Psychologiczne teorie szczęścia – Czapiński
*1*.Teorie „dół-góra” i „góra-dół” [hedonistyczne]
„dół-góra” – jesteś na tyle szczęśliwy na ile pomyślne jest Twoje życie.
Np. im więcej zarabiamy, im więcej posiadamy, im lepszą sytuację materialną mamy tym bardziej jesteśmy z niej zadowoleni i szczęśliwsi. Im mniej kłócimy się z bliskimi, partnerem czy im lepsze są nasze relacje z ludźmi,tym jesteśmy szczęśliwsi.
Ogólny dobrostan psychiczny jest wynikiem sumy tychże aspektów życiowych :)
A to się zwie Rachunek satysfakcji.
*Daniel Kahneman, teoria obiektywnego szczęścia! poczucie szczęścia jest funkcją najświeższych i najsilniejszych minionych doznań afektywnych. Wyznawca teorii „dół-góra”. Szczęście zakłada ocenę doświadczeń w kat. „dobre-złe”, „przyjemne-nieprzyjemne”, „pozytywne-negatywne”. Skrajnie hedonistyczna teoria. 1)mózg, nieustannie, na bieżąco „tworzy hedonistyczny komentarz” do biegu zdarzeń oraz 2) „hedonistyczne komentarze” do różnych elementów doświadczenia sumują się do pojedynczych wartości na wymiarze „dobre-złe” i powstaje tendencja behawioralna : dążyć do podtrzymania lub unikać danego doświadczenia.
*Allen Parducci, proponuje teorię „zakresu częstości”, w której poczucie szczęścia traktuje się jak każdą inną ocenę wahającą się na wymiarze intensywności [użyteczności, pozytywności – negatywności]
„góra-dół” – twoje życie jest na tyle pomyślne [w sensie subiektywnym] na ile jesteś szczęśliwy.
Teoria ta zakłada, że im jesteśmy szczęśliwsi, tym bardziej różowe są okulary, przez które oceniamy poszczególne aspekty naszego życia i tym bardziej satysfakcjonują nas sprawy, sytuacje i rzeczy na które mniej pogodni ludzie zwykli narzekać. :)
Np. szczęśliwi biedacy powinni być bardziej szczęśliwi ze swych marnych $, niż Ci nieszczęśliwi – narzekający.
Ogólne zadowolenie z życia, optymizm, pogoda ducha pozwala nam cieszyć się i czerpać satysfakcję z różnych sytuacji życiowych.
Jest teorią zakładającą pewien rodzaj wewnętrznego homeostatu gwarantującego stabilność ogólnego dobrostan u psychicznego w zmiennym środowisku życia.
2. Teoria potrzeb Ruta Veenhovena
Jak sama nazwa wskazuje ten miły Pan mówi, że im więcej mamy zaspokojonych potrzeb, tym bardziej jesteśmy szczęśliwsi. Uważa, że kasa to podstawa. By być szczęśliwi musimy żyć, by żyć musimy jeść, leczyć się i chronić przed zimnem i innymi zabójczymi zagrożeniami. A do tego potrzebne są zasoby materialne. Czyli ten kto ma więcej kasy, ma większe szanse na zaspokojenie potrzeb i bycie szczęśliwszym. Poza zaspokajaniem potrzeb podstawowych [jeśli mamy dużo $] możemy zaspokajać, te potrzeby które nie grożą rychłą śmiercią ;p i wtedy zadowolenie z życia powinno rosnąć, ale…
Badania mówią, że tak się dzieje w państwach z niskim PKB.
Bo na przykład w USA wcale tak nie jest [podobno w USA poczucie szczęścia jest niezmienne nawet gdy dochody rosną]
Teoria ta sprawdza się w odniesieniu podstawowych, najpilniejszych potrzeb Maslowa.
*Materialiści są mniej szczęśliwi od niematerialistów
**Easterlin mówi, że: wzrost dobrobytu wszystkich nikogo nie czyni szczęśliwszym. Pieniądze mogą nas uszczęśliwić tylko wówczas, gdy nasze indywidualne zarobki rosną szybciej niż dochody sąsiadów i szybciej niż w przeszłości. ;/
-à to już jest teoria porównań
*efekt sufitowy, ktoś kto [w czasie T1] w sondażu wybiera najwyższy pułap szczęśliwości, gdyż uważa, że jest bardzo bardzo szczęśliwy, nie może stać się w czasie T2 bardziej szczęśliwszy. Tzn. skala wzrostu gospodarczego jest niemalże nieograniczona, natomiast szczęście ma swój pułap.
3. Teorie kontekstowe
Zakładają, że poczucie szczęścia jest względne i zależy od bieżącego kontekstu doświadczenia, wyobrażenia, nastroju, oczekiwania itp.
Teorie te kwestionują bądź stałość szczęścia bądź trafność retrospektywnych ocen bilansu doświadczeń afektywnych i życia.
*teorie porównań (społecznych),
Michalos twierdzi, że najważniejszymi kryteriami oceny życia są
1) aspiracje [czego bym chciał]
2)inni ludzie
3)własna przeszłość
4)oczekiwania [czego się spodziewałem]
5)to, co uważam, że mi się należy [na co zasługuję]
Gdy któraś z ocen jest pozytywna, nasz dobrostan psychiczny rośnie,
Gdy jest negatywna – maleje.
Najważniejszym kryterium porównań są ASPIRACJE
:D w Polsce najważniejszym kryterium jest to, co posiadają inni ludzie, a co my :D
4.Ewaluatywny Model szczęścia Norberta Schwarza i Fritza Stracka
„Czy jestem szczęśliwy?”
1. odpowiedzi szukam w swoim ogólnym nastroju -> czy aktualny stan jest dobrą wskazówką? [jeśli uważam, że tak] ->oszacuje swój dobrostan na podstawie nastroju -> czy społeczne aspekty wymagają uwzględnienia? [jeśli tak] -> koryguje prywatne wrażenie ->ocena / [jeśli nie uwzględniam społ. aspektów] -> ocena
2. jeśli uważam, że aktualny stan nie jest dobrą wskazówką -> przywołuje odpowiednie informacje, biorąc pod uwagę szczegółowe wydarzenia - > buduję reprezentację przedmiotu i kryterium oceny -> oceniam -> jeśli uważam, że społ. aspekty należy uwzględnić…
5. Teorie adaptacji,
Większość teorii rozbieżności wpisuje się w ogólną perspektywę teorii adaptacji.
-> nasze odczucia i oceny zależą każdorazowo od kontekstu, nigdy nie mają charakteru absolutnego. Kontekst [kryteria porównań] zmieniają się wraz ze zmianą sytuacji tak, że wszelkie rozbieżności między stanem aktualnym i kryteriami pozostają w dużej perspektywie czasowej względnie stałe. Z upływem czasu ludzie adaptują się do zarówno dobrych jak i złych rzeczy i to sprawia, że warunki w jakich się na dłużej znaleźli przestają wpływać na ich dobrostan psychiczny.
*hipoteza hedonicznego młyna, jakkolwiek zmieni się twoje życie, zmienią się też odpowiednio kryteria, z którymi porównujesz obecny stan, i w związku z tym ogólny bilans doświadczeń emocjonalnych oraz ocen zostanie taki sam jak przed zmianą.
[badania z udziałem ofiar sparaliżowanych w wypadkach drogowych]
*teoria zakresu częstości Allena Parducciniego [patrz punkt 1]
*5*. Teorie eudajmonistyczne:
Istotą człowieka jest umysł, cele, przekonania, poglądy, wartości i zdolność nadawania sensu doświadczeniom własnym i innych ludzi.
Eudajmoniści postulują życie według zasad własnego „ja”
Prawdziwe „ja” jest w dużej mierze społeczne, a więc zasady moralne, cnota i takie tam pierdoły, które niekoniecznie dają nam szczęście, ale są zgodne z „jaaaa”
6.Teoria autentycznego szczęścia Seligmana
*przyjemności są chwilowe, można je czerpać złamania rutyny, smakowania nowości i bezmyślnego chłonięcia wrażeń
*gratyfikacje są bardziej trwałe, wynikające z oddania się bez reszty temu, co się robi, zaangażowania ujawniające mocne strony i cnoty człowieka
6 kardynalnych , uniwersalnych cnót :
*mądrość i wiedza
*odwaga
*miłość i humanitaryzm
*sprawiedliwość
*wstrzemięźliwość
*duchowość i transcendencja
oraz w ramach tych cnót 24 silne strony układające się w zindywidualizowane konfiguracje ;/
Nie namawia nas do życia pełnego wyrzeczeń. „Poszukujmy przyjemności byleby nie kosztem gratyfikacji i sensu działań”. Dobre życie to życie pełne, czyli takie, które łączy przyjemność, gratyfikacje i sens.
7.Teorie motywacyjne,
*najbardziej znana teoria Ryana – nawiązuje do teorii autodeterminacji, podziału motywacji na zewnętrzną – władza, pieniądze i wewnętrzną – dla której gratyfikacją jest satysfakcja z działania i poczucia samorealizacji „robię to co lubię”
3 podstawowe, uniwersalne potrzeby psychiczne:
*autonomii, kompetencji, potrzeby bliskości w relacjach z ludźmi
8. Teorie genetyczne,
dobrostan psychiczny, a przynajmniej niektóre jego aspekty mogą być uwarunkowane genetycznie.
Dawid Lykken twierdzi, ze uwarunkowanie gen jest niemalże 100%
*atraktor – odpowiednik poziomu szczęścia, który w teoriach genetycznych ma siłę przyciągania, która sprawia, że właściwy dla danej osoby osiągany poziom dobrostanu, zazwyczaj jest osiągany.
9. Cebulowa teoria szczęścia [Czapiński]
Wyróżnia na wzór cebuli, trzy warstwy czy poziomy dobrostanu psychicznego.
1. poziom najgłębszy i zdeterminowany genetycznie, nie zawsze i nie w pełni subiektywnie doświadczany to WOLA ŻYCIA [odpowiednik potencjalnego poziomu szczęścia]
2. subiektywnie doświadczana wartość własnego życia [hedonistycznie i eudajmonistycznie – procesy poznawcze]
3. najbardziej zewnętrzna warstwa cebuli – bieżące doświadczenia afektywne oraz satysfakcje cząstkowe odnoszące się do konkretnych aspektów życia [hedonistyczne]
mpwjs