie się. Mandalą uspokaja i wycisza dzieci nadpobudliwe psychoruchowe, agresywne, ułatwia koncentrację, prowadzi do wytrwałości i konsekwencji w działaniu. Z drugiej strony powoduje wzrost aktywności u dzieci nieśmiałych, biernych. Przez radość tworzenia otwierają się one, stają się odważniejsze i bardziej komunikatywne w stosunku do rówieśników. Specyficzna atmosfera jaka wytwarza się podczas malowania łagodzi napięcia, nieporozumienia i agresję.

Przykłady mandali możemy znaleźć: w architekturze (plany budowli sakralnych, witraże), a także w przyrodzie (wszystkie istoty żyjące zbudowane są z komórek, które z kolei posiadają jądra, a więc są mandalami, kwiaty, pajęcze sieci, słoje drzew - we wszystkich możemy dopatrzyć się charakterystycznego wzoru mandali). Przykłady rysunków techniką mandali:

Inne opinie:

Mandala to technika malowania obrazów, która uspokaja, odpręża i rodzi zdolność do prawdziwego skupienia. Jest stosowana w psychoterapii i katechezie, ponieważ pomaga uporządkować system wartości.
Tworzenie mandali jest nie tylko forma terapii, to także jedna z technik supernauczania. Nie wymaga wielu pomocy. Mogą to być do wyboru: kredki, flamastry, plastelina, farby i oczywiście kartka.
Wykonanie mandali wycisza wewnętrznie, pomaga w skupieniu uwagi, rozwija  wyobraźnię i koordynację wzrokowo-ruchową, a przede wszystkim daje satysfakcję i odprężenie oraz wywołuje uśmiech na twarzy jej autora.