POPLONY I WSIEWKI
Opracowali:
Katarzyna Piotrowska
Wojciech Urban
Wiadomości ogólne
Rośliny na nawóz zielony i pasze można uprawiać w różnych terminach. Najczęściej uprawia się jako poplony, rzadziej jako wsiewki poplonowe. Najlepsze efekty w naszych warunkach klimatycznych uzyskuje się przez zastosowanie poplonów letnich wysiewanych na przełomie lipca i sierpnia przyorywanych późną jesienią, ponieważ częściowo rozkładają się wiosną i co jest najważniejsze – nie obniżają wilgotności gleby. Ich uprawa łączy się najczęściej z uprawą zbóż lub warzyw wczesnych. Ich wadą jest jednak długie zajmowanie pola. Na glebach lżejszych poplony letnie można przyorywać również wiosną, będą wówczas w okresie zimy chronić glebę przed erozją i wymywaniem składników pokarmowych.
Rośliny na poplon ozimy wysiewa się późnym latem lub na początku jesieni, po zbiorze plonu głównego i przyoruje wiosną w roku następnym. Rośliny z siewu jesiennego pobierają duże ilości wody z gleby, co w połączeniu z przesuszającym działaniem orki wiosennej pogarsza stosunki wodne w glebie dla rośliny następczej. Z tego powodu ich uprawę poleca się głównie w rejonach, gdzie występuje duża ilość opadów.
Wsiewki są to rośliny wysiewane w rośliny ozime (zwłaszcza zboża) lub w jare wraz z ich siewem. Często przeznaczone są na spasanie. Głównymi roślinami wsiewkowymi są trawy, koniczyny i seradela.
Poplony i wsiewki mogą być również uprawiane na plon główny, od wiosny do jesieni.
Główne korzyści płynące z uprawy poplonów i wsiewek:
wzbogacają glebę w substancję organiczną i składniki pokarmowe, poprawiając jej stan kultury przy niedoborze lub braku nawozów organicznych i naturalnych;
wprowadzone do gleby duże ilości biomasy zwiększają plon uprawianych później roślin w plonie głównym;
chronią glebę przed utratą (wymywaniem) przyswajalnych dla roślin form składników pokarmowych, szczególnie azotanów;
chronią glebę przed erozją wodną i wietrzną;
odpowiednio dobrane rośliny międzyplonowe są również dobrym przerywnikiem fitosanitarnym, zwłaszcza w uproszczonych zmianowaniach zbożowych;
dla dzikich zwierząt i ptactwa są miejscem do przezimowania i bazą pokarmową (poplony ozime);
stwarzają szansę na wyprodukowanie dodatkowej paszy w gospodarstwie;
ograniczają rozwój chwastów oraz szkodników glebowych (np. antymątwikowe odmiany gorczycy białej i rzodkwi oleistej);
poprawiają strukturę gleby i warunki powietrzno-wodne;
przynoszą korzyści materialne przez możliwość skorzystania z dodatkowych dopłat w ramach programu rolno-środowiskowego w obrębie pakietu „ochrona gleb i wód”;
jedna tona suchej masy gatunków niemotylkowatych zawiera 20-30 kg N, a motylkowatych nawet 35kg N;
międzyplony uwalniają składniki pokarmowe szybciej niż słoma, a nawet szybciej niż obornik.
Stanowisko i dobór roślin
Rośliny uprawiane w poplonie ścierniskowym przyorywane jesienią należy przede wszystkim wysiewać po zbożach i roślinach wcześnie schodzących np. żyto, jęczmień ozimy, jary. Pod warunkiem, że żniwa nie były opóźnione. Średnia długość okresu wegetacji takiego międzyplonu wynosi 65 – 90 dni. Przy doborze roślin międzyplonowych uprawianych przed oziminami ważny jest przede wszystkim krótki okres wegetacji, szybkie wschody i wzrost, małe potrzeby wodne i wymagania glebowe, a także niska cena nasion. Jednak podstawowym warunkiem uzyskania zadowalających plonów masy organicznej jest suma opadów w okresie wegetacji i powinna ona wynosić co najmniej 140 – 160 mm, a ich rozkład musi zapewniać dobre skiełkowanie nasion (deszcze w okresie wschodów) oraz zaopatrzenie w czasie wzrostu zielonej masy.
Średnia temperatura powietrza nie powinna być w tym czasie niższa niż 12°C. Średnie plony zielonej masy roślin uprawianych w międzyplonie ścierniskowym kształtują się w granicach 12 – 30 t/ha.
Jakość gleby ma mniejszy wpływ na wydajność roślin w międzyplonie. Ze względu na późniejsze dojrzewanie zbóż i trudności w szybkim przygotowaniu roli nieznaczne ograniczenia mogą występować na glebach ciężkich. Nieprzydatne do uprawy międzyplonów krótkotrwałych są gleby bardzo ciężkie, podmokłe, bardzo lekkie i suche, zachwaszczone (zwłaszcza chwastami rozłogowymi). Najlepiej udają się na glebach średnich o wysokiej kulturze (żyzne piaski naglinowe i gliniasto-piaszczyste).
Rośliny poplonowe całkiem dobrze znoszą kwaśny i zasadowy odczyn gleby, jedynie łubin żółty źle rośnie przy wysokim pH.
Dobór roślin do uprawy międzyplonów
Termin, ilość wysiewu i orientacyjny koszt nasion wybranych gatunków roślin
Lepiej wypadają mieszanki
Ze względu na możliwe duże straty, wysoką cenę nasion i wczesny termin siewu. Najpewniejszym rozwiązaniem jest wysiew mieszanek gatunków (np. gorczyca biała, rzodkiew oleista i pastewna, facelia błękitna, rzepak jary i ozimy). Umożliwia to lepsze wykorzystanie składników pokarmowych z gleby, a niekorzystne warunki dla jednego gatunku mogą być rekompensowane przez lepszy wzrost drugiego. Ważne jest, aby rośliny miały zbliżoną długość okresu wegetacji i podobny sposób użytkowania.
Uprawa przedsiewna
Zależy ona od przedplonu, rośliny poplonowej, jej wykorzystania (na przyoranie, paszę), od stanu i kultury gleby, jak i od warunków wodnych. Przeważnie wykonuje się orkę (gleby lekkie 10-12cm, gleby ciężkie 14-18cm) (najlepiej z zastosowaniem wału Campbella lub wału specjalnego) i bronowanie. Dla roślin mniej wymagających wystarczy użycie glebogryzarki, talerzówki, kultywatorów o sztywnych łapach (tzw. grubery), a niekiedy jest możliwy siew bezpośredni. Jednak warto pamiętać, że dobór metod uprawowych i doprawiających roli ma za zadanie zatrzymać jak największe zapasy wody.
Uprawa z wykorzystaniem pługa z wałem
Tak też można orać… J
Uprawa gruberem dla roślin niewymagających dokładności uprawy
Nawożenie
Jednym z głównym czynników powodzenia uprawy poplonów i wsiewek jest nawożenie. Określając potrzeby nawozowe roślin należy uwzględnić zawartość składników pokarmowych w glebie, jak i również przeznaczenie poplonów. Najczęściej na glebach o średniej zawartości fosforu i potasu stosuje się pod wszystkie międzyplony od 30-50 kg/ha P2O5 i 60-80 kg/ha K2O. Rośliny niemotylkowe wymagają nawożenia azotem ok. 50-60 kg/ha. Nawożenie azotem roślin motylkowatych na glebach żyznych jest zbędne, a pod mieszanki roślin niemotylkowatych z motylkowatymi stosuje się 30-50 kg/ha N. Nawozy mineralne najlepiej jest rozrzucić na ścierń przed uprawą roli.
Siew
Rolnicy obawiają się problemów z dużą biomasą i celowo opóźniają siew. Jednak w ten sposób traci się większość korzyści. Wartość międzyplonów zależy bezpośrednio od ilości wytworzonej masy. O doborze gatunku decyduje termin siewu (np. łubin żółty, seradela, kapusta pastewna, peluszka, wyka siewna i bobik powinny być wysiane do końca lipca; w drugiej połowie sierpnia można jeszcze siać rzodkiew oleistą, facelię i gorczycę). Jedną z przyczyn opóźnienia siewu może być brak wilgoci w glebie. Siew można wykonywać różnymi maszynami.
Siew siewnikiem tradycyjnym
Siewnik do poplonów zawieszony na bronie wirnikowej
Siewnik do poplonów na bronie talerzowej
Siew poplonów siewnikiem do nawozów
Tak też można siać J
Kilka przykładowych roślin uprawianych jako wsiewki i poplony
Jedną z najpopularniejszych roślin międzyplonowych w Polsce jest ………
GORCZYCA BIAŁA powinna być wysiewana w terminie późniejszym – w I połowie sierpnia w ilości 20-25 kg/ha w siewie czystym. Ma ona małe wartości pokarmowe, wytwarza bardzo duży system korzeniowy. Ma to wpływ na polepszenie struktury gruzełkowatej gleby oraz umożliwia dopływ powietrza i wody do głębszych warstw gleby. Dodatkowo korzenie gorczycy niszczą tzw. podeszwę płużną. Zaletą gorczycy jest także jej szybki wzrost, dzięki czemu zagłusza kiełkowanie i wzrost chwastów. Jest chętnie uprawiana przez rolników ze względu na tani koszt nasion.
TRAWY w uprawie poplonowej posiadają różne wymagania w zależności od gatunków. Życice (wielokwiatowa, mieszańcowa, westerwoldzka) nadają się na gleby średnio żyzne, a kupkówka pospolita na lżejsze, o mniejszym uwilgotnieniu. Trawy nadają się w rejony o dość dużej ilości opadów po wysiewie. Wymagają dobrej i starannej uprawy. Sieje się je w rzędy co 10-15 cm, na głębokość do 1 cm. Posiewnie zaleca się zastosowanie wału gładkiego w celu przyspieszenia wschodów. Istnieje możliwość wsiania ich jako wsiewkę wiosną w rośliny ozime lub wraz z siewem roślin jarych.
Życica i kupkówka
KAPUSTA PASTEWNA jest wysiewana w ilości 4-6 kg/ha w rzędach co 20-40 cm, na głębokość 1-1,5 cm. Przy dużym zachwaszczeniu warto przed wschodami zastosować bronę lekką lub bronę chwastownik. Nawożenie stosujemy przedsiewnie: 40-70 kg/ha K2O, 35-60 kg/ha P2O5 i 80-100 kg/ha N. Daje duże plony zielonki 15-30 t/ha. Jest smaczną i mlekopędną paszą. Może być skarmiona w postaci kiszonki lub zielonki, która zawiera 22 g białka strawnego w 1 kg. Jest odporna na niskie temperatury, dlatego może być wypasana lub skarmiana do bardzo późnej jesieni.
Likwidacja wsiewek, poplonów i trudności z tym związane
Problemy, które wynikają z uprawy poplonów i wsiewek mają raczej charakter techniczny. Przy dużej masie roślin trudna jest ich likwidacja w szczególności poplonów letnich, po których na jesień mają być zasiane rośliny ozime (przeważnie zboża). Niekiedy jest konieczne wykonanie wielu zabiegów agrotechnicznych, które są czaso i energochłonne (wałowanie, talerzowanie, orka). Utrudnione jest również przygotowanie gleby do siewu, jak i sam siew, co w efekcie sprzyja słabym i nierównomiernym wschodom. Zbyt późna likwidacja międzyplonu przed siewem ozimin nie jest wskazana ze względu na trudną mineralizację dużej masy zielonej.
Rozdrabnianie poplonów broną talerzową
Również międzyplony ozime jak i międzyplony ścierniskowe zostawione do wiosny w formie mulczu sprawiają sporo problemów. Gleba pod warstwą mulczu wolniej się wiosną nagrzewa i obsycha, co opóźnia rozpoczęcie prac polowych. Orka wykonana wiosną znacznie przesusza glebę. Przyspieszenie wjechania w pole powoduje mazanie gleby, a mokre łodygi roślin międzyplonowych łatwo owijają się wokół narzędzi, zapychają je i pozostawiają na polu w formie dużych kęp, co stanowi źródło problemów. Gnicie biomasy zużywa dużo tlenu, niekiedy cały tlen w obrębie kępy i powoduje wydzielanie produktów fermentacji beztlenowej – bardzo często szkodliwych dla rośliny uprawnej.
Wykonanie wiosennej orki spiętrza i tak już napięty harmonogram prac polowych. Kuszące w tej sytuacji jest pominięcie orki i ograniczenie uprawy do płytkich zabiegów. Tego typu uprawa mulczowa jest dość powszechnie stosowana w uprawie buraków cukrowych. Resztki międzyplonu pozostawione na powierzchni chronią siewki przed „wycinaniem” przez niesione wiatrem drobiny piasku. W tej technologii orka wykonywana jest pod międzyplon, a jej głębokość zależy od właściwości gleby i rośliny następczej. Wiosenne zabiegi mieszające okrywę roślinną zużywają podobną ilość czasu i środków, co doprawienie gleby w technologii tradycyjnej (np. przedsiewne doprawienie gleby agregatem uprawowym).
Technologia mulczowa sprawdza się w uprawie buraków, wrażliwych na jakość przygotowanej do siewu roli, to równie dobrze można ją zastosować w innych roślinach, wymagających mniej dokładnego siewu. Zboża jare na lekkich glebach i przy suchej pogodzie można zasiać w jednym przejeździe agregatem uprawowo-siewnym. Przy wilgotnej pogodzie oraz na mocniejszych, gliniastych glebach resztki roślinne oraz lepka gleba oblepiają elementy robocze. Pogarszają tym samym jakość siewu oraz przykrycie nasion. Wtedy lepiej wzruszyć i wstępnie doprawić glebę, a siew wykonać w drugim przejeździe, gdy powierzchnia pola przeschnie. Tutaj również lepiej sprawdzą się siewniki o redlicach talerzowych. W takich uproszczonych sposobach siewu dobrze jest też zwiększyć o kilka procent normę wysiewu ziarna, aby zapewnić wystarczającą obsadę roślin.
Wstępne wiosenne doprawianie gleby
Siew z zastosowaniem redlic talerzowych
Rezygnacja z orki zwiększa ryzyko zachwaszczenia (gatunkami ozimymi np. miotła zbożowa czy fiołek polny), w szczególności gdy międzyplony były późno zasiane i rzadkie.
Uprawa żyta w międzyplonach ozimych, szczególnie w płodozmianach zbożowych przyczynia się do silniejszego porażenia roślin zastępczych chorobami podsuszkowymi. Jeśli nie zostanie dokładnie zniszczone wiosną odrasta i staje się uciążliwym chwastem, które zanieczyszcza zebrane ziarno. Międzyplony ozime już wczesną wiosną rozpoczynają wegetację, przez co dodatkowo chronią przed wiosennymi stratami azotu. Jednak szybko zużywają zapasy wody pozostałe po zimie.
Wsiewki poplonowe traw pastewnych mogą stanowić problem z odpowiednio wczesnym, wiosennym zagospodarowaniem. Dodatkowo są bardziej zawodne w uprawie ze względu na niską obsadę. Wysiew w roślinę okrywającą przy często zdarzających się okresach susz często kończy się wypadnięciem wsiewki. Odwrotnie w latach mokrych – nadmiernie wyrosła wsiewka utrudnia zbiór rośliny okrywającej. Warto zastanowić się nad ich uprawą przy dużej obsadzie przeżuwaczy, ponieważ możliwe jest ich wypasanie. Pamiętać warto, że po jesiennym wypasie, zwłaszcza w mokrych warunkach, gleba zostaje ubita przez pasące się zwierzęta i wymaga głębokiej uprawy wiosennej.
Dodatkowa kasa zawsze cieszy J
Uprawa poplonów i wsiewek ma dobroczynny wpływ na glebę, jak i całe środowisko. Nie bez znaczenia jest też możliwość uzyskania dodatkowych dopłat za „ochronę gleb i wód”. Przewidziane jest kilka pakietów: wsiewki poplonowe (330 zł/ha/rok), międzyplony ozime (570 zł/ha/rok) i międzyplony ścierniskowe (520 zł/ha/rok). Najważniejszym warunkiem jest pozostawienie ich na polu przynajmniej do 1 marca.
ROLNICY UPRAWIAJCIE POPLONY!!!
Chyba, że nie lubicie kasy;)
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
edukator