PROZA LEOPOLDA BUCZKOWSKIEGO
Leopold Buczkowski (pseud. Paweł Makutra, ur. 15 listopada 1905 r. w Nakwaszy na Podolu, zm. 27 kwietnia 1989 r. w Warszawie), polski prozaik, malarz, artysta grafik
Studiował polonistykę na Wydziale Humanistycznym UJ oraz malarstwo na ASP w Warszawie pod kierunkiem Juliana Fałata. Uczestnik kampanii 1939, wzięty do niewoli. W czasie II wojny początkowo przebywał we Lwowie, potem wrócił do Podkamienia. Tam przeżył atak ukraińskich nacjonalistów, w czasie którego zginęło dwóch jego braci. W 1944 r. w oddziałach samoobrony w Nakwaszy. Działania Ukraińców (śmierć braci) zmusiły rodzinę Buczkowskich do opuszczenia miejsca zamieszkania. Przenieśli się do Warszawy na ulicę Mysłowicką 13 (Dolny Żoliborz). Uczestnik powstania warszawskiego. Żołnierz AK. Po powstaniu trafił do obozu jenieckiego w Pruszkowie skąd uciekł.
Po wojnie zamieszkał w Krakowie, zajmując się ilustrowaniem książek. Od 1950 r. do śmierci mieszkał w Konstancinie pod Warszawą. W 1982 r. został członkiem Tymczasowej Rady Krajowej PRON, rok później - członkiem Rady Krajowej. Pochowany na cmentarzu w Skolimowie.
Za rok właściwego debiutu uważa się 1936 (wiersze: Lato i upał). Prowadził teatr amatorski, dla którego napisał sztukę Zabójstwo. Jego pierwsza powieść Wertepy ukazująca surowy obraz ówczesnej wsi wołyńskiej została zarekwirowana przez policję. Drugą powieść - Czarny potok napisał w Zakopanem w 1946 r. Od 1953 r. zaczął malować i wystawiać swoje prace w Warszawie. Czarny potok, Dorycki krużganek, zbiór opowiadań Młody poeta w zamku i Pierwsza świetność są wstrząsającym świadectwem okupacyjnego terroru i bohaterskiej walki jego ofiar w imię obrony człowieczeństwa. Są także dokumentem wymierającej kultury. Cechy jego twórczości literackiej to: autentyzm, dosadność i plastyczność obrazu. Pisał z całkowitym pominięciem podstawowych zasad prozy. Tym samym tworzył dzieła bardzo oryginalne, będące nietypowym, wysoko cenionym przez krytyków, eksperymentem.
CZARNY POTOK
http://pl.wikipedia.org/wiki/Czarny_potok
Akcja utworu rozgrywa się na Podolu w miejscowości Szabasowa i jej okolicach jesienią 1942 roku. Bohaterami są znani autorowi ludzie wspomniani nazwiskiem lub pseudonimem, którzy prowadzą walkę z Niemcami oraz miejscową policją ukraińską.
Powieść ukazuje zagładę i chaos powstały podczas II wojny światowej. Wszechobecna jest śmierć i cierpienie. Dla bohaterów Czarnego potoku jedynym ratunkiem zatrzymania człowieczeństwa jest powrót do zasad elementarnych oraz pozostawienie w sobie resztek rozumu, a znamieniem człowieka jest jego pamięć. Dla osób przedstawionych w powieści lepiej jest oszaleć niż stracić wolność.
Krajobrazy w utworze są szare i płaskie, oceniane z perspektywy możliwości ucieczki i ukrycia się w nich. Rzeczywistość ogranicza się do prostych odruchów biologicznych. Obowiązuje tu "logika karabinowa", która kieruje się emocjami. Buczkowski w swej powieści zastosował konstrukcję szkatułkową - pewne całostki wątku mogą powtórzyć się w drugim. Na wspomnienie zasługuje jeszcze szczególny rodzaj narracji w utworze. Już w podtytule powieści Buczkowski zamieścił nazwisko swojego przyjaciela Heindla, który uczył autora matematycznego oglądu świata. Heindl bywa narratorem w Czarnym potoku - najpierw w rozmowie z innym, nieznanym bliżej człowiekiem, potem wygłasza coś w rodzaju monologu wypowiedzianego, by wreszcie oddać głos następnym osobom, bliżej nie przedstawionym, które opowiadają jedna po drugiej krótkie historie. Taki rodzaj narracji oraz świat przedstawiony utworu mają ukazać chaos i bezład świata ogarniętego wojną, gdzie brakuje kolejności przedstawianych wydarzeń zmierzających do pozytywnego lub negatywnego zakończenia.
Motywy obecne w utworze: dezerter/człowiek wolny, zagłada, ofiara/kat, koncepcja zła bliska tej ukazanej w Mistrzu i Małgorzacie
M. Indyk, Granice spójności narracji. Proza Leopolda Buczkowskiego.
o 4 narratorów, 6 czasów; Heindt – jest bohaterem, narratorem, który relacjonuje wydarzenia i jest redaktorem tonu
o „Czarny potok” jest o końcu świata, ale i o totalnej śmierci, która jest nieunikniona. Krytycy są podzieleni, co do twórczości Buczkowskiego – geniusz czy grafoman; niezrozumiała, nieczytelna proza eksperymentalna
o Powieść o końcu świata ( kresowych miasteczek, które były mieszanką różnych nacji: Żydów, Ukraińców, Polaków, Rosjan)
o Buczkowski opisuje koniec tego świata, bo nie ma do niego powrotu – dlatego trzeba ten świat opisać
o Scena czwarta jest przełomowa, to nie jest właściwe rozpoczęcie powieści
o Pierwsze trzy rozdziały to rozdziały wprowadzające, ale one mówią o innej rzeczywistości, bo nie mówią o śmierci. W scenie czwartej rytm życia zostaje zastąpiony rytmem śmierci
o Śmierć powszednieje jest elementem codzienności, staje się czymś oczywistym
o Oglądamy śmierć miasta, ludzi i najbliższej okolicy, bo jest to koniec świata
o Bohaterowie rzeczywistości, w której nagle przyszło mieszkać, przedstawieni w nowej sytuacji – to, co kiedyś było święte teraz jest znieważane, ogarnia ich strach, zaskoczenie, niedowierzanie, pojawia się próba ucieczki, ale potem próba kontrataku i mieszkańcy przestają się bać
o Z próby oporu zbrojnego nic nie wynika, partyzanci nie mają żadnych osiągnięć – nie ma możliwości wyrwania się z tego świata
o Ten świat skazany jest na zagładę – takie jest założenie tej powieści:
ü Brak możliwości ucieczki
ü Buczkowski napisał tę powieść z niemożności zapomnienia, gdyby ta tragedia została zapomniana, zapomniane zostałyby małe galicyjskie miasteczka
o Heindt – pełni funkcję osoby opowiadającej, opowiada o zdarzeniach, w których uczestniczył i których był świadkiem, ale i o tych, o których usłyszał
o Przez to, że opowiada o zdarzeniach, które usłyszał spada wiarygodność
o Buczkowski chce przekazać za wszelką cenę, że te zdarzenia odbyły się naprawdę w związku z tym wprowadza innych narratorów – mamy wtedy wrażenie autentyczności tych zdarzeń, wiarygodności przekazu
o Bohaterowie żyją w przestrzeni śmierci: wybór sposobu umierania (czy w walce czy w bezczynności)
o „Szkatułkowy cytat” to struktura narracji w Czarnym potoku. Jego strukturę tworzy dialog w dialogu, scena w scenie, narracja w narracji.
ania2942